FILM
"Het is volbracht", dat zijn wellicht de bekendste woorden in de christelijke wereld sinds 2000 jaar. Daarmee gaf de man aan het kruis aan dat er een plan schuilging achter zijn terechtstelling in Jerusalem rond het jaar 33 van onze tijdrekening. Bijgevolg zou de vraag over wie de verantwoordelijkheid draagt voor zijn dood irrelevant moeten zijn, maar zo gaat dat uiteraard niet na eeuwen van stokerij en verwijten aan het adres van de joden. Gelukkig is Mel Gibson – ondanks verdachtmakingen en beschuldigingen – niet in die val getrapt en legt hij de schuld – als die er al is – evenzeer bij de laffe discipelen, bij de barbaarse Romeinen en bij uitbreiding bij het hele mensdom.

The Passion of the Christ begint in de tuin van Gethsemane waar Christus (James Caviezel) zich met zijn vertrouwelingen heeft teruggetrokken om te bidden. Vijf dagen eerder is hij als een grote held door de bevolking van Jerusalem verwelkomd, maar ondertussen hebben de Joodse religieuze gezagsdragers de stemming doen omslaan en de prediker uit Nazareth van godslastering beticht. Op aangeven van Judas Iscariot (Luca Lionello), één van z'n vertrouwelingen, wordt hij gevangengenomen en ter dood veroordeeld. Maar de Joden vallen onder het bestuur van Rome en dus is het aan de Romeinse gouverneur van Judea, Pontius Pilatus (Hristo Naumov Shopov), om die uitspraak te bevestigen en uit te voeren. Maar Pilatus vindt de betichte niet schuldig en stuurt hem naar Kajafas (Mattia Sbragia), hogepriester en voorzitter van het Sanhedrin (de Joodse raad in Jeruzalem) die vooral geïnteresseerd is in de wonderen die Christus toegedicht worden. Uiteindelijk zal Pontius Pilatus de knoop moeten doorhakken. Hij probeert de kruisiging nog te voorkomen met een geseling, maar de Joodse priesters ruien het volk op tegen het Romeinse bestuur. Om erger te voorkomen voert Pilatus het besluit van de Joodse raad uit. Dan komt de beroemde scène waarin de Romeinse gouverneur zijn handen wast en de schuld voor de terechtstelling van zich afschuift. Wat volgt is bekend: Christus wordt gegeseld en vervolgens gekruisigd.



Mel Gibson heeft er voor gekozen om in zijn film de nadruk te leggen op de geseling en de kruisiging. Volgens Christus zelf had god dat offer voorzien om de mensheid te bevrijden van de erfzonde van Adam en Eva in het paradijs. In de dagelijkse godsdienstige praktijk is evenwel de nadruk gelegd op de leringen van Christus als rondtrekkend profeet, op zijn parabels en wonderen, de procedure voor de Romeinse rechtbank en het uiteindelijk drama op de Calvarieberg en veel minder op de folteringen die zijn dood vooraf zijn gaan. In vroegere tijden was dat anders, de nadruk lag toen veel meer op de lijdende Christus, zijn opoffering voor het menselijke ras. Geweld was veel meer een zaak van elke dag en dus zeer herkenbaar. Het was ook een vorm van ontspanning: de gladiatorengevechten in het oude Rome, de heksenverbrandingen in de middeleeuwen en de guillotinespektakels in Frankrijk, ze trokken grote groepen nieuwsgierigen en waren vaak het hoogtepunt van een jaarmarkt of een feestelijkheid. Wíj hebben geweld teruggedrongen naar nieuwsberichten, naar fictiefilms waarvan iedereen weet dat ze verzinsels zijn, naar voetbalvelden, formule 1-circuits en boksmatches, de nakomelingen van gevechten met dieren en openbare terechtstellingen. Wij hebben veel minder ervaring met fysiek geweld dan onze voorouders. Folteren zoals dat getoond wordt in The Passion of the Christ is naar hedendaagse normen verwerpelijk, taboe, over de rand en te ver. Geweld is in die context synoniem voor sensatiezucht en smakeloosheid.

Daarmee heeft deze Jezus-film al voor zijn release voor de nodige opschudding gezorgd. De kritiek komt vaak van bronnen die de film zelf niet eens hebben gezien, maar dat is zgn. een detail en dus irrelevant. Maar eerlijk: de folterscène duurt meer dan acht minuten en is realistisch, bloederig en gewelddadig. De daaropvolgende tocht naar de Calvarieberg duurt minstens een paar keer zolang en is qua sfeer minstens zo releverend of erger. Teruggebracht tot de essentie blijft evenwel de vraag: hoe overdreven is dit schouwspel, hoe onrealistisch? Als u het deze recensent vraagt: niet zoveel overdreven, niet zo onrealistisch. Als we kijken naar het geweld in Irak, in het voormalige Somalië en in het gebied van de Grote Meren in Afrika, dan stellen we vast dat een mensenleven nog altijd waardeloos is, dat geweld nog dagelijkse kost is.



