DOCUMENTAIRE FILM
Koyaanisqatsi is een begrip uit de Indiaanse Hopi-taal en betekent zoveel als "het leven uit balans" wat al meteen aangeeft dat de makers van deze documentaire een boodschap hebben. De film was bij zijn release in 1982 een regelrecht succes in het arthouse-circuit en bij milieufanaten en heeft na 20 jaar nauwelijks aan zeggingskracht ingeboet. Zonder echte verhaallijn, zonder commentaar, dialogen of personages voert de maker, Godfrey Reggio, ons op zijn magische tapijt mee langs indrukwekkende landschappen die hij vertraagt en versnelt, met elkaar laat contrasteren, met elkaar vergelijkt en tegenover de vernielingen stelt, aangericht door de menselijke soort.

Koyaanisqatsi begint met antieke schilderingen op een rots ergens in Australië op tonen van componist Philip Glass die het gezongen hoofdthema traag en statig als een orthodoxe hymne ontwikkelt, ondersteund door een kerkorgel, op beelden van wolken en golven en andere natuurelementen en later autowegen, machines, gebouwen, mensen en veel drukte. De boodschap is duidelijk: de mens is de vernieler van het maagdelijke landschap en de machtige natuur en de zogenaamde vooruitgang is in feite achteruitgang want hij verwijdert de mens elke keer meer van zijn oorsprong. De versnellende beeldenstroom die volgt op de introductie wordt door Philip Glass voorzien van atmosferische, minimalistische en repetitieve muziekstukken die qua intensiteit gelijke tred houden met de ontsporing en de chaos op het witte doek. Voor vele fans van het eerste uur blijft Koyaanisqatsi wellicht voor altijd de clip bij de fantastische muziek van Glass.

Ondanks het gebrek aan woorden en dialoog vertelt Koyaanisqatsi een verhaal dat in de loop van de documentaire steeds nadrukkelijker en overtuigender klinkt en dat de kijker ervan overtuigt dat de technologische revolutie nadelig is voor de planeet en dat ze de samenleving steeds afhankelijker en kwetsbaarder maakt. Men hoeft het niet eens te zijn met de visie van regisseur Godfrey Reggio, want elke verhaal heeft uiteraard zijn andere kant. Maar dat alles doet niets af aan de verbazende vindingrijkheid van de filmmaker en de magie van zijn overredingskracht en emotionele impact. Koyaanisqatsi is terecht een cinematografisch meesterwerk.

BEELD EN GELUID
Voor een documentaire gelden niet dezelfde kwaliteitsregels als voor een langspeelfilm, en toch is alles in het werk gesteld om de transfer zo netjes mogelijk te realiseren. Door de snelle afwisseling van beelden en de technische ingrepen allerhande valt het niet echt op dat er hier en daar nog een onzuiverheid is overgebleven en soms wat korreligheid. Maar Koyaanisqatsi komt beter tot zijn recht op het grote doek dan op het kleine scherm en net zoals The Lord Of The Rings is deze film gebaat bij een zo groot mogelijk televisiescherm. De muziek is gewoonweg fabuleus. Als er al één cd van Philip Glass het verdient om bijgezet te worden in het rijtje van grote muzikale werken uit de 20ste eeuw, dan is het wel deze soundtrack. Het hoofdthema zelf komt als een breed tapijt uit de boxen en de onderste tonen zijn zodanig laag dat de woofer tot het uiterste moet gaan om ze ongehavend de huiskamer in te laten glijden. De repetitieve orkestsuites die erop volgen met losgeslagen violen en vlagen van golvend koper gebruiken de vijf boxen van de homecinema-installatie ten volle. Alleen jammer dat de diverse stukken niet fijner aan elkaar zijn gesmeed. Soms ‘springt’ het geluid bij de overgang naar een volgend fragment.

EXTRA'S
De dvd bevat ook nog een flink interview met maker Godfrey Reggio over de totstandkoming van de film, de ideeën die eraan ten grondslag liggen, de samenwerking met Philip Glass, de lange draaiperiode en de definitieve montage. Ook de originele trailer staat op de dvd.

CONCLUSIE
Koyaanisqatsi is na meer dan 2 decennia nog even indrukwekkend als bij de eerste release in de jaren 80 en de boodschap van de makers is vandaag misschien actueler dan ooit, nl. de keuze tussen de natuur, het milieu, het ongerepte voorbestaan van onze planeet of de ongebreidelde technologische vooruitgang. Je kan er allerhande kritische beschouwingen bij opperen, maar niemand zal ontkennen dat deze planeet een unieke schoonheid heeft die door de ongeremde bevolkingsexplosie en de daaraan gekoppelde eindeloze uitputting van zijn natuurlijke bronnen bedreigd wordt voor toekomstige generaties.

Koyaanisqatsi is het eerste deel van een trilogie. De andere delen zijn Powaqqatsi en Naqoyqatsi.