FILM
Er waren eens twee hobbits, Déagol (Thomas Robins) en Sméagol (Andy Serkis). Tijdens een partijtje vissen haalt Déagol per ongeluk een ring uit het water. Deze steekt Sméagol zodanig de ogen uit, dat hij bereid is om zijn eigen broer te doden om de ring in zijn bezit te krijgen. De ring neemt echter bezit van hem, en alhoewel zijn levensloop er onnatuurlijk lang door getrokken wordt, verandert hij langzamerhand in het liefdeloze wezen Gollum.


Honderden jaren later is Gollum als gids op weg met de hobbits Frodo (Elijah Wood) en Sam (Sean Astin) om te trachten via de pas van Cirith Ungol het verdoemde land Mordor, de voortuin van de kwaadaardige Sauron, te bereiken, de enige plaats waar de ring vernietigd kan worden. Gollum probeert echter nog steeds om de ring in zijn bezit te krijgen, en doet maar wat moeite om de gezworen vrienden Frodo en Sam tegen elkaar op te zetten. Met elke stap wordt de tocht voor Frodo zwaarder, en daarbij komt nog eens dat Gollum eigenlijk hoopt de hobbits in het hol van de reuzespin Shelob te lokken, die altijd wel zin heeft in een hobbit-biefstuk.


De magiër Gandalf (Ian McKellen), de strijder Aragorn (Viggo Mortensen), de elf Legolas (Orlando Bloom) en de dwerg Gimli (John Rhys-Davis), vier vroegere leden van het Genootschap van de Ring, arriveren intussen bij de ruïnes van Isengard, waar het leger van tovenaar Saruman de duimen heeft moeten leggen voor de niets ontziende aanval van de Ents, de boommensen die zich door de hobbits Merry (Dominic Monaghan) en Pippin (Billy Boyd) hebben laten ompraten om zich in deze oorlog niet afzijdig te houden. In de ruïnes vindt Pippin echter een palantír, een zwarte steen waarmee Saruman contact hield met Sauron. Ondanks Gandalfs waarschuwing kan Pippin zich niet bedwingen, en neemt een kijkje in de palantír, en komt daarbij bijna onder de invloed van Sauron. Sauron denkt nu echter dat híj de uitverkoren hobbit is die de ring bij zich draagt, én Pippin heeft in de palantír gezien dat Saurons volgende doelwit Gondor is, hoofdstad van het oude koninkrijk. Gandalf vertrekt met Pippin naar Minas Tirith, waar de residentie is van de stadhouder van Gondor, heer Denethor (John Noble). Die heeft echter net de dood van zijn zoon Boromir (Sean Bean) vernomen, en is niet voor rede vatbaar. Als zijn tweede, in zijn ogen minderwaarige, zoon Faramir (David Wenham) komt melden dat de voorstad Osgiliath ten prooi is gevallen aan de legers van Sauron, zendt Denethor hem tegen alle gezond verstand terug het strijdperk in, met slechts een heel kleine hoop dat hij het zal overleven.


Maar de zaken liggen iets gecompliceerder: de stadhouder heeft gehoord dat Aragorn, de rechtmatige opvolger van de koningstroon van Gondor, aan de zijde van koning Théoden (Bernard Hill) met succes het koninklijk Rohan heeft verdedigd tegen de meutes van Saruman. En Denethor vreest dat het inroepen van de hulp van Rohan in de komende strijd tot gevolg zal hebben dat de rechtmatige koning van Gondor zijn troon zal komen opeisen. Aragorn is zelf nog niet zeker van zijn lotsbestemming, maar wanneer de elvenleider Elrond (Hugo Weaving) het gebroken zwaard Narsil van zijn voorvaderen laat hersmeden, vindt Aragorn de moed om versterking in te gaan roepen van een bataljon dode geesten, die nog een ereschuld hebben uitstaan aan Gondor. Elronds dochter Arwen Undomiel (Liv Tyler) moet intussen nog steeds kiezen tussen samen met de rest van de elven de wereld van de mensen verlaten, of kiezen voor haar geliefde Aragorn maar daardoor impliciet haar onsterfelijkheid opgeven; en ondanks het feit dat Elrond dit met lede ogen moet aanzien, is ze meer en meer geneigd om deze laatste optie te nemen. Aragorn heeft feitelijk niet te klagen over gebrek aan vrouwelijke aandacht, want ook Théodens nicht Éowyn (Miranda Otto) is diep onder de indruk gekomen van Aragorns koninklijk charisma, en net als de vele mannen in Rohan zou ze hem in de strijd volgen tot de dood.


