FILM
Steven Soderbergh heeft iets met sympathieke boeven. Of het nu gaat om een bende die een casino enkele miljoenen dollars probeert afhandig te maken of de seksuele aantrekkingskracht tussen een U.S. Marshal en een ontsnapte gevangene, de regisseur bezit de gave de onderwereld als hip, trendy en vooral plezant af te schilderen. Niet verwonderlijk dus dat zijn naam op de credits van Criminal prijkt, een plezante hippe prent over kleine oplichters in Los Angeles. Als regisseur mag Soderbergh dan niet verantwoordelijk zijn voor de film (hij produceerde enkel), ieder framepje van de prent straalt zijn stijl uit. Hierdoor verheft Criminal zich boven de zovele doordeweekse oplichtersfilms, maar, zoals uit volgende alinea’s zal blijken, is het niet al goud wat blinkt in de straten van L.A.

De plot is redelijk eenvoudig en beantwoordt aan alle conventies van het genre. Een oplichter van middelbare leeftijd, Richard, ontfermt zich over een groentje in het vak, Rodrigo, alias Brian. Toevallig komen de twee op het spoor van een klus die hen in één klap 750.000 dollar rijker kan maken. Dat is immers het bedrag dat een verzamelaar van bankbriefjes overheeft voor een uiterst zeldzaam stuk, een biljet waarvan iedereen dacht dat het verloren was en waarvan de koper geen flauw benul heeft dat het eigenlijk om een vervalsing gaat. Maar zoals dat gaat in dit soort films, lopen de voorbereidingen en de afhandeling van het zaakje niet van een leien dakje en zijn al dan niet onverwachte plotwendingen schering en inslag. Het is dan ook allesbehalve zeker of Richard en Brian een happy end wacht.

Het verhaal van Criminal, dat zeker niet tot de origineelste van de laatste jaren behoort, werd ontleend aan de redelijk succesvolle Argentijnse prent Nueve Reinas en volgt naar het schijnt de oorspronkelijke plot behoorlijk getrouw (ikzelf zag het origineel nog niet). De enige alteratie van belang was het weglaten van een typisch Argentijnse backstory: de in een neerwaartse spiraal gezogen lokale economie ten gevolge van massale geldontwaarding. Het verklaart waarom Nueva Reinas aanzien wordt als een politiek statement, terwijl Criminal niets meer poogt te zijn dan anderhalf uur aangenaam vermaak. Nu is dat op zich van weinig belang, want in dit filmgenre, met oplichters en rovers en sympathieke onderwereldfiguren, was de inhoud nooit echt van belang. Het is de stijl die telt.

En op dat vlak gooit de film hoge ogen. Debutant Jacobs, die de knepen van het vak leerde als assistent van o.a. de Coens en Soderbergh, heeft zich overduidelijk stevig laten inspireren door deze laatste. Hij gebruikt dezelfde nonchalante losse camera, leunt dichter aan bij de independent cinema qua look dan bij de mainstream Hollywood films en weet bovenal de film op te zadelen met een uitstekend tempo. Dat ritme, soms te traag, nooit te snel, maar altijd efficiënt, is een van de voornaamste redenen waarom Criminal zo makkelijk weghapt. Het hoogtepunt van de film heeft trouwens rechtstreeks met het knappe tempo te maken: in een scène, die louter verbale expositie schijnt te betrachten, wordt plotsklaps een belangrijke aktetas gestolen, waarna de sequentie transformeert in een adrenalinerijke achtervolging te voet. Het gebeurt niet vaak dat ik onder de indruk raak van een onaangekondigde plotwending, maar dit is een van de betere voorbeelden die ik ooit in de moderne Amerikaanse cinema zag.

Natuurlijk helpt het Gregory Jacobs ook dat hij in zijn debuutfilm wordt bijgestaan door een technische crew om U tegen te zeggen. Om de lijn van tempo en ritme even door te trekken, houdt dat op de eerste plaatst monteur Stephen Mirrione in, die enkele jaren geleden nog een oscar won voor Traffic en hier wellicht de belangrijkste factor is in het grotendeels slagen van Criminal. Nog indrukwekkender is in mijn ogen de man die achter de camera stond, Chris Menges, het onderschatte genie dat o.a. The Mission en Michael Collins verbluffend mooi in beeld bracht. Hier houdt Menges zich vrij strikt aan de wit-licht-saturatie die veel van Soderberghs films kenmerkt, maar zelfs binnen deze stilistische restricties komt de klasse bovendrijven. Ook de gefragmenteerde, jazz-achtige muzikale score van Alex Wurman draagt enorm bij tot een aangename sfeer in de prent.

