FILM
Naked begint heftig. In een donkere steeg in Manchester, in een grauwe alkoof staat een stelletje te neuken. De man beukt op het vrouwtje in en zij, zij maant hem aan tot kalmte wegens pijn. Hij grijpt haar bij de haren en bij de keel en zij, zij wringt zich los en maakt zich uit te voeten. Bernard zal je hiervoor krijgen, roept ze hem na, haar kleren rechttrekkend.

Johnny (David Thewlis), onze hoofdpersoon, mager, slungelig, baard van een paar dagen, sluik ongewassen haar, onverzorgde kleren, zenuwachtig van aard, neemt haar bedreiging serieus en gaat naar Londen. Daar bezoekt hij z'n ex, Louise (Lesley Sharp), maar komt bij haar werkloze huisgenote Sophie (Katrin Cartlidge) terecht, mooi gezichtje, met een prachtig lichaam samengeperst in een zwart leren lijfje met zwarte kant op de schouders, melancholisch en verslaafd. Louise is op haar werk en Johnny legt het dan maar met Sophie aan, die meteen voor hem valt. Hun seksspel wordt een heruitgave van Johnny’s laatste actie in Manchester, maar dan horizontaler, met dezelfde dierlijke agressie, hetzelfde brutale pompen, dezelfde rukken aan het zwarte haar, de vernederende keelgreep. Maar Sophie is machteloos, weinig stabiel en alert als gevolg van de joints. Met Louise blijkt de relatie meer dan verziekt en Johnny slaapt dan maar bij Sophie, waar moet ie anders naartoe?

Johnny is geen aardige man. Hij vuurt de vragen één na één op Sophie en later op Louise af, sarcastisch, hautain, blijkgevend van zijn grote belezenheid van Brönte tot de Griekse klassiekers, van de geschriften van Leibnitz tot Schopenhauer en terug via de pseudo-wetenschappelijke boeken van Stephen King over de relativiteitstheorie en het heelal. Antwoorden krijgen tegenvragen, of vernederende antwoorden, kleinerende en denigrerende reacties. Johnny is een etter en Louise haat hem, of net niet, want Londen heeft haar geen gouden bergen gebracht en misschien houdt ze nog wel van hem, maar de sfeer is zompig en voor een normaal gesprek is er geen ruimte. Johnny pakt de ochtend nadien z’n spullen en vertrekt, zonder doel, zonder dak boven het hoofd voor de komende nacht in de bijtende Londense winter. Zijn taal is ruw, met een sterk Manchesteraccent, zijn bewegingen bruusk, zijn blik schichtig zoals die van jongens uit een arbeidersmilieu. Vreemden spreekt hij zonder reserve aan, hij overrompelt ze met zijn vragen, zijn encyclopedische kennis, zijn oorzaken en gevolgen van onderwerpen waar de losers op straat niet bij stilstaan, niets vanaf weten.

Johnny is een raadsel, een dubbelzinnige man, volwassen en kinderlijk fragiel, een orakel van Delphi, een veroveraar, een versierder die nauwelijks overweg kan met zijn eigen gevoelens, zijn eigen verdrongen frustraties. Seks is zijn spel, een egoïstisch spel waarbij medelijden van geen tel is, waarbij de partner fungeert als ding, als recipiënt voor zijn wegschietend zaad, niet meer of niet minder, want seks mondt bij hem altijd uit in geweld, seks is oorlog, een oorlog die hij altijd verliest, net zoals Sophie die ook niet weet wat mannen voor wezens zijn, wat ze van haar willen en zeker niet willen. Johnny en Sophie zijn twee zwakke tegenpolen van eenzelfde problematiek: angst en zwakte.

Op zijn zwerftocht door Londen komt Johnny ander menselijk afval tegen: een man die ’s nachts een leegstaand pand bewaakt, en voor zijn zingeving uitkijkt naar de toekomst, een toekomst die volgens Johnny een illusie is en die elk ogenblik begint en eindigt en begint en eindigt. Maar de nachtwaker geeft weerwerk en gelooft Johnny niet, hij buigt niet onder zijn verbaal geweld; of een Schots stelletje dat elkaar kwijt is geraakt en na lang zoeken elkaar weer tegenkomt en ruziënd vertrekt na Johnny’s tussenkomst; en uiteindelijk een bonkige kerel die affiches plakt van Therapy? om ze even later te overplakken met cancelled, wat bij Johnny opmerkingen doet opborrelen over de zinloosheid van zijn job. Maar dit no nonsense-type verkoopt hem een paar flinke klappen. Daarmee is Johnny de mond gesnoerd. Hij heeft zijn meerdere gevonden. Struikelend en kreunend sluipt hij in de richting van Louise's flat.

Mike Leigh vertelt het allemaal met veel humor, relativeert en daagt z'n personages uit om te overleven tegen een achtergrond van marginaliteit, menselijke miserie, geweld en uitbuiting. De leven van zwalpende mensen, situaties zonder franje. Leigh heeft geen politieke agenda, geen wereldverbeterende boodschap, hij constateert. Z'n aanpak is rauw en het geweld direct, zonder nodeloze uitleg en zonder echte zingeving, haast dierlijk.

BEELD EN GELUID
Het beeld van Naked is sober van kleur, niet omdat de tand des tijds zijn werk heeft gedaan, eerder om de troosteloosheid in al haar details over het scherm uit te smeren. Hier en daar is er kleur: een verkeersbord, het nummerbord van een auto, voