FILM
Er mag geen twijfel over bestaan dat Howard Hughes een van de meest fascinerende Amerikanen van de voorbije eeuw was. Rijk geworden door zijn vaders boorkoppenbedrijf koos Hughes voor een avontuurlijk leven waarin hij zijn megalomane fascinatie voor films, vrouwen en de vliegerij ten volle uitbuitte, om tenslotte te eindigen als een door smetvrees bezeten kluizenaar. Het is het soort levensloop waar Hollywood als de pinken bij is om naar het grote doek te vertalen. Maar op Jonathan Demme's lowbudget Melvin and Howard na (die trouwens meer over Melvin dan over Howard ging) was de carrière van de excentrieke miljonair tot vorig jaar nooit onder de loep genomen door cineasten. Warren Beatty probeerde jarenlang een biopic uit de grond te stampen, maar liet dan toch het idee varen. In de jaren negentig waagden respectievelijk John Malkovich en Brian DePalma een poging die om financiële redenen faalde. En de Hughes broertjes (hoe toepasselijk!) wilden hun From Hell-ster Johnny Depp in de hoofdrol casten van een nooit tot ontplooiing gekomen project. Uiteindelijk was het Michael Mann die dan toch geld en talent wist samen te brengen voor een Howard Hughes-film. Omdat de filmmaker er net twee biopics had opzitten, verzocht hij Martin Scorsese om de regie te verzorgen. Het resultaat is The Aviator, een epische prent in de beste Hollywoodtraditie, die in februari 2005 maar liefst elf oscarnominaties in de wacht sleepte en er daar vijf van verzilverde.



De scenaristen focussen zich op de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw: de hoogdagen van Hughes' populariteit. Nadat hij met Hell's Angels de toentertijd duurste film uit de geschiedenis had afgeleverd, probeert hij zich als onafhankelijk producent een vaste plaats in Hollywood te veroveren. Hij begint bovendien een relatie met filmicoon Katherine Hepburn. Maar hoezeer hij ook van pellicule houdt, één passie houdt hem nog meer bezig: de vliegerij. De miljonair verbreekt snelheidsrecords, bouwt spionagevliegtuigen voor het leger en start een eigen maatschappij voor de burgerluchtvaart op: TWA. Door zijn geld en zijn macht maakt Hughes niet enkel vrienden, maar ook gezworen vijanden. Die deinzen er niet voor terug zijn zwaktes uit te buiten, zoals zijn megalomane koppigheid en de groeiende fysieke en psychologische problemen die met zijn smetvrees en paranoia gepaard gaan. Hierdoor dreigt hij zelfs alles te verliezen. Zijn roem, zijn fortuin, zijn geliefden, zijn reputatie, zijn vliegtuigen. Maar wat hem staande houdt is zijn rotsvaste geloof dat zijn visie zal overwinnen. Dat het pad dat hij uitstippelt de weg van de toekomst is.

Met The Aviator heeft Martin Scorsese feitelijk een moderne versie het gelauwerde Citizen Kane op poten gezet. Het verhaal van een excentrieke miljonair met megalomane dromen. Maar buiten deze oppervlakkige plot-gelijkenis zijn er nog elementen aanwezig die doen vermoeden dat de filmmaker naar Orson Welles' meesterwerk als blauwdruk refereert. Zo is er het belang van een gebeurtenis uit Howard Hughes' jeugd, die de rest van zijn leven direct én indirect beïnvloedt. Het gebruik van filmprojecties als dramatisch middel is dan weer een opvallende stilistische overeenkomst. En ook de wijze waarop de miljonair een actief seksleven koppelt aan grenzeloze ambitie, meerdere passionele hobby’s en de compulsieve gedachte aan een vervoermiddel – respectievelijk een slee en een vliegtuig – hebben beide prenten gemeen. Net als een in het oog springende kwaliteit. Doch waar Citizen Kane na 65 jaar nog steeds één brok ruwe filmische kracht is, valt te betwijfelen of The Aviator in 2070 een soortgelijke status zal genieten.



