FILM
The Butterfly Effect is weer zo'n film waar je op voorhand beter zo weinig mogelijk over weet, om de impact ervan des te groter te laten zijn bij de kijkervaring. We geven desondanks toch even de aanzet: Evan Treborn (Ashton Kutcher, jongere versies gespeeld door Logan Lerman en John Patrick Amedori) heeft in zijn jeugd regelmatig last van black-outs, die onvermijdelijk gepaard gaan met traumatische situaties. Hij wordt onder meer betrapt met een vleesmes in zijn handen, krijgt in de klas een standje als hij bij een tekening over wat hij later wil worden een seriemoordenaar tekent, maar de precieze omstandigheden, evenals diverse ergere en minder erge staaltjes van kattekwaad, zijn uit zijn geheugen verdwenen. Wanneer hij zijn vrienden Kayleigh (Amy Smart, jongere versies gespeeld door Sarah Widdows en Irene Gorovaia), haar gewelddadige broer Tommy (William Lee Scott, jongere versies gespeeld door Cameron Bright en Jesse James) of hun dikke en niet al te snuggere maatje Lenny Kagan (Elden Henson, jongere versies gespeeld door Jake Kaese en Kevin G. Schmidt) vraagt naar wat er tijdens zijn periodes van geheugenverlies gebeurd is, krijgt hij steevast de huid volgescholden. Als jonge volwassene blijven echter de toevallen uit, en Evan gaat psychologie studeren, waarbij hij zich probeert te specialiseren in amnesie. Maar de toevallen keren terug, en daarmee gepaard gaand komen er bepaalde herinneringen terug boven. En wat meer is: Evan schijnt de gave te bezitten om deze in zekere mate te sturen...




Wauw! Dat was eertijds onze eerste reactie bij het zien van de director's cut van deze Butterfly Effect. De theater-versie van deze film heeft een eerder zoetsappig einde, zo één waar ze in Hollywood pap van lusten. Regisseurs Eric Bress en Jonathan Mackye Gruber waren echter niet tevreden met het resultaat, vandaar dat ze aan het einde van deze director's cut een compleet, maar dan ook compleet, andere draai hebben gegeven, zo één waar je geschokt van blijft staren terwijl de end credits over het scherm rollen, vol bewondering voor de manier waarop alle stukjes van de puzzel op het einde in elkaar vallen. Gruber had voor deze film alleen nog maar de redelijk onbekende film Blunt geschoten, waarin Eric Bress meespeelde. Beide hebben ze nog meegewerkt aan het scenario van Final Destination 2, maar op dit project zaten ze samen al zes jaar te broeden. Dat de studiobonzen het oorspronkelijk bedoelde einde niet zagen zitten, bewijst alleen maar dat ze daar geen goede film herkennen wanneer die hen in de kont bijt. De critici waren bij de cinema-release niet laaiend enthousiast over deze film, en gegeven het anti-climactische einde van de theatrical cut, hadden ze misschien niet volledig ongelijk. Bress en Gruber bewijzen met deze film echter dat een paar simpele details - de director's cut duurt amper zes minuten langer, maar bevat enkele essentiële toegevoegde scènes - een film een compleet ander aanschijn kunnen bezorgen.




De titel Butterfly Effect slaat op een principe uit de theoretische fysica, en meer bepaald de chaostheorie, dat een kleine verandering in de beginvoorwaarden van een fysisch probleem tot een drastisch andere uitkomst kan leiden. Afgezien van het feit dat sinds de opkomst van de theorie in de jaren '70 en '80 een hoop wetenschapspopulariserende nonsens is uitgebraakt, werd er toch ook wat ernstig onderzoek naar het verschijnsel verricht. De term werd overgenomen in de gedragspsychologie, bij uitbreiding stellend dat kleine gebeurtenissen die een persoon beleeft in zijn jeugd, uiteindelijk kunnen uitgroeien tot een allesbepalende factor in het volwassen leven. Vanuit dit uitgangspunt vertrokken de regisseurs, en ze voegden er enkele science-fictionelementen aan toe die een zekere gelijkenis vertonen met de plot van Frequency. De wetenschappelijke waarde van de film is dus vrijwel nihil, maar de plot is een ideale voorzet voor enkele knappe What If-speculaties, die consistent binnen de eigen logica van de film worden uitgewerkt. Het eerste halfuur moet je als kijker inderdaad wennen aan de rare manier van vertellen, waarbij we, nadat middels de eerste twee black-outs van Evan ons het principe van zijn mentale afwijking wordt uitgelegd, de rest van de film beleven vanuit zijn standpunt, en dus ook bepaalde scènes "missen". Naarmate het hoofdpersonage echter meer en meer begint uit te knobbelen wat er precies aan de hand is, delen we als kijker die ervaring, zelfs wanneer verderop in de plot alle schaakstukken van het bord worden geveegd en we met een compleet nieuwe uitgangspositie worden geconfronteerd.




