FILM
Na de vele artistieke dieptepunten in Sherlock Holmes in Washington onderging de filmreeks een grondige herbronning. Hoewel de Tweede Wereldoorlog nog steeds in volle hevigheid woedde, besloot regisseur-producent Roy William Neill niet langer louter de propagandistische kaart te trekken. De verhalen van de Britse speurder zouden zich weliswaar nog steeds tegen de (vage) achtergrond van de Nazi-overheersing in Europa afspelen (daar kon Neill niet om heen), maar op de plot zou dit geen invloed meer hebben. Wat vooral betekende: geen intriges over Duitse spionnen meer. De cineast koos radicaal voor een terugkeer naar de essentie van de Holmes-verhalen, met een Victoriaanse sfeer, de nadruk op een mysterieuze moord en inspiratie uit de originele kortverhalen. De gok zou al snel lonend blijken, want beginnend met Sherlock Holmes Faces Death, was dit het begin van enkele superieure prenten in de Universalreeks.

In Musgrave Manor, een aristocratisch huis dat tijdelijk dienst doet als opvangplek voor oorlogsslachtoffers met geestelijke problemen, gebeurt een gruwelijke moord. Dr. Watson, werkzaam in het huis, haalt er zijn goede vriend Sherlock Holmes bij om klaarheid te scheppen in het mysterie. Al snel blijkt een enigmatisch rijmpje, dat al eeuwen van generatie op generatie wordt overgedragen, een cruciale rol te spelen in de ontwikkelingen. Een tweede moord vindt plaats en het is duidelijk dat ook het leven van Sally Musgrave, laatste telg van het roemruchte geslacht, in gevaar is. Holmes’ briljante deductieve vermogens worden danig op de proef gesteld, maar hij zweert niet op te zullen geven tot de Musgraves buiten gevaar zijn, het geheim van het rijmpje geopenbaard is en de drieste moordenaar op Musgrave Manor achter tralies zit.

Sherlock Holmes Faces Death is van begin tot einde een heerlijke, ouderwetse B-film uit de gouden jaren van Hollywood. De beginnersfouten die de vorige drie delen ervan weerhielden tot prima films uit te groeien, worden hier in één snelle beweging uitgevaagd. Gebaseerd op het gesmaakte kortverhaal ‘The Musgrave Ritual’, schiet het prima scenario intrigerend uit de startblokken, bouwt het gradueel en met veel expertise de spanning op en eindigt het met een meer dan bevredigende climax. De film heeft weinig meer vandoen met de voorgaande gladde, gestroomlijnde propagandaprenten uit de reeks, maar grijpt terug naar de geijkte formules die The Hound of the Baskervilles en The Adventures of Sherlock Holmes zulke entertainende spektakels maakten. Zo is de setting wel degelijk hedendaags, maar penetreert een Victoriaans gevoel voortdurend de prent, compleet met gotische decors, een onheilspellende zwart-wit fotografie en ongemak opwekkende camerahoeken.

De structuur van Sherlock Holmes Faces Death roept dan weer herinneringen op aan tv-series met detectives, zoals we die nu kennen: een moord wordt gepleegd, de speurder wordt erbij gehaald en moet uit een vijftal potentiële verdachten de feitelijk moordenaar weten te distilleren, die hij uiteraard in een bekentenismoment op de knieën dwingt. Deze aanpak, ogenschijnlijk weinig filmisch en eerder voor het kleine scherm geschikt, werkt verbluffend goed. Vanaf de eerste tellen verlaat je het puntje van je stoel niet, ben je aan het scherm gekluisterd telkens Holmes of Watson een nieuw tipje van de verslavende sluier lichten. Het is trouwens goed meegenomen dat de productie er niet voor terugdeinst enkele visueel interessante scènes te voorschijn te toveren. De proloog in een Edgar Allan Poe-achtige pub, een schaakspel met levende pionnen een beangstigende blikseminslag (die verrassend geloofwaardig tot leven komt via een prima special effect) zijn er slechts enkele. En wat dan gezegd van het tempo, grandioos vormgegeven door de staccato montage? Dit is niet langer de schokkende boemeltrein die Sherlock Holmes in Washington was, maar een soepele TGV, die je bij iedere genomen bocht in de plot opnieuw kriebels in de buik bezorgt.