Op technisch vlak is de prent in ieder geval een triomf. Scorsese was eerst van plan de film in een 1.33:1 aspect ratio te schieten (zoals de gewoonte was in de periode 1930-1950) maar koos uiteindelijk voor een widescreen presentatie die in het inventief gebruik van kleuren de filmische periodes van Hughes' leven evoqueert. Gedurende vijftig minuten betekent dit dat The Aviator de look heeft van 2-strip Technicolor, d.w.z. een palet van zachte rood- en blauwtinten. Pas na één derde van de film (ca. 1937) wordt groen aan het kleurenspectrum toegevoegd, waarna we worden ondergedompeld in glorieuze 3-strip Technicolor. Cameraman Robert Richardson kreeg terecht een oscar voor de toepassing van dit procédé, evenals voor de wijze waarop hij bijdroeg aan de adembenemende luchtballetten van Howard Hughes in zijn talloze vliegtuigen. De regie van Scorsese is overigens over de ganse lijn ook van grote klasse. Zijn jarenlange ervaring en passie voor films hebben van hem een vakman gemaakt die technisch wellicht nooit een beter prent afleverde dan The Aviator. Naar goede gewoonte leverde zijn oogverblindend werk hem geen eerste Academy Award op.

Oscars waren er in februari 2005 wel voor een aantal van Scorsese's medewerkers. Dante Ferretti, misschien de grootste nog levende production designer, won zijn eerste gouden beeldje voor de nauwgezette recreatie van de Gouden Jaren van Hollywood en de designs van de vliegtuigen. Hij dompelt je onder in een compleet geloofwaardige, wonderlijke doch realistische wereld en wordt daarin bijgestaan door de ook al oscarwinnende kostuums van Sandy Powell. Zij heeft duidelijk goed gekeken naar de ontwerpen van legende Edith Head, aangezien haar maatpakken, galajurken en gleufhoeden klasse en elegantie uitstralen, in gedurfde gesatureerde kleuren die subliminaal de kijker meevoeren op de emoties van de acteurs. Scorsese's vaste monteuse Thelma Schoonmaker bewijst bovendien voor de zoveelste maal dat zij nog steeds de 'best in the business is'. Het tempo dat ze de prent meegeeft, roept spontaan vergelijkingen op met haar werk in Raging Bull: economische stuwkracht in de dramatische scènes, gepunctueerd door feilloos geknipte actiemomenten. Howard Shores muzikale score ondersteunt perfect de beelden, hoewel de componist iets te gretig gebruik maakt van een repetitief leitmotief. De interactie van originele muziek met deuntjes uit de jaren dertig en veertig geschiedt dan weer probleemloos.



De cast van The Aviator leest als een who's who van Hollywood, soms in kleine rolletjes, soms in grote. De grootste ster is Leonardo DiCaprio en hij neemt de vertolking van Howard Hughes op zich. Voor de kijker is het nooit eenvoudig de grandeur van een A-list acteur naar de achtergrond te verbannen en het personage achter de celebrity te ontdekken. Des te lovender mag dus mijn uitspraak klinken dat DiCaprio na vijf minuten reeds in rook is opgegaan en dat bijna drie uur lang een man genaamd Howard Hughes over het scherm rent. Na het gigasucces van Titanic was het makkelijk te vergeten hoe getalenteerd de acteur met de babyface wel is, maar hier toont hij eindelijk nog eens zijn immense begaafdheid.

The Aviator is voor 100 procent DiCaprio's film, maar ook de nevenrollen zetten nauwelijks een stap verkeerd. Alec Baldwin, Ian Holm en Kate Beckinsale (als Ava Gardner) dienen voornamelijk de plot, maar laten desondanks een positieve indruk na. Als een corrupte senator vormt een Alan Alda een uitstekende nemesis voor Hughes, zij het eentje die is opgebouwd uit het cliché van het kalme, intelligente kwaad. Meest opvallende verschijning is Cate Blanchett die de weinig benijdenswaardige taak kreeg Hollywoodlegende Katherine Hepburn te doen herleven. De maniërismes en het accent zijn perfect, en Blanchett slaagt er zelfs een tipje van de sluier te lichten van de mens achter het icoon. Helaas verwordt het personage naarmate de film vordert meer en meer een parodie op Hepburn, iets wat meer aan het scenario dan aan Blanchett te wijten is. Ook zij hield overigens een gouden beeldje over aan de oscarnacht.



