FILM
1989 en 1990 waren twee woelige jaren voor de inwoners van de voormalige DDR. Op amper een paar maanden werd de voormalige communistische staat, waar de gehate Gedänkenpolizei, de Stasi, op iedere hoek van de straat stond, opgedoekt, na massaal protest van hun eigen burgers, die het arbeidersparadijs zó goed vonden, dat ze er niet snel genoeg weg konden zijn. Toch waren er mensen voor wie het rigoureuze systeem de ruggengraat van hun leven was, en apparatsjik Christiane Kerner (Katrin Sass), van wie de man tijdens een congres in West-Berlijn de wijk naar het westen had genomen, en haar had laten stikken met twee kinderen, was uit weerwil een modelburger voor de DDR geworden. Wanneer na het bezoek van Gorbatsjov aan de DDR ter gelegenheid van de 40ste verjaardag de eerste betogingen voor vrije meningsuiting losbreken, en zij haar zoon Alex (Daniel Brühl) in een betoging ziet rondlopen, krijgt ze een hartaanval, en belandt in een coma.




Acht maanden later is de DDR zoals zij ze kende, verdwenen. Alex en zijn zus Ariane (Maria Simon) hebben trouw om beurten aan het ziekenbed van moeder gewaakt, Alex niet in het minste omdat hij verliefd is op de knappe Russische verpleegster Lara (Chulpan Khamatova). Plots waakt mama op uit haar coma; de dokter heeft haar kinderen echter op het hart gedrukt dat de minste opwinding haar fataal kan worden, en vooral Alex is bezorgd dat vroeg of laat iemand in het ziekenhuis zijn mond voorbij zal praten over de politieke veranderingen. Daarom besluit hij moeder terug naar huis mee te nemen, en zo goed mogelijk de illusie te wekken dat er in die acht maanden niets veranderd is. In het bijzonder: dat de DDR nog bestaat, en sterker dan ooit staat.




In het begin speelt iedereen het spelletje mee, maar gaandeweg wordt de leugen hoe langer hoe moeilijker om op te houden. Zeker wanneer er plots Coca Cola-billboards in het straatbeeld verschijnen, er voortdurend toeterende voetbalfans voor het raam rijden die de lof zingen van de (eengemaakte) Duitse nationale ploeg op het WK, en de typische DDR-produkten, zoals Spreewald-augurken niet meer verkrijgbaar zijn. Alex weet echter elke leugen op de smukken door er twee nieuwe leugens tegenaan te gooien, en samen met zijn werkmakker, de amateurfilmer Denis (Florian Lukas), maken ze zelfs hele valse nieuwsuitzendingen, om de illusie maar op te houden...




Good Bye Lenin! was dé onverwachte arthouse-hit van 2002, en ontving naast een karrevracht aan prijzen op diverse Europese filmfestivals ook een hoop lofbetuigingen van het publiek. Wolfgang Becker speelt met zijn film handig in op de trend van Ostalgie, de heimwee van de voormalige DDR-bewoners naar de dingen die van Oost-Duitsland zo een apart land maakten, zoals de spuuglelijke Trabantjes, waarvoor de absurd lange wachttijd na bestelling bijna generatieconflicten uitlokte, en de Mokkafix-oploskoffie. Hierbij wordt door de regisseur zeker niet het beeld opgehangen van de meedogenloze dictatuur - alhoewel het Oost-Duitsland van Honecker, misschien op het Roemenië van Ceaucescu na, toch één van de meest verwerpelijke regimes van achter het IJzeren Gordijn was - en nuanceert Wolfgang Becker de Einmachung door ook uitvoerig de keerzijde van de medaille te tonen, zoals de werkloosheid en de oneerlijke manier waarop de Ossies werden verplicht hun monopoly-geld voor harde Duitse marken te wisselen tegen een ondermaatse koers.




Becker wil zeker zijn visie op de geschiedenis in de verf zetten, en al is die niet helemaal unbiased, het is tenminste een visie, wat niet bij alle regisseurs het geval is. Toch probeert Becker om in Good Bye Lenin! vooral de komische noot de bovenhand te laten halen, en dat lukt hem zowaar ook nog, alhoewel het soort humor dat hij ons serveert, bij momenten werkelijk gortdroog is. Tussendoor zitten er toch een paar hilarische scènes in de film, zoals wanneer er plots voor het oog van moeder Kerner een spandoek voor Coca-Cola wordt ontvouwen, of de scènes waarin Alex en zijn mottige maat Denis zelf met hun home-video equipment een zo waarheidsgetrouwe nep-nieuwsuitzending trachten in elkaar te boksen. De humor is nergens, maar dan ook nergens, platvloers of wansmakelijk, en wordt afgewisseld door fijne emotionelere momenten; componist Yann Thiersen, vooral bekend van Le Fabuleux Destin D'Amélie Poulain, creëerde voor de beide emotionele stemmingen een erg goed bijpassende en subtiele soundtrack, die al even zeer zonder schokken je van de éne stemming in de andere brengt.




