FILM
Frans Laarmans (Koen de Bouw) leren we kennen bij de begrafenis van zijn moeder. Hij wordt op zijn werk gebeld bij de General Brewery Company gebeld waar hij chef is in de mouterij en krijgt van zijn baas een halve dag vrij. Thuis stelt hij vast dat z'n familie moeder heeft laten balsemen en daarvoor een hoge rekening heeft ontvangen die hij niet kan betalen. Hij wendt zich tot Karel Boormans (Mike Verdrengh) met zijn probleem en die overtuigt Frans ervan om voor hem te komen werken als secretaris. Boormans is directeur van het Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen, een gespecialiseerd blad dat zich richt tot de zakenwereld. Maar Frans komt er al gauw achter dat die ronkende naam puur bedrog is: de teksten zijn altijd dezelfde. Boormans past alleen namen en termen aan en probeert zoveel mogelijk zaakvoerders zoveel mogelijk exemplaren aan te smeren onder het mom dat het de goeie naam van hun zaak ten goede zal komen en de omzet zal verveelvoudigen.

Hun eerste slachtoffer is begrafenisondernemer Korthals die de familie De Bouw een peperdure rekening voor het balsemen van Frans' moeder heeft gestuurd. Hem worden 20.000 exemplaren van het Wereldtijdschrift aangesmeerd en de belofte afgeperst dat hij de rekening van Frans zal aanpassen. Frans krijgt het werken aan het tijdschrift makkelijk onder de knie en gaat zelf ook op prospectie. Hij komt een bedrijf van keukenliften op het spoor en samen met zijn baas gaat hij op de zakelijke leidster mevrouw Lauwereyssen (Willeke van Ammelrooy) af die een gewillige prooi blijkt te zijn. Haar smeren ze 100.000 exemplaren van het tijdschrift aan met de verzekering dat zij in heel Europa naam en faam zal verwerven en uitgroeien tot een leidende firma in haar branche. Maar de oudere vrouw, ziekelijk en met een wegrottend been, kan de maandelijkse rekeningen niet betalen en moet werknemers afdanken. Uiteindelijk gaat ze failliet, zij het dat haar rekeningen op één na – die wordt haar kwijtgescholden door Boormans - allemaal betaald zijn.

Boormans heeft zich inmiddels als actieve partner teruggetrokken en Frans komt aan het hoofd van de zaak. Toevallig ontmoeten de vennoten mevrouw Lauwereyssen een hele tijd later op straat en stellen vast dat ze een houten been heeft. Door schuldgevoelens overmand proberen ze haar een deel van het geld terug te geven, maar mevrouw Lauwereyssen is een fiere dame en draagt haar zakelijk en fysiek verlies met opgeheven hoofd. Ze weigert het geld, ook wanneer Boormans en Laarmans haar langs juridische weg proberen te verplichten om het geld aan te nemen.

Lijmen is gebaseerd op het gelijknamige boek van Willem Elsschot uit 1923. 15 jaar later zou hij een vervolg schrijven onder de titel Het Been waarvan fragmenten in deze film zijn verwerkt. De productie van Lijmen liep niet van een leien dakje. Er werd een paar keer een nieuwe regisseur aangetrokken en de Nederlandse producent sprak een veto uit tegen een letterlijke verfilming van het boek (waarin Laarmans het verhaal aan een pastoor doet). Uiteindelijk zou Robbe De Hert voor een doorbraak zorgen door de film een nieuw kader te bieden waarbij én de geest van het werk werd bewaard én de bezwaren van de Nederlanders een plaats kregen. De Hert laat de film beginnen met de openbare verkoop van de goederen van mevrouw Lauwereyssen. Karel Boormans doet een voor die tijd exuberant bod van meer dan 32.000 frank op het oud papier van de zaak (bijna alle exemplaren van het Nieuw Wereldtijdschrift), wat overeenkomt met het geld dat hij de vrouw al die tijd heeft willen teruggeven, maar de veilingmeester vindt dat hij overdrijft en de gang van zaken verstoort. Boormans wordt opgepakt door de politie en naar een psychiatrische instelling gebracht. Frans Laarmans doet vervolgens het verhaal van Karel Boormans en zijn Wereldtijdschrift voor een ziekenhuiscommissie die moet nagaan of Boormans al dan niet gek is: een knappe vondst van De Hert die filmisch een prachtige oplossing biedt.