Ontzettend veel lovende woorden in deze review kortom, maar toch is The Aviator niet de prent die hij had kunnen, misschien wel moeten zijn. Scorsese levert immers niet enkel zijn meest technisch gave film af, maar ook zijn meest conventionele. De zwarte, venijnige kritische randjes die het beste werk van de cineast doorspekken blijven hier achterwege, evenals zijn favoriete thema's geloof en geweld. Dit is geen overdreven persoonlijke film voor de regisseur, eerder een aangename job, en dat voel je. Zelfs Scorseses liefde voor de film, die hij zowel in het gedurfde kleurenpalet als in de diverse projecties in de prent uit, is een minpunt voor The Aviator. Te veel tijd werd naar mijn goesting namelijk gespendeerd aan de Hollywoodaspecten van Howard Hughes' leven, waardoor het tempo bijwijlen in elkaar zakt. Een gestroomlijnde film, een half uurtje korter, waarin de vliegerij en Hughes' passie ervoor volkomen op het voorplan kon treden, was ontegensprekelijk een verbetering geweest. Nu lijkt de focus van de scenaristen en de cineast net niet rechtlijnig genoeg om het publiek constant te boeien. Toch weet The Aviator zelfs in zijn tragere momenten de kijker te engageren, vooral dankzij de zwierige regie, de vlotte montage en het schitterende design. Ook het abrupte, ongewone maar dramatisch sterke einde is een welgekomen afwijking van de conventie van de rest van de productie. En dus durf ik de prent alsnog een erg goed, entertainend, meeslepend epos te noemen. Zelfs al is het net geen tweede Citizen Kane geworden.



BEELD EN GELUID
Laten we voor de verandering eens eerst het geluid onder de loep nemen. Zowel een Dolby 5.1 track als een DTS-spoor zijn aanwezig. Zoals te verwachten valt van een recente A-list prent zijn dialogen prima verstaanbaar, werd de mix uitstekend afgeregeld en schallen de sound effects tijdens vooral de luchtacrobatieën ruimtelijk uit alle kanalen. Het DTS-spoor klinkt iets warmer en dynamischer dan zijn Dolbybroertje, maar al te grote verschillen zijn niet waar te nemen. Kortom: op gebied van audio levert Dutch Filmworks een prima prestatie af.

Helaas kan hetzelfde niet gezegd worden over het beeld. Nochtans wordt de wondermooie kleurentechniek van Scorsese en zijn cameraman prachtig weergegeven, zijn de zwartniveaus van een uitstekend niveau, geeft het contrast meer dan adequaat details weer in zelfs de nachtelijke scènes en is er geen sprake van printbeschadigingen of grain. De lengte van de film zorgt er weliswaar voor dat nadere inspectie een iets mindere compressiekwaliteit verhult, maar onder normale omstandigheden zou deze transfer toch een 9 op 10 krijgen.



Ware het niet dat een of andere idioot het een leuk idee vond om die 'vieze zwarte balken' boven en onder in beeld weg te werken. Immers, mensen met een widescreen-tv hebben toch ook graag hun beeld volledig gevuld? En daarbij, het veranderen van de aspect ratio van 2.35:1 naar 1.78:1 levert sowieso weinig beeldverlies op. Zeker als die herformattering gedeeltelijk via open matte gebeurt, toch? Het klinkt als een logische redenering. Voor mensen die absoluut geen verstand van films hebben tenminste. Denken ze bij DFW nu werkelijk dat Scorsese met de natte vinger voor 2.35:1 koos? Of dat het dvd-kopend publiek dat 'beetje' beeldverlies wel door de vingers zal zien? Deze reviewer, en met mij het ganse team van DVD-Info, verheft bij deze echter zijn stem om luid te protesteren. Nagenoeg ieder land in iedere regio heeft tenminste de keuze om The Aviator in zijn originele formaat te bekijken. Maar in de Benelux worden we gedwongen om de 'commerciële beslissingen' van een onkundige distributeur zomaar te respecteren. Blijkbaar beschouwen ze bij DFW films nog steeds niet als een kunstvorm, die in al zijn creativiteit omarmd en beschermd dient te worden. Ik raad de distributeur in ieder geval niet aan ooit uit te breiden naar de museumsector. DFW zou het wellicht nog aandurven Da Vinci’s "Laatste Avondmaal" of Picasso's "Guernica" wat bij te snijden tot het beter in een mooie nieuwe lijst past. Voortaan zullen films die niet in hun originele aspect ratio op schijf werden geperst dus in mijn reviews een maximale score van 4 op 10 kunnen verdienen. En iedere maal dat een distributeur er zelf voor kiest het gekozen frame van de cineast niet te respecteren, zal ik het niet nalaten de lezer erop te wijzen dat er elders in Europa, via veilingsites of online dvd-winkels, wél correcte versies van hun favoriete film te vinden zijn. Misschien zal DFW ook dan beseffen dat een filmliefhebber zwarte balken niet als hinderlijk beschouwt En dat het met acties als deze niet meer doet dan zijn eigen ruiten inslaan.