Bovenstaande positieve punten kunnen grotendeels op het conto van drijvende kracht achter de reeks Roy William Neill geschreven worden, maar ook de cast laat zich van zijn beste kant zien. Basil Rathbone leeft zichtbaar op nu de minder geslaagde spionnenverhalen in de prullenmand zijn beland. Hij benadert opnieuw de hoogtes van zijn vertolkingen in de Victoriaanse Foxproducties van The Hound of the Baskervilles en The Adventures of Sherlock Holmes en gooit zich vol overgave in de rol van speurder. Als je goed kijkt, zie je het brein van de detective aan het werk in vele scènes, in een aanstekelijke mix van pathos, doordachtheid en kinderlijk plezier. Nigel Bruce heeft een belangrijkere rol in Sherlock Holmes Faces Death dan in eerdere en latere prenten. Hoe aangenaam is het ook hem eens in zijn hoedanigheid als dokter te zien, een rol waar ook acteur Bruce met plezier zijn tanden in zet. De nevenvertolkers vallen dan weer niet individueel op, maar als één goed geolied ensemble. Qua uiterlijk is typecasting zeker hun deel geweest, maar dit laten de acteurs niet merken in hun afgemeten prestaties, die perfect de gewenste emotie opwekken.

Van de vele Holmes-films in een moderne setting is Sherlock Holmes Faces Death een van mijn absolute favorieten. Je krijgt als kijker een fascinerende whodunit voorgeschoteld die je geen enkel moment toelaat de aandacht te laten verslappen. Dit is geen prekerige film over goed en kwaad, maar een plezierige ontrafeling van een gotisch mysterie, dat het midden houdt tussen een haunted house film, een detective en een schattenjacht. Zowel Holmes-adepten als leken zullen de aanlokkelijkheden van deze productie niet kunnen weerstaan, want Sherlock Holmes Faces Death is een film die nog dagen in je hoofd blijft rondspoken, niet omdat hij zo’n betekenisvolle boodschap heeft, maar omdat je je er zo goed bij hebt geamuseerd. Het is, zo je wil, de Raiders of the Lost Ark onder de Holmes-films.

BEELD EN GELUID
Een flink deel van de film speelt zich af in duistere scènes, wat optimale zwartniveaus en goed afgeregelde contrasten een must maakt om ten volle van de prent te genieten. Spijtig genoeg voldoet de beeldtransfer niet volledig aan deze eisen. Niet dat de kwaliteit zo slecht is, maar de donkere scènes ogen geregeld wat té donker, zodat je je ogen al ver moeten opensperren om alle details in het frame te zien. Scherpte is ook iets minder ditmaal, hoewel dit als fijn neveneffect heeft dat de gotische, Victoriaanse natuur van de film extra in de verf wordt gezet. Het geluid blijft dan weer op hetzelfde, constante niveau dat doorheen de volledige gerestaureerde reeks wordt gehaald. De zestig jaar oude monotracks zullen nooit een overweldigende dynamiek tentoon spreiden, maar je kan ze nooit minder dan sfeervol noemen.

EXTRA’S
Deze disc bevat diverse pagina’s Production Notes, geschreven door Richard Valley, en een kleine, maar niettemin welgekomen Fotogallerij. Afrondend staat er ook een featurette op de schijf: Restoring Sherlock Holmes (5 min.), een veel te korte en vrijblijvende kijk op het restauratieproces van alle veertien films uit de reeks.

CONCLUSIE
Sherlock Holmes Faces Death is een niet te missen aflevering uit de heerlijke B-film reeks rond ’s werelds meest vermaarde speurder. Dankzij een hoog tempo, een uitstekend scenario en een zelfverzekerde regie verveel je je als kijker geen enkele keer in dit hoogst vermakelijke Holmes-avontuur. Beeld en geluid halen dezelfde goede kwaliteit als de rest van de serie en ook de extra’s ogen bekend voor wie al andere delen in deze collectie bekeek.

SHERLOCK HOLMES: THE DEFINITIVE COLLECTION
Sherlock Holmes Faces Death maakt deel uit van een collectie films die alle veertien gerestaureerde Sherlock Holmes prenten met Basil Rathbone en Nigel Bruce, uit de periode 1939-1946, bundelt in een digipack van zeven discs. Iedere dvd bevat twee films. Zo staat bijvoorbeeld Sherlock Holmes Faces Death op één dubbelgelaagd schijfje met Sherlock Holmes in Washington. Voor iedereen die Holmes in het hart draagt, is dit een essentiële aankoop, met een niet te kloppen prijs-kwaliteitsverhouding.