Wat acteurs betreft is het kwalitatieve plaatje echter meer vertroebeld. John C. Reilly zet een van zijn schaarse hoofdrollen neer in Criminal en herinnert ons er op die manier aan waarom hij beter werkt in kleinere vertolkingen. Reilly vertolkt zijn mentor-karakter immers goed en doordacht en coherent, op een wijze die het eenvoudig maakt voor de kijker om het personage te geloven. Helaas, hoewel dit geheel of gedeeltelijk de bedoeling moet zijn geweest, kunnen we nooit voorbij de kille emotieloze barrière van het onaangename karakter geraken. Gelukkig bevindt zich aan de andere kant van het spectrum ‘groentje’ Diego Luna, die probleemloos de kijker meezuigt in zijn wereld. Hij geeft zijn karakter warmte, herkenbaarheid en geloofwaardigheid mee, zonder in de val van overdreven sentiment te tuimelen. Luna acteert nu al enkele jaren in de schaduw van zijn co-ster uit Y Tu Mama Tambien, ‘star of the future’ Gael Garcia Bernal, maar bewijst in Criminal dat hem, als het meezit, op basis van talent, charme en schermprésence een even grote carrière te wachten staat. Maggie Gyllenhaal valt dan weer wat uit de toon als Reilly’s zus, iets wat een negatief effect heeft op de snelheid waarmee je als kijker de ware toedracht van de plot weet te achterhalen. En in een veredelde cameo krijgt Peter Mullan nooit de kans de show te stelen met zijn naturalistische vertolking van een nochtans over the top personage.

Er zijn dus heel wat dingen om van te houden in Criminal, maar ook een aantal zaken die minder geslaagd zijn. Als popcornprent weet de film zonder twijfel zelfs de grootste cynicus te amuseren en als onafhankelijk filmproduct zullen ook liefhebbers van arthouse cinema niet ontevreden naar huis gaan. Maar het venijn zit ‘em, zoals wel vaker het geval is in het oplichtersgenre, in de staart. Het einde is namelijk gehaast, laat te veel losse eindjes doelloos in het luchtledige hangen en, de grootste zonde van allemaal, is veel te voorspelbaar. Vanaf het eerste minuut van de film weet je immers al dat je een grote twist kan verwachten en de beperkte scope van de prent, die zich focust op twee personages, laat nu eenmaal weinig manoeuvreerruimte voor originele wendingen. En zo blijf je, ondanks alle vakmanschap en plezier en sypmpathieke boeven, als alles gedaan en gezegd is, alsnog met een wrang gevoel in de maag steken.

BEELD EN GELUID
Warner heeft een uitstekende reputatie als het op beeldtransfers op dvd aankomt en Criminal zal die reputatie alvast niet ondermijnen. Het beeld oogt helder en verblindend in de blakende zon van L.A., de contrasten en de zwartniveaus scoren hoog en de kleuren vinden het perfecte evenwicht tussen natuurlijk en filmisch (met dank aan Chris Menges). Zowat het enige dat je de transfer kan aanwrijven is dat hij net niet goed genoeg is om als referentiekwaliteit omschreven te worden. Ook op vlak van geluid valt er niet te klagen. De 5.1-track klinkt kristalhelder, profiteert van een prima geluidsmixage en weet ondanks de nadruk op dialogen toch een dynamische sfeer te creëren.

EXTRA’S
Slechts één extra op deze schijf: een Trailer van nog geen twee minuten, die de plot van de prent ingewikkelder (en eerlijk gezegd interessanter) voorstelt dan ze is, door o.a. de rol van Maggie Gyllenhaal uit te vergroten.

CONCLUSIE
Wie op zoek is naar een avondje plezant vertier zit met Criminal zeker goed. Dankzij een uitstekende montage hapt het verhaal immers lekker weg. Ben je echter iemand die redelijk snel plotwendingen doorheeft, kan het slot van de prent als een holle anticlimax overkomen. Beeld en geluid zijn excellent, maar de bonussectie houdt het op een eenvoudige bioscooptrailer.