FILM
In 1960 keert Luchino Visconti terug naar het genre waarmee hij in het begin van de jaren '40 debuteerde en verfilmt het neorealistische epos Rocco E I Suoi Fratelli over het wedervaren van vijf broers in Milaan op het moment dat de Italiaanse economie zich stilaan herstelt van de desastreuze terugval tijdens de Tweede Wereldoorlog. De weduwe Rosaria Parondi (Katina Paxinou) trekt na de dood van haar man met vier zoons van Lucania in het zuiden naar Milaan op zoek naar een beter bestaan en vooral werk voor haar drie volwassen kinderen. De oudste, Vincenzo (Spiros Focás), woont al een tijde in Milaan en organiseert op de dag van hun aankomst een verlovingsfeestje in het huis van zijn toekomstige schoonouders. Vincenzo is niet voorbereid op hun komst en is er niet op voorzien z’n familie te onderhouden. Na een conflict met zijn schoonmoeder betrekken de Parondis het souterrain van een flatgebouw, een niet-verwarmde en slecht onderhouden kelderverdieping waar ze in één en dezelfde kamer met z’n zessen leven en slapen.

Luchino Visconti vertelt het verhaal in vijf hoofdstukken: aan elk van de zoons wordt een lange sequentie gewijd terwijl het verhaal wél chronologisch vooruitglijdt in de tijd. Vincenzo blijft een tijdje bij z'n familie wonen, herstelt het contact met zijn verloofde, maakt haar zwanger en gaat definitief het huis uit. Simone (Renato Salvatori), de schoonste van het kwintet, wordt bokser en raakt van het rechte pad: hij gaat om met het hoertje Nadia (Annie Girardot), verschijnt heel onregelmatig op de training, rookt en drinkt. Rocco (Alain Delon) vindt werk als besteller in een wasserij en gaat na een tijdje naar het leger; Circo (Max Cartier) als monteur in de Alfa Romeo-fabriek en de kleine Luca (Rocco Vidolazzi) loopt school en bezorgt in z’n vrije tijd boodschappen voor een kruidenier. Na een paar maanden verhuist het gezin naar een fatsoenlijke flat en alles schijnt behoorlijk te evolueren. Maar de overgang van het achterlijke platteland in Zuid-Italië naar de rijkste en modernste stad van het land gebeurt uiteindelijk niet zonder problemen: Simone brengt Rocco in gevaar door ongegeneerd van z’n werkgeefster in de wasserij een juweel te stelen en z'n vriendin Nadia laat hem om onduidelijke redenen in de steek. Het boksen lukt niet meer wegens slechte conditie en Simone raakt zwaar aan de drank. Wanneer hij een hele tijd later verneemt dat Rocco iets heeft met Nadia (die is ondertussen terug onder de mensen na een gevangenisstraf voor prostitutie) wordt hij overmand door jaloezie en gaat z’n broer te lijf.

Rocco E I Suoi Fratelli is een film over discriminatie, armoede, vriendschap en broedertrouw. Luchino Visconti brengt de naoorlogse trek van de straatarme Zuid-Italiaanse bevolking naar het noorden in beeld. De grote gezinnen met hun ouderwetse, haveloze kleren en vreemde accent worden er zonder veel enthousiasme ontvangen en behandeld als Afrikanen. Werk vinden is moeilijk omdat ze weinig of geen diploma’s kunnen voorleggen, schuchter zijn en zich sowieso minderwaardig voelen en zich ook zo gedragen. Bij de Noord-Italiaanse meisjes liggen die kerels met hun fonkelende donkere ogen en piekzwarte haar wél goed, maar er wordt misbruik gemaakt van hun naïviteit en hun onschuld, van hun onaangepastheid aan het tempo en de mentaliteit van de grote stad. Simone is hun eerste slachtoffer. Rocco blijft de zuiderse bloedband tussen broers trouw en doet er alles aan om Simone uit de problemen te houden, hij gaat zelfs boksen om diens schulden te betalen, maar alles tevergeefs.

Luchino Visconti laat zich voor de verfilming van dit epische drama beïnvloeden door het litteraire werk van Thomas Mann, een auteur waarvoor hij heel veel bewondering heeft. Later zal hij diens Der Tod In Venedig (roman, 1912) verfilmen over een oudere man die in Venetië gebiologeerd raakt door een mooie jonge knaap. De titel van de film verwijst naar Manns Joseph Und Seine Brüder, een tetralogie uit de periode 1933-43. Visconti laat zich ook door Italiaanse auteurs inspireren voor zijn film en bekende namen werken mee aan de totstandkoming van het scenario. Rocco E I Suoi Fratelli heeft de ongepolijstheid van La Terra Trema, met dezelfde rauwe enscenering en dezelfde ruwe taal, hoekige en bij momenten barokke acteerprestaties, overdreven pathetiek en anderzijds zeer ingehouden prestaties van bijv. Alain Delon als Rocco, de sterkste figuur uit dit passionele drama. Delon, piepjong nog, draagt het leed van de wereld op zijn schouder of in elk geval de verantwoordelijkheid voor de gang van zaken in een introverte en onderkoelde rol. Visconti legt het gewicht van de film bij Simone, de hoofdfiguur die ten onder gaat en die alle aandacht naar zicht toetrekt. Annie Girardot heeft een kleine rol, niet in verhouding tot haar bekendheid op dat moment, maar zij wil graag met Visconti werken en neemt dat nadeel erbij. De Griekse actrice Katina Paxinou schittert in de oerrol van moeder kloek, de onversaagde, de altijd bezige, de immer bezorgde, de voortdurend tetterende oude vrouw, gekleed in het zwart met bijpassende hoofddoek, de kleine, dikke Zuid-Italiaanse zoals we die kennen uit zoveel andere Italiaanse films. Ze is opdringerig en praatziek, overstuur en valt in katzwijm voor niks.

Wegens een expliciete verkrachtingsscène en andere erotische fragmenten kreeg de film in Italië last met de censuur. Het lijkt onwaarschijnlijk maar in het begin van de jaren '60 bestond er nog zoiets als overheidscensuur op bioscoopfilms (ook bij ons overigens). Visconti verdonkert de gewraakte scènes tot er haast niks meer te zien is, maar het hakbijl van de censuur houdt men niet tegen: de film verdwijnt uit roulatie om pas jaren nadien – voorafgegaan door een waarschuwende trailer – opnieuw in de Italiaanse zalen te verschijnen, met een overdonderend succes als gevolg. Op het Festival van Cannes is de film in 1960 dé talk of the town, maar de Gouden Palm krijgt hij niet. Wél de Tweede Prijs, maar die weigert de regisseur in ontvangst te nemen. Was er sprake van politieke druk vanwege de Italiaanse overheid? Was het door de zgn. expliciete seksscènes? Naar normen van vandaag is Rocco E I Suoi Fratelli prikkelend, maar zeker niet pornografisch. De tijden zijn erg veranderd.

BEELD EN GELUID
Rocco E I Suoi Fratelli is gedraaid in zwart/wit. De pellicule is zeer goed bewaard, wellicht omdat het om een kopie gaat die niet veel gebuikt is voor bioscoopprojectie: ondanks het donkere karakter van de film is er haast geen sprake van witte punten of beschadigingen. In de buitenscènes is er sprake van vergrijzing, in de binnenopnames is het contrast beter. Het geluid staat in mono en de soundtrack is samengesteld met volksliedjes op trekzak of koper en melancholische klassieke muziek zoals Visconti die meestal inzet, deze keer van de hand van de grote Nino Rota. De stemmen klinken vaak alsof ze in een regenton zijn opgenomen met een valse echo en/of een scherpe metaalklank.

EXTRA'S
Deze dvd bevat 2 Originele Bioscooptrailers, Production Notes (tekst) en een Biografie van Visconti (tekst).

CONCLUSIE
Rocco E I Suoi Fratelli van Luchino Visconti is het neorealistische verhaal over achtergestelde mensen op zoek naar een fatsoenlijk bestaan. Dat de nieuwe omgeving hun leven ingrijpend zal veranderen weten ze nog niet wanneer ze hun geboortestreek voor altijd verlaten om zich in een avontuur storten dat hun uit elkaar drijft en niet noodzakelijk op een andere manier voor meerwaarde zorgt. Visconti zorgt voor aangrijpende, pijnlijk en hilarische situaties in een verhaal dat in het Italië van de jaren '50 geen fictie, maar harde realiteit is.