FILM
Daybreak van de Zweedse regisseur Björn Runge ademt uit elk beeld de sfeer van de Dogma-films van Lars Von Trier en Thomas Vinterberg: vrijbewegende camera's, minimale belichting van de scènes, zeer directe acteerprestaties alsof het om opnamen voor een documentaire gaat. De donkere sfeer die in de wintermaanden sowieso al in de noordelijke landen hangt met veel mist en troosteloze, uitgeklede bomen, diepe plassen en het vroege donker, laten weinig ruimte voor luchtigheid en humor en Runge doet geen enkele moeite om het bestaan van zijn figuren, noch dat van de kijker op te vrolijken met vergezochte grapjes of situaties. De regisseur kiest resoluut voor een donker en illusieloos verhaal over een aantal figuren gedurende één lange winternacht. Tegen de ochtend is hun leven totaal omgegooid en doet hij een toegift: één figuur lijkt zonder kleerscheuren de dag in te kunnen zetten.

Het verhaal: Rickard is een succesvol chirurg. Hij komt uit de nachtshift waar hij aan de lopende band harten heeft overgeplant en is bekaf. Van zijn baas verneemt hij dat een bevordering die hem is aangeboden niet doorgaat en dat hij op staande voet is ontslagen. Hij rookt nog een sigaretje met zijn beste collega-chirurg Mats (Leif Andrée) die diezelfde avond met zijn vrouw Sofie (Marie Richardson) bij hem op bezoek komt, verlaat het ziekenhuis, gaat naar zijn maîtresse en krijgt daar te horen dat hij opnieuw vader wordt. In hun sjieke villa even buiten de Zweedse Stockholm heeft zijn vrouw Agnes (Pernilla August) ondertussen tot tweemaal toe een telefoontje aangenomen van een onbekende vrouwenstem die naar Rickard vraagt. Wanneer de jonge chirurg tegen valavond thuis komt staat er een bom op barsten.

In een andere villawijk van Stockholm barst Anders (Magnus Krepper) in woede uit en vernielt met een voorhamer een zo pas door hemzelf ingerichte badkamer omdat de eigenares van het huis beweert hem niet te kunnen betalen. Anders gaat naar huis waar zijn vrouw en dochter op hem zitten te wachten voor een uitstapje met z’n drieën. Maar terwijl er koffie wordt gedronken loopt er een telefoontje binnen om dringend een verbouwing te doen aan een witte villa in de rand van de stad. Anders, die twee shiften per etmaal draait en ook in het weekend werkt om zijn vrouw en dochter van de nodige luxe te voorzien, gaat in op het verzoek, tegen de zin van beide vrouwen die zich in de steek gelaten voelen en besluiten om dan maar alleen op stap te gaan. Ten huize van de klant stelt Anders vast dat het om een ouder echtpaar gaat dat zich wil laten inmetselen uit angst voor de migranten die het land zgn. overstromen en voortdurend inbraken plegen. Anders kan hun aanlokkelijk financieel voorstel niet weigeren en gaat aan de slag met cementmolen en truweel.

In een arbeiderswijk krijgt Anita (Ann Petrén) hartproblemen tijdens het melk koken. Ze wordt naar het ziekenhuis afgevoerd voor controle en slaat tegen de arts die haar ontvangt (en haar duidelijk al eerder heeft gezien in gelijkaardige omstandigheden) een massa wartaal uit over haar leven dat alle zin verloren heeft sinds haar ex-man Olof (Peter Andersson) drie jaar geleden na een zwaar auto-ongeluk en een lange revalidatieperiode naar huis kwam om haar te vertellen dat hij verliefd was op de psychotherapeute Petra (Sanna Krepper) waar hij mee ging samenwonen. Anita beweert nooit de vernedering van zich af te hebben kunnen zetten en eist slaappillen en antidepressiva van de arts, die ze ook krijgt. Een tijdje later zien we haar rustig en zakelijk de drugs tegen woekerprijzen aan de man brengen in een parkeergarage. Anita is uitgekookt, maar zint ook op wraak en Olof is haar slachtoffer. Wanneer ze haar drugs ruilt tegen een elektrisch verdovingspistool besluit ze haar ex en zijn jonge deerne te grazen te nemen.