Spreken verder voor de film: de zeer goede acteerprestaties, vooral van de jonge Daniel Brühl, maar vooral de speciale effecten, die moesten dienen om het Oost-Berlijn van 2001 er terug uit te laten zien als dat van 1989. Je zou het niet dadelijk in dit soort film verwachten, maar in bepaalde opzichten zijn dergelijke effecten moeilijker dan in een doorsnee science-fictionfilm, omdat de film zo realistisch mogelijk de DDR van toen moest weergeven. Wat onder meer betekent dat de westerse billboards moesten verdwijnen, alsook de stellingen en kranen, en dat de textuur op de intussen opgepoetste gebouwen terug in een digitale laag vogeldrek moest worden veranderd. Verder zit er één zeer gecompliceerde scène in de film, waarin een gigantisch beeld van Lenin aan een helikopter door door een straat wordt gevlogen, en heeft men er vier maanden over moeten doen om te camoufleren dat dit een digitaal shot was, door bijvoorbeeld het resultaat bewust minder scherp te maken, omdat dit anders zou vloeken met de rest van de achtergrond. Regisseur Wolfgang Becker is echter van opleiding cameraman, en hij heeft op deze film al zijn lusten en zijn drang naar perfectie kunnen botvieren, wat tot een zéér realistisch beeld leidt, waaraan je er nauwelijks bij stilstaat hoeveel digitaal oppoetswerk voor deze film wel nodig was.




Verder heeft men uitgebreid kunnen putten uit het beeldarchief, van de officiële beelden van de 40ste verjaardag van de DDR tot aan het grote herenigingsfeest in 1990, en wat onmiddellijk opvalt is dat men de technische kwaliteit van deze beelden kunstmatig heeft opgeschroefd tot dezelfde kwaliteit als de rest van de film. Hierdoor wordt het één sappig geheel, waarin fictie en realiteit gracieus in elkaar overvloeien. Daarnaast vinden we nog enkele staaltjes van erg vernunftig camerawerk terug zoals ongewone perspectieven en het knoeien met de afspeelsnelheid. Good Bye Lenin! heeft dus zowel vormelijk als inhoudelijk iets te bieden, en indien aan beide aspecten de nodige zorg wordt besteed, is dat meestal een goede start voor een prima film.

BEELD EN GELUID
We moesten het tot nu toe stellen met een dvd van Homescreen, en aangezien dit label niet langer actief is op de Beneluxmarkt, wordt het voor deze dvd vooral zoeken in de tweedehandsbakken. Als u genoeg Duits kent, dan kunen we u anderszijds deze versie van X-Filme aanraden. Het beeld van deze release is niet te scherp, ook al om de archiefbeelden naadloos te kunnen vermengen met de recente beelden, maar het geheel oogt aangenaam, met een kleurpalet dat u zo terugkatapulteert naar de eighties. Het geluid is uitgevoerd in DTS-HD MA 5.1, en dat is een meer dan behoorlijke track voor deze tragikomedie, waarin vooral subtiel de oudere beelden naadloos meegemixt worden.




EXTRA'S
De 2-diskversie van Homescreen was beter, en dan drukken we ons nog voorzichtig uit. Er zijn niet één, maar twee audiocommentaartracks aanwezig. Op de eerste heeft regisseur Wolfgang Becker ons ongelofelijk veel achtergrondinformatie over het niet zo evidente draaiproces van deze film, en op de tweede deelt het acteertrio Daniel Brühl, Katrin Sass en Florian Lukas hun herinneringen aan het draaien. Helaas is het daarna ook gedaan. We krijgen nog 2 trailers (2:57), een Mini making of-documentaire (1:28) die gezien de speelduur eigenlijk beter had kunnen weggelaten worden, en er worden nog wat cross-promotionele trailers door onze strot geduwd. De rest van het bonusmateriaal van de dvd is waarschijnlijk in beslag genomen door de Stasi en ligt nu te beschimmelen in een archief in Siberië.

CONCLUSIE
We zijn enerzijds bij dat we Good Bye Lenin! op Blu-ray hebben aangetroffen met goede beeld-en geluidskwaliteit, maar qua extra's stelt deze releases teleur. Desondanks moet u dit hoogtepunt van de Duitse cinema minstens een keertje in uw leven gezien hebben omdat deze als geen ander de absurditeit van de DDR aan de kaak stelt.