En zo zijn de kaarten geschud; Aragorn weet met behulp van zijn leger van spoken de belegering van Minas Tirith te breken. Terwijl Saurons troepen zich in Mordor hergroeperen voor de laatste, beslissende slag, besluit Aragorn om zelf Mordor aan te vallen, in de hoop Saurons aandacht van de twee kleine, dappere hobbits af te leiden die intussen pogen om Sauron te vernietigen op de enige manier die mogelijk is, namelijk door de Ene Ring in de vulkaan Mount Doom te werpen. Maar als de Ring zo krachtig is dat hij de vriendelijke, vrolijke Sméagol heeft kunnen veranderen in de afzichtelijke Gollum, zal de jonge Frodo dan kunnen weerstaan aan zijn dodelijke lokroep?


The Return Of The King evenaarde met 11 oscars het record van Ben-Hur en Titanic; de film maakte echter onverwacht met een clean sweep - het winnen van alle oscars waarvoor die genomineerd was - de oscarshow dit jaar tot een saaie, eentonige bedoening. Maar terecht werd de film eindelijk bekroond; het is niet zo dat deze prent opmerkelijk beter is dan zijn twee voorgangers, The Fellowship Of The Ring en The Two Towers. De Academy heeft waarschijnlijk de drie films samen willen onderscheiden, maar als ze dat al vanaf de eerste film hadden gedaan, zou de oscaruitreiking drie jaar op rij een saaie bedoening geworden zijn. De drie films zijn zowel vormelijk als inhoudelijk zeer gelijkmatig, dus waarom die vorig jaar niet en dit jaar wel werd onderscheiden, zal wel altijd een raadsel blijven. Kers op de taart was natuurlijk dat Howard Shore na The Fellowship Of The Ring voor de tweede keer in de prijzen viel met zijn soundtrack, en dat, lichtjes onverwacht, ook Annie Lennox met Into The West de oscar voor beste song mocht meenemen.


Dus laten we nu eens even de eindafrekening maken. Met respectievelijk vier en twee oscars voor de eerste twee delen van de trilogie, heeft het epos van John Tolkien dus in totaal zeventien beeldjes geïncasseerd, alledrie de delen staan momenteel in de toonaangevende Internet Movie DataBase top 10 genoteerd, en zonder twijfel zal dit magnum opus de filmgeschiedenis ingaan als één van de belangrijkste werken ooit. Treffend, want Lord Of The Rings werd ook al verschillende malen genoemd als beste boek van de afgelopen eeuw. Tolkien zal het in zijn stoutste dromen nooit vermoed hebben.


Niet alleen steeg de marktwaarde van alle acteurs die in deze prent meespelen met stip op de Hollywood-graadmeter, ook maakte de film een household name van de obscure pulp-en horrorfilm-regisseur Peter Jackson, die veel scepsis heeft moeten overwinnen om zijn verfilming verkocht te krijgen, maar nu in zijn toekomstige carrière zich zowat alles kan permitteren. En het sympathieke is dat Jackson helemaal niet het blasé van een Spielberg of een Lucas uitstraalt, maar nog altijd de sympathieke harige dikzak op sandalen is gebleven die hij altijd was. Wie Jackson ongetwijfeld ook veel dankbaarheid verschuldigd is, zijn de Nieuw-Zeelandse film- en toeristische industrieën, alsook de Weta Workshop, die de speciale effecten voor de films heeft aangedragen, en daarmee bewezen heeft dat Industrial Light and Magic helemaal geen onontbeerlijke factor is voor een special effects-film.