Björn Runge laat in Daybreak de emoties heel hoog oplaaien. Voor sommige toeschouwers gaat hij wellicht te ver en komen de situaties over als geforceerd en gekarikaturiseerd, voor anderen zal net dàt aspect de film boven de massa uittillen zoals dat ook het geval was in Berlijn, waar Daybreak aan de haal ging met de Zilveren Beer 2004 na het goud voor Gegen Die Wand. Daybreak is niet heftiger of gewelddadiger dan bijvoorbeeld Festen van Lars Von Trier, waar een hele familie betrokken wordt bij een pijnlijke en verborgen incesthistorie, een film die in het beste geval bij de kijker een schok veroorzaakt of op z'n minst afschuw opwekt. In Daybreak blijft Björn Runge zich onafgebroken concentreren op de drie situaties die hij op zeer precies gekozen momenten door elkaar snijdt zoals in de beste tv-soaps om spanning en suspense te continueren. Zo komt de toeschouwer zonder adempauze van de ene bizarre situatie in de andere terecht, haast zonder adempauze. Gecombineerd met de weinig rooskleurige afloop die Runge in petto heeft voor zijn personages, wordt de film zo tegen het einde aan wel erg zwaar: de wereld is herleid tot drie huiskamers waar een handvol ontmoedigde, gefrustreerde, bezeerde of wraakzoekende figuren zich een pad banen door de modderpoel die ze zelf mee hebben veroorzaakt.

De kleinburgerlijke passies stromen met bakken over het scherm en tot ieders grote verrassing wellicht is Anders, de metselaar, zwartwerker en harde wroeter, de meest menselijke, de meest humane en intelligentste figuur in deze film. Terwijl alle andere karakters zich steeds dieper in de moordkuilen van hun leven en relaties storten, is hij degene die opkijkt van wat hij verneemt, geschokt door wat hij ziet, geshockeerd door wat hij ontdekt en die mentaal het roer omgooit als hij zijn eigen situatie herkent, naar huis schuurt met zijn bestelwagen om het leeglopen van zijn gezin en zijn relatie te stoppen. Op die manier is er toch sprake van een soort catharsis. Anderzijds blijft Anita, die na het bezoek aan haar ex en zijn vriendinnetje aan de rand van het water staat en het elektronisch verdovingspistool weggooit om vervolgens gelaten weg te slenteren, een gesloten boek: is ze gelouterd door wat ze heeft aangericht, kan ze nu haar eigen leven gaan leiden en eigen dromen najagen? Bij Rickard en zijn gezin komt het tot een status quo en Runge laat ons in het ongewisse over hun toekomst.

BEELD EN GELUID
Het beeld is niet perfect verzorgd. Runge kiest bewust voor een mate van slordigheid om een authentieke sfeer en een realistische enscenering tot stand te brengen. Hij slaagt daar heel erg goed in. Vaak is er sprake van te veel donker, te veel foute belichting, of te weinig belichting en een camera die af en toe iets te veel en te ver uitwaaiert. Maar dat alles is dus gewild en geen gevolg van amateurisme. Het geluid is beter, met een soundtrack die zich bij momenten opdringt in golven van bruisende elektronica. De stereo-opname zorgt niet echt voor verrassingen in de achterste geluidsboxen, maar een praatfilm als deze heeft daar minder behoefte aan want de nadruk gaat naar de directe auditieve confrontaties.

EXTRA'S
Deze dvd bevat de Originele Bioscooptrailer.

CONCLUSIE
Daybreak is een heftige film over mensen die zich in nesten hebben gewerkt en daar allemaal in dezelfde nacht de rekening voor gepresenteerd krijgen. Regisseur Björn Runge heeft duidelijk iets met de donkere kant van mensen, want voor humor laat hij maar weinig ruimte en voor hoop op een betere toekomst evenmin. De figuren in Daybreak maken elkaar meedogenloos af, zonder medelijden, zonder veel emotie. Runge toont de zelfkant van de moderne samenleving, van een modern soort mens die zich niet noodzakelijk hoeft te verbergen achter bakstenen schuttingen om toch asociaal te zijn met een totaal gebrek aan normering. Daybreak is een harde en compromisloze film.