Toegegeven, het klinkt allemaal zeer cryptisch, en The Butterfly Effect ís dan ook een redelijk enigmatische film. De uitwerking ervan is echter zeer doordacht: er wordt spaarzaam maar effectief omgesprongen met speciale effecten, belichting en kleuren zijn allemaal gekozen in functie van de diverse subplots en er zitten geen dode momenten in het verhaal. Zelfs de namen van de personages zijn niet zomaar toevallig gekozen: Evan Treborn klinkt bijna zoals "Event Reborn", wat nog minder toevallig is als je weet dat in het oorspronkelijke script de naam van het personage Chris Treborn ("Christ Reborn") was. Ook zit er in de film een duidelijke referentie naar A Sound Of Thunder, een kortverhaal van Ray Bradbury waarin een bende nietsvermoedende tijdreizigers in het dinosaurus-tijdperk per ongeluk de loop van de geschiedenis verandert door een vlinder dood te trappen. De film zit doorspekt met dergelijke details - in één van de studentenhuizen op de campus hangt er een flyer voor "Bradbury University" - en dat maakt dat de critici, waaronder ondergetekende, hun mening toch na een tweede kijkbeurt moeten bijstellen in positieve zin.




Grootste verrassing was echter voor ons het feit dat acteur Ashton Kutcher blijkbaar op zéér overtuigende wijze ook ernstige rollen aankan. Want, zeg nu zelf, als iemand die voornamelijk bekend staat als het speelgoedje van de overrijpe Demi Moore, met titels als Dude, Where's My Car?, Just Married, My Boss's Daughter en een handjevol MTV-misbaksels op zijn palmares, in grote letters op de cover van een dvd prijkt, is dit alleen al een argument om er met een wijde boog omheen te lopen. We hebben onze mening over de man na het bekijken van deze film duidelijk moeten herzien, alhoewel Kutcher moeiteloos overklast wordt door John Patrick Amedori, de kindacteur die de rol van Evan op zijn 13de vertolkt. Kutcher werd voor deze rol verkozen boven al even grote "karakteracteurs" als Josh Hartnett, Seann William Scott en Joshua Jackson. Ook Amy Smart valt op in positieve zin, doordat ze haar karakter ongeveer evenveel gedaanteverwisselingen moet doen ondergaan als dat van Kutcher, en verder is er ook een zeer goede maar weinig dankbare rol weggelegd voor Eric Stoltz als geperverteerde pedofiel.

BEELD EN GELUID
Beide versies van The Butterfly Effect zijn eerst verschenen op dvd, maar deze zijn buiten het tweedehandscircuit nog amper te vinden. Paradiso bracht de film vervolgens uit op Blu-ray, maar ze hebben daarbij spijtig genoeg geopteerd om alleen de theatrical cut op schijf te zetten. U moet echter de Amerikaanse regiovrije versie hebben (niet de Canadese barebones-versie!) waarbij u de film optimaal kan beleven in HD. De kleuren zijn schaars en onderkoeld, maar dat is geheel conform de visie van de regisseurs; zo is de scène waarbij de vier jongeren in het bos vertoeven vooraleer ze fatale kattenkwaad uithalen, kleurrijk en fris, en is het pas wanneer Evan in de hel afdaalt van de door hem veroorzaakte ellende, dat de kleuren grijs en grauw worden. Het contrast is netjes en er blijft altijd voldoende detail aanwezig. Beide versies hebben 1.78:1-formaat, wat een klein beetje verschilt ten opzichte van de dvd. Op de beide versies is ook de geluidstrack lichtjes anders: de director's cut heeft een Engelse DTS-HD MA 5.1-track, de theatrical cut een marginaal verschillende DTS-HD MA 6.1-track. Om eerlijk te zijn, we hebben geen verschil gehoord. Beide tracks hebben kracht en weten vooral de scènes waar je als kijker wordt geacht behoorlijk te schrikken, goed te onderstrepen.




EXTRA'S
Al het bonusmateriaal dat van de beide versies op dvd is verschenen, werd weerhouden. Bij de director's cut vinden we eerst en vooral een commentaartrack van Eric Bress en Jonathan Mackye Gruber die de veranderingen tussen deze versie en de theatrical cut nog eens bijzonder verantwoordt, en de kijker nog een hoop details aanreikt. Dan volgen er vier documentaires "Behind the Story". The Science and Psychology of the Chaos Theory (8:59) legt aan de leek op een drafje uit wat chaostheorie is, en The History and Allure of Time Travel (13:24) plaatst wat kanttekeningen bij het psychologisch verlangen van mensen om hun verleden te willen veranderen om het heden bij te sturen. In The Creative Process (17:50) vertellen Eric Bress en Jonathan Mackye Gruber over de lange ezelsdracht die de wordingsgeschiedenis van deze film uiteindelijk is voorafgegaan, en in The Visual Effects (16:05) krijgen we - you guessed it - een bijkomende kijk op de manier waarop de overgangen tussen de verschillende fases in de film worden gefilmd. Er is ook nog een Infinifilm director's cut fact track aanwezig, een setje van 11 storyboards (7:29) en in totaal 9 verwijderde scènes en alternatieve eindes (6:33), waarin aan het verhaal nog enkele details worden toegevoegd, zoals de astma van Lenny. Deze scènes zijn eventueel ook te bekijken met toelichting van de regisseurs. Tot sluit is er nog een trailer (2:33).

CONCLUSIE
Als u met Engelse CC-ondertiteling tevreden bent, dan kan u dit SF-pareltje met gerust geweten aan uw collectie toevoegen. Mijd de Benelux-versie, want die bevat niet de superieure director's cut.