EXTRA'S (door Werner)
Op disc 1 vinden we trailers terug voor White Noise, Assault On Precinct 13, Saw en de cinema-release van A Sound Of Thunder. Niet toevallig verschijnen de eerste drie ook eerlang in een steelbook-uitvoering.

Dan nemen we de steelbook-editie eens nauwkeuriger onder de loep. Bij prenten als The Grudge, ook een steelbook van Dutch Filmworks, viel de hoeveelheid bonusmateriaal nogal tegen. Qua hoeveelheid lijkt dit om een indrukwekkende hoeveelheid bonusmateriaal te gaan, maar uiteindelijk slaat de balans toch maar erg licht door. Uitzondering is de eerste extra: een documentaire afkomstig van The History Channel is doorgaans een garantie voor degelijke kwaliteit, en deze The Mysterious Howard Hughes (43 min.) uit de reeks In Search Of History is daar geen uitzondering op. We krijgen na het bekijken van deze documentaire een beter totaalbeeld van de echte Howard Hughes, te meer omdat Martin Scorsese heeft gekozen om maar één welbepaalde periode uit het leven van Hughes te verfilmen. Met onder meer de historische beelden van de hoorzitting te bekijken, wordt nog maar eens duidelijk dat DiCaprio inderdaad zijn best gedaan heeft om Hughes' vreemde persoonlijkheid zo goed mogelijk onder de knie te krijgen. De overige strapatsen van Hughes, zoals zijn al dan niet vervalste autobiografie en zijn onverzadigbaar libido, zouden nog eens stof genoeg opleveren voor een sequel, alhoewel we dat liever niet hardop zeggen.

Maar dan vinden we eigenlijk alleen nog scraps terug. De behind the scenes-sectie (22 min.) levert veel minder op dan deze belooft, want het blijkt nog maar eens het vermaledijde soort b-roll te zijn waarop Dutch Filmworks patent op schijnt te hebben. Max Factor: The Age Of Glamour (7 min.) is een veredelde promotiespot voor de film. In de liner notes vinden een teleurstellend aantal pagina's (13) met achtergrondinformatie over de film, waarvan U de inhoud ongeveer in elk zichzelf respecterend filmtijdschrift al heeft kunnen lezen. Wist U overigens al dat The Aviator voor elf oscars genomineerd was? Okee, het sarcasme even voorbij is het wel te appreciëren dat de informatie er in het Nederlands op staat. Vervolgens worden we getrakteerd op een zeer extensieve fotogallerij met maar liefst tien (!) foto's. Een pagina vol met interviews met acteurs, regisseur en producer ziet er veelbelovend uit, maar alles bij elkaar blijkt het om een magere 13 minuten te gaan, alles samengeteld. Tot slot vinden we nog een trailer terug en twee in afschuwelijk opgepept Nederlands ingesproken televisiespots, specifiek voor de dvd nota bene. Dan is er nog een dvd rom-sectie. Met een proefversie van de Magix-software zou je je eigen trailer kunnen samenstellen. We hebben deze optie echter niet uitgeprobeerd omdat we nogal nare ervaringen hebben met software die bij dvd's bijgeleverd wordt, en we door frequent gebruik van install en uninstall, waarbij er altijd toch nog wat rommel op je PC achterblijft, deze niet graag naar de vaantjes helpen.



CONCLUSIE
The Aviator biedt een fascinerende kijk op het leven van Howard Hughes. De prent excelleert op technisch vlak, in de acteerprestaties en in de knappe regie van Martin Scorsese. Helaas is het scenario te conventioneel om de film het label meesterwerk op te kunnen kleven. Het geluid is uitstekend van niveau maar alle goede aspecten van de beeldkwaliteit worden nagenoeg teniet gedaan door de beslissing van DFW om de schaar te zetten in de aspect ratio. Van de hoeveelheid bonusmateriaal die terug te vinden is op de steelbook, is enkel de documentaire The Mysterious Howard Hughes het vermelden waard. Een échte making of-documentaire ontbreekt.