Robbe De Hert onderbreekt het verloop van het verhaal regelmatig om terug te keren naar de commissieleden die (in het Frans) Frans Laarmans kritische vragen stellen over het gedrag van Boormans, maar die uiteindelijk zullen beslissen dat hij niets onwettigs gedaan heeft, zij het dat zij zijn praktijken als oplichterij bestempelen. Aan Mike Verdrengh, de gewaagde keuze voor deze hoofdrol gezien zijn verleden, moet de kijker even wennen, maar uiteindelijk zet hij een degelijke en geloofwaardige rol neer als de grootsprakerige en voor niets terugdeinzende bedrieger die in voor- en tegenspoed de touwtjes stevig in handen houdt en het hoofd koel. Koen De Bouw is de wat timide rechterhand van Boormans die voortdurend ongemak uitstraalt over de gang van zaken en zijn ongerustheid over de praktijken van zijn baas moeilijk kan verbergen. Hij is de twijfelaar, degene die om den brode bij een manier van zakendoen wordt betrokken die hem eigenlijk niet ligt. Willeke Van Ammelrooy kreeg voor haar rol als mevrouw Lauwereyssen tijdens de Nederlandse Filmdagen terecht een Gouden Kalf als beste actrice. Zij is de fysiek zwakke, maar mentaal krachtige persoonlijkheid die tegen beter weten in Laarmans in elk geval, en Boormans tijdelijk, een geweten schopt. Laarmans zal de zaak uiteindelijk verlaten, terwijl Boormans op zijn oude tempo voortgaat met het Wereldtijdschrift. Sylvia Kristel, de cafébazin tegenover Lauwereyssens keukenliftenbedrijf, heeft een kleine rol waarin ze evenwel straalt en die haar Emanuelle-prestaties voor even doet vergeten.

De regisseur neemt op elk moment rustig de tijd om de verhaallijn te ontvouwen, zonder dat een gevoel van langdradigheid of sentimentaliteit de kop op steekt. Wat dat betreft kan Lijmen in elk geval tot de betere Vlaams-Nederlandse producties gerekend worden. Het scenario staat voldoende los van het boek en er toch dicht genoeg bij om van een geslaagde verfilming gewag te maken.

BEELD EN GELUID
Lijmen heeft mooie warme kleuren meegekregen waardoor de tijdsgeest perfect wordt opgeroepen. Er is sprake van een groot contrast in de toch vaak donkere scènes en een perfecte belichting van de fragmenten die onder andere in Luik zijn opgenomen wegens het authentieke aspect van gevels en straatgezichten. De transfer is een succes en de filmpellicule is zorgvuldig en netjes overgeschreven. Goeie klank is zeldzaam in Vlaams films, en Lijmen bewijst dat het ook anders kan. Het geluid staat in stereo en is goed. De dialogen zijn goed verstaanbaar en de muziek blijft net altijd binnen het aandachtsbereik hangen. De muziekscore is ingetogen en mooi van klank. Vele lage tonen leggen een tapijt van donkere klanken onder klassieke strijkers.

EXTRA'S
Deze dvd bevat een uitgebreid interview met Mike Verdrengh en Koen De Bouw over de casting van hun personage voor de rollen van Boormans en Laarmans. Robbe De Hert doet in Robbe spreekt het verhaal van de aanpassingen die nodig waren om van het boek een film te maken en onderhoudt ons over de problemen die de productie heeft gekend vóór en na zijn aantreden als regisseur. Best interessant.

CONCLUSIE
Lijmen staat op eenzame hoogte in de Vlaamse filmproductie. Het verhaal is leuk en humoristisch gebracht, het taalgebruik is natuurlijk (alhoewel de mengeling van Zuid- en Noord-Nederlands altijd wel kunstmatig zal zijn), het acteren is prima. Kortom: een film waar niemand z'n broek aan scheurt. Willem Elsschot hoeft zich niet in z'n graf om te draaien. Aanbevolen.