Wat de filmtrilogie uiteindelijk zo groots heeft gemaakt, is de coherentie tussen de drie delen. Zoals algemeen bekend zijn de films in één keer geschoten, hetgeen de meeste acteurs twee jaar van hun leven heeft gekost, en de crew mogelijk het dubbele. Het is daarom onbegonnen werk om de films te rangschikken van goed naar slecht - of moeten we eerder zeggen, van fantastisch naar iets minder fantastisch met een marginaal verschil. The Return Of The King is nochtans het deel dat het meeste afwijkt van het boek. De grote ontknoping van de film valt bij het boek al ergens halverwege, en daarna volgt nog een hele passage over hoe de hobbits terugkeren naar de Shire, en die ook verwoest vinden door toedoen van Saruman. Tolkien wilde hiermee in zijn allegorie waarschijnlijk aangeven dat de oorlogsmachine zelfs (lees: vooral) de kleine man treft, en het dagelijkse leven zoals het altijd zou behoren te blijven, fundamenteel verstoort. Die passage is in de film echter volledig verdwenen, wat de Tolkienpuristen misschien danig op de heupen zal werken, maar het weglaten van deze epiloog heeft ook het voordeel dat we niet geconfronteerd worden met onderling strijdende rivaliserende fracties hobbits, een beeld dat lijnrecht tegenover het utopisch vredige beeld staat dat we bij het begin van de eerste film over hobbits hebben meegekregen.


Een tweede ingrijpende verandering is dat alles wat Sam en Frodo overkomt vóór de confrontatie met de monsterachtige spin Shelob, feitelijk materiaal is uit het boek The Two Towers. Het boek The Return Of The King bevat namelijk marginaal weinig Frodo en Sam-passages, en ook nu weer lijkt dit een verandering ten goede te zijn geweest, want films 2 en 3 zijn nu duidelijk afgelijnd als de strijd om respectievelijk Rohan en Gondor. Een verandering waar we minder over te spreken zijn, is dat de film met geen woord rept over de reden van Denethors waanzin, nochtans een fundamenteel gegeven in het boek. Maar we vermoeden dat dit ongetwijfeld zal worden rechtgezet in de extended edition die later dit jaar verschijnt. En wie helemaal pissed off is over deze film, is acteur Christopher Lee, die volledig uit deze theatrical cut verdwenen is, maar wiens lot op diezelfde extended edition Peter Jackson nog heeft beloofd te verklaren.


Maar voor de rest kunnen niets anders doen dan in bewondering staan voor wat Jackson gerealiseerd heeft. Veel heeft hij natuurlijk te danken aan zijn uitmuntend geselecteerde cast: de flegmatieke Ian McKellen als Gandalf, de flamboyante Sean Astin als Sam, de kwetsbare Elijah Wood als Frodo, en de heroïsche Viggo Mortensen als Aragorn zijn maar het topje van de ijsberg: alle - en dan werkelijk alle - personages hebben zich zo danig goed in hun rol ingeleefd, dat het in de toekomst moeilijk zal zijn om nog een Tolkien-boek te lezen zonder hen als de incarnatie van de hoofdfiguren in te beelden. Bovendien heeft Jackson nog een extra laagje vernis weten aan te brengen, door onder meer de seksuele spanning op toe voeren tussen Aragorn, Éowyn en Arwen, iets waarbij Tolkiens oorspronkelijke werk redelijk steriel uit de vergelijking komt.


The Lord Of The Rings zal echter nog altijd het meest herdacht worden als een heldendicht, een verhaal over moed, trouw, vriendschap, verraad en haat, en net als het boek een zekere standaard heeft gezet voor het volledige fantasy-genre in de literatuur, zijn we er zeker van dat met deze verfilming én eindelijk de erkenning van het genre door de critici, opnieuw een standaard is gezet waar toekomstige regisseurs zich aan zullen spiegelen. De vraag is natuurlijk of ze er ooit in zullen slagen om de meester te overtreffen.


En er is nog één ding dat ons van het hart moet: zodra Peter Jackson zijn jongensdroom heeft waargemaakt en King Kong heeft getemd, dan zou hij toch eens serieus moeten beginnen denken aan een verfilming van The Hobbit, gegeven dat tegen die tijd de rechtenkwestie daaromtrent uitgeklaard is. Want er is volgens ons maar één regisseur die dit op een geloofwaardige manier zou kunnen.