Mel Gibson heeft het zich al bij al niet gemakkelijk gemaakt. Met Hebreeuws, Aramees en Latijn als spreektalen en de initiële keuze om geen ondertiteling te voorzien (wat onder druk van de distributeurs is opgeofferd) maak je geen populaire en commercieel interessante film. Om zijn eigen ideeën uit te werken heeft de regisseur het project zelf gefinancierd. The Passion of the Christ is dan ook de zeer persoonlijke interpretatie van het lijdensverhaal zoals o.a. vakgenoot Passolini hem dat eerder heeft voorgedaan. Opgebouwd volgens de staties van de kruisweg in de kerk en gebaseerd op de geschriften van de Evangelisten, blijft Gibson overigens de bijbelse vertelling hondstrouw. Wat dat betreft kan hem alvast geen verwijt worden gemaakt.

James Caviezel zet een indrukwekkende Christus-interpretatie neer, misschien af en toe iets té grotesk voor sommigen, maar in elk geval geloofwaardig en indringend. Tijdens de opnamen van de folterscène werd hij een paar keer echt door de zwepen getroffen en op weg naar het executieterrein kreeg hij bij de val onder het kruis af te rekenen met een schouderontwrichting en breuken. Zoals hij zelf nadien in interviews vertelde was de rol zwaar, zowel fysiek als mentaal. Maria (Maia Morgenstern) en Maria Magdalena (Monica Bellucci) zijn de bevoorrechte getuigen in dit drama en tonen ons hoe de aanhangers van de profeet verscheurd werden door het leed en het onrecht dat hem werd aangedaan. Hun reactie – samen met die van Johannes en uiteindelijk ook Judas – zijn het tegengif voor eventuele antisemitische conclusies na het bekijken van deze film. Aan decors en kostuums is de grootste zorg besteed, evenals aan de opbouw van de verschillende scènes: de afname van het kruis wordt een laat-middeleeuws Vlaams primitief schilderij en de scène in de Hof van Olijven wordt door de donkere en koele kleuren een vijandige omgeving vol dreigend gevaar. De muziek van componist John Debney is bombastisch en indringend en dan weer zacht en minimalistisch met Romeinse trompetten en tromgeroffel zoals die nog elk jaar tijdens de heilige week in steden als Sevilla worden gebruikt, hier met hallucinante zangpartijen à la Dead Can Dance die in Gladiator en Cleopatra niet zouden misstaan, met veel strijkers en Arabische klanken.



BEELD EN GELUID
Het beeld van deze dvd is van uitstekende kwaliteit: het kleurenpalet gaat van donker en metaalachtig blauw in de bergscène, tot bruin en purperrood in de tempelscène en de kwartieren van de Romeinse beulen. Van beschadigingen en witte stippen is geen sprake. Het beeld is scherp met heel vaak een zijïge achtergrond. De donkere scènes geven voldoende contrast en diepte. Het geluid is uitstekend verzorgd. Het DTS-geluidsspoor doet het over het algemeen beter dan het gewone 5.1-spoor en is meer gedetailleerd. De veelzijdige muziekscore laat ruimte voor een uitgebreid scala van tonen, zowel in het hoge als in het zeer lage segment. Dialogen zitten in het midden, scherpere klanken zoals trompetten komen van achter met de drums en de zangpartijen in het midden en vooraan. De klank is warm en romig en de lage tonen dagen de subwoofer meermaals uit tot een topprestatie.

EXTRA’S
Geen extra's op deze release.



CONCLUSIE
The Passion of the Christ dekt volledig de lading die Mel Gibson eraan heeft willen geven. Alle aandacht gaat naar het "lijden" van Christus en dat betekent dat de kijker soms met zeer expliciete scènes wordt geconfronteerd. De beschuldigingen van racisme zijn overroepen en wijzen op een overdreven zin voor politieke correctheid. Het verwijt dat de geseling te gewelddadig en te sensationeel zou zijn, gaat terug op een evolutie binnen de christelijke gemeenschap waarbij in de loop van de laatste decennia een soort "light-versie" is ontwikkeld van het lijdensverhaal en de folteringen en de kruisiging naar de achtergrond zijn geschoven. In Noord-Amerika is een Christus aan het kruis nu al taboe in sommige kringen wegens het zgn. wrede karakter van de uitbeelding.

Het is moedig van Mel Gibson om tegen de tijdsgeest in de lijdende Christus terug op de voorgrond te plaatsen en de oorspronkelijke boodschap weer voor het voetlicht te brengen, nl. de goddelijke opoffering voor de redding van de menselijke soort, want uiteindelijk is dat voor christenen eeuwenlang de essentie geweest, de welhaast theologische contradictie die hun geloof steun en stuwing heeft gegeven. Gekoppeld aan de integriteit van een overtuigd en christelijk conservatief regisseur met een diep geloof en respect voor de figuur van Christus, heeft Mel Gibson met The Passion of the Christ een omstreden, maar in elk geval aparte film afgeleverd die een unieke indruk nalaat. Controversieel, eigenzinnig en zonder meer beklijvend. Niet voor gevoelige kijkers en ook niet voor kinderen.