FILM
Geen enkele acteur was het voorbije jaar meer op het witte doek te zien dan de Ier Michael Fassbender, maar dat betekent gelukkig niet dat een gevoel van overkill optreedt bij de kijker. Fassbinder fascineert namelijk mateloos in zijn keuze van rollen en vooral de wijze waarop hij de karakters gestalte geeft. Een literair icoon in Wuthering Heights, Carl Jung in A Dangerous Method, een niet te vertrouwen androïde in Prometheus: stuk voor stuk zijn het vertolkingen die blijven nazinderen. De acteur was echter nooit beter dan in Shame, zijn tweede samenwerking met de Britse regisseur-kunstenaar Steve McQueen. Daarin vertolkt hij de rol van een New Yorkse seksverslaafde wiens keurig georganiseerde leven een stuk chaotische wordt wanneer zijn jongere zus Sissi tijdelijk bij hem intrekt.


De openingsbeelden zetten meteen de toon betreffende protagonist Brandon. Elk moment dat hij niet aan het werk is, wordt opgevuld met seks of een variatie daarop: woordenloos flirten met een knappe roodharige in de metro, masturberen op het toilet of onder de douche, kijken naar porno op internet, vrijen met een prostituee. Veel voldoening lijkt Brandon daar niet uit te halen (hij ziet er allesbehalve gelukkig uit). Shame maakt vooral duidelijk dat het een obsessie is geworden waarbij neen zeggen niet langer een optie is. De anonimiteit van dit perverse bestaan wordt doorbroken met de komst van Brandons zus Sissi. Zij is zijn absolute tegenpool: een nachtclubzangeres die wil genieten van het leven, die het hart op de tong draagt en niet cynisch is maar naïef. Haar komst zet niet echt Brandons leven op zijn kop, maar doet eerder frustratie bovendrijven omdat hij niet langer zijn compulsieve gewoonten in alle privacy kan uitvoeren.

Dit blijkt meteen een van de krachtigste aspecten van Shame. Regisseur Steve McQueen vertelt geen verhaal over verlossing: op het einde van de rit is Brandon geen beter mens geworden, maar we begrijpen als kijker wel beter hoe moeilijk het voor hem is om van zijn verslaving af te geraken. De beste momenten in de prent zijn op dat vlak die die tonen hoe de protagonist tracht te breken met zijn oude gewoontes. Hij heeft een ongemakkelijke date met een collega, waarbij het meteen evident is dat deze vorm van voorspel zonder climax tegen zijn natuur ingaat. Ook wanneer hij al zijn pornoblaadjes en dvd's bij het grof vuil zet, is de seksuele abstinatie geen lang leven beschoren. Integendeel: het vormt de katalysator voor één langgerekte nacht waarin zowat alle seksuele mogelijkheden in New York worden afgetast.


Steve McQueen, wiens eerste film Hunger ik maar matig wist te appreciëren, kiest ditmaal wel een regiestijl die goed past bij het verhaal. Hij zit Brandon voortdurend op de huid, zodat de kijker medeplichtig wordt in de afkeurende blik op zijn levenswijze. Die externe druk is zichtbaar in de vertolking van Michael Fassbender: hij evolueert van een zelfzekere player naar iemand die totaal geen genoegen meer ervaart omdat de frustratie toeneemt. Het is een performance die de tongen terecht losmaakte, want het is een van de meest indrukwekkende vertolkingen van de voorbije jaren: rauw, compromisloos, fascinerend, maar vooral ook confronterend. Dat Fassbender geen Oscarnominatie ontving, ligt wellicht aan het thema van de film, hoewel dit een drogreden is, want Shame is in mijn ervaring niet hoofdzakelijk het portret van een seksverslaafde.

De voornaamste dramatische en emotionele punch vloeit namelijk voort uit de relatie tussen Brandon en zijn zus Sissi, waargaloos vertolkt door Carey Mulligan. Niet alleen het feit dat de twee tegenpolen zijn voedt het drama. Vooral hun verwachtingen maken er een intiem en ontroerend portret van. Brandon wil namelijk niets liever dan afstandelijkheid in zijn leven, terwijl Sissi zich wanhopig vastklampt aan iedere vorm van affectie. De oorsprong van deze extreme visie op het leven ligt in een gezamenlijke emotionele wonde, zo suggereert de prent. Dat ze hun grootste verlangen niet bij elkaar kunnen vinden, zorgt zo in de tragische climax voor een niet te vermijden krop in de keel, ook al geeft Steve McQueen in zijn ambigue einde weinig hoop op beterschap in de levensstijl van Brandon en Sissi.


BEELD EN GELUID
Veel van de actie speelt zich 's nachts af (of op schimmige locaties), maar het beeld geeft die sequenties niet altijd even duidelijk weer. Zo bulkt een scène in een nachtclub van het contrast, terwijl eentje waarin Brandon door nachtelijk New York jogt op dat vlak stukken minder scoort. Over het algemeen scoort de beeldtransfer prima, maar de scènes waarin de kwaliteit iets lager ligt zijn niettemin een doorn in het oog. De soundtrack is dan weer opvallend evenwichtig, met een mooie mix die zowel de dialogen uitstekend tot hun recht laat komen als de omineuze muziek de boxen laat vullen.

EXTRA'S
De voornaamste extra op de schijf is een VPRO-interview met Steve McQueen (36 min.), opgenomen op het meest recente Rotterdamse Filmfestival, maar het laat te weinig een licht schijnen op de modus operandi en de drijfveren van de cineast omdat het aantal filmfragmenten te hoog ligt en de presentatrice grossiert in pompeuze vragen. De disk bevat eveneens een Trailer voor Shame en start op met enkele Cross-promotionele Trailers.


CONCLUSIE
Shame is een intrigerend portret van een seksverslaafde en vooral van zijn relatie met een labiele zus. De prent zuigt je probleemloos mee gedurende anderhalf uur in een wereld die je niet licht zal vergeten. Topperformances van Michael Fassbender en Carey Mulligan maken het steengoede verhaal des te beter. De beeldkwaliteit op dvd is degelijk, maar de soundtrack is nog een stuk hoger van niveau. In de bonussectie treffen we een interessant interview aan maar niet veel meer.