BEELD EN GELUID
Het is echt moeilijk om bij een bespreking zoals deze niet spontaan te beginnen juichen en een dansje te doen - want zo geraakt de bespreking niet af. Niet alleen is deze Return Of The King een machtig filmavontuur, we worden ook nog eens getrakteerd op een technisch nagenoeg perfecte behandeling van de disc. Massive respect!


We krijgen hier voor de derde maal op rij een Dolby Digital 5.1-EX track om bij in zwijm te vallen van genoegen (niet doen, want dan mist U de film - nvdr)! En ook hier krijgen we een evenwichtige balans van dialogen, muziek en enorm, enorm veel ruimtelijke effecten voorgeschoteld, die zeker niet moeten onderdoen voor de op de extended editie gebruikelijke DTS-tracks. De finale slag voor de poorten van Mordor, de aanstormende olifanten op het slagveld van Pelennor, het monsterachtig creepy geluid van Shelob, de aandoenlijke slotscènes, en het bloedmooie Into The West van Annie Lennox; deze geluidstrack is in alle opzichten een machtige home cinema-ervaring, en Howard Shores oscarwinnende muziek maakt het geheel gewoon af. In tegenstelling tot de vorige twee films is de Franse Dolby Digital 5.1-track weggelaten, en heeft plaats gemaakt voor een Engelse 2.0-track waarvan het doel ons enigszins ontgaat. Ook de Franse ondertiteling is verdwenen, en we krijgen hier de keuze tussen een Nederlands en een Engels ondertitelingsspoor.


Met zijn 192 minuten vreesden we een beetje dat de compressie de beeldkwaliteit zou aantasten, maar we kunnen gelukkig vaststellen dat dit niet het geval is. Integendeel. De film is mogelijk nóg een beetje duisterder dan zijn twee illustere voorgangers - de invloed van Sauron neemt immers voortdurend toe, weet U nog wel? - maar zelfs in deze scènes is het schaduwdetail ongelofelijk kristalhelder. De vele details in de beelden, zoals alle torentjes aan Minas Tirith, blazen ons werkelijk van onze sokken, en vullen zonder ook maar enige hint van compressieproblemen het scherm. De kleuren zijn rijk en gevarieerd, van de warm en gezellig voortkabbelende Shire over de grijze, met as bedekte vlakten van Mordor, tot de gloeiende vuren van Mount Doom. Wat dadelijk opvalt, is het mooie evenwicht tussen deze verschillende patronen. Bij de witte gevels van Minas Tirith valt het pas op hoe weinig deze disc te lijden heeft onder ruis, en bij nader inzien, zeker voor een meer dan 3 uur durende film die op 1 disc is geperst, hebben we eigenlijk geen artefacts of andere problemen kunnen ontdekken. Misschien is er hier en daar een kleine hint van edge enhancement te zien, maar de beeldkwaliteit scoort zo mogelijk toch nog nét iets beter dan de vorige twee theatrical cuts, dus kunnen we moreel gezien niets anders dan de maximale score te geven voor het beeld. Wie zich met deze disc technisch bekocht voelt, is gewoon te veeleisend. Zeg dat die van dvdinfo het hebben gezegd!


EXTRA'S
Kort:
Wederom vinden we op de 2-discversie een mooie selectie aan extra's, die het echter niet haalt bij wat we op de 4-disc versie verwachten. Dus veelal promomateriaal, tot en met voor de videospelletjes, alhoewel de National Geographic-documentaire de lat wat hoger legt. Bovendien krijgen we een superdeluxe trailer voor de gehele Lord Of The Rings-trilogie!

Lang:
Wat ons onmiddellijk opvalt, is dat niet alleen de coverart, maar ook de menu's en de indeling mooi gelijken op de twee eerste films, wat zeker de cohesie nog wat vergroot. Zelfs het easter egg dat op de eerste twee discs te vinden was, vinden we hier op exact dezelfde plek terug. Ook is het hele zooitje voorzien van Nederlandse ondertiteling, waarvoor A-Film een dikke pluim verdient. Met 192 minuten voor de hoofdfilm en een Dolby Digital 5.1 EX-track zal het niemand verbazen dat we op de eerste disc geen extra's meer terugvinden. Over naar disc 2 dus.


Documentaire "The Quest Fulfilled: A Director's Vision" (23 min)
De eerste documentaire is een retrospectieve blik op het maken van de volledige trilogie. Iedereen is natuurlijk erg lovend om aan het project meegewerkt te hebben, en we kunnen ons toch niet van de indruk ontdoen dat we dit allemaal al wel eens op de vorige versies gehoord hebben. Desondanks bevat deze documentaire mooi behind the scenes-materiaal.

Documentaire "A Filmmaker's Journey: Making The Return Of The King" (27 min)
In tegenstelling tot de eerste documentaire behandelt deze alleen maar enkele productieaspecten van de tweede film. Het materiaal overlapt echter hier en daar met dat uit de eerste documentaire.

Documentaire "National Geographic Special: The Lord Of The Rings - The Return Of The King" (52 min)
Now we're talking! In deze documentaire krijgen we de National Geographic: Beyond The Movie-documentaire die intussen reeds herhaalde malen op TV is uitgezonden, integraal weergegeven. Gastheer John Rhys-Davies geeft ons een boeiende kijk over de parallellen tussen het epische verhaal van Tolkien en verschillende (pseudo-)historische mythen, en de heroïsche aspecten die alle verhalen die een strijd tussen goed en kwaad beschrijven, zo typisch maken. Inhoudelijk staat deze documentaire mijlenver van het promotioneel materiaal van de eerste twee documentaires, en daardoor krijgen we toch alweer een nieuwe kijk op de film die we in het bonusmateriaal van de vorige discs niet terugvonden.


6 lordoftherings.net featurettes
Hier krijgen we 6 kortere documentaires die eerder reeds op de Lord Of The Rings-website konden bekeken worden. De documentaires zijn redeljk kort, maar inhoudelijk is er weinig overlap met de hierboven vermelde documentaires. We krijgen bijdragen over Aragorn's Destiny, Minas Tirith: Capital Of Gondor, The Battle Of Pelennor Fields, Samwise The Brave, Eowyn: White Lady Of Rohan en Digital Horse Doubles. Samen goed voor 22 minuten kijkplezier, helaas zonder de gegeerde play all-optie

2 Trailers
De twee trailers die eerder in de bioscoop te zien waren vind je hier ook terug, in tegenstelling tot de extended editions. De tweede trailer is een flink ingekorte versie van de eerste; de beeld-en geluidskwaliteit zijn excellent.

13 TV Spots
Dertien erg op elkaar lijkende spots, allemaal in het strakke kader van 30 seconden gegoten, en voorzien van een play all-optie.


The Lord Of The Rings Trilogy Supertrailer (6 min)
Voor wie haast heeft, en toch graag wil meepraten, hebben we hier een 6 minuten en 22 seconden durende trailer die de drie films omhelst. Afgezien van het feit dat deze uiteraard geen enkel nut heeft, kunnen we deze catalogeren onder de noemer extremely fucking cool.

The Battle For Middle-Earth Continues: Video Games from EA (3 min)
En een 2-disc versie van een Lord Of The Rings-film zou uiteraard niet volledig zijn zonder een reclamespotje voor de belangrijkste franchisenemer, de computerspelletjesfabrikant Electronic Arts. Drie minuten lang mogen ze proberen U te overhalen om te dokken voor hun nieuwe Lord Of The Rings-spel dat toch wel mooi oogt.

CONCLUSIE
Zelfs al kopen we later dit jaar met 100 % zekerheid de uitgebreide 4-discversie van deze monumentale film, toch kunnen we het niet laten om aan deze uitgave voorbij te gaan. The Lord Of The Rings-trilogie is hiermee voltooid, en ja, het is volgens ons de beste filmtrilogie geworden die we ooit hebben gezien. Méér nog dan bijvoorbeeld Star Wars is dit werkstuk van Peter Jackson feitelijk één lange film, die men op zijn geheel moet beoordelen. En dat oordeel is bijna unaniem positief; het enige wat ons heeft gestoord in het geheel was de Franse aftiteling op de theatrical cut van The Fellowship Of The Ring. Maar dit soort foutjes laat A-Film nu achterwege: deze release is inhoudelijk en technisch pure klasse van begin tot einde! Enkel de iets te promotionele tint van de extra's - alhoewel de National Geographic-documentaire en de supertrailer keepers zijn - weerhoudt ons ervan de status top-dvd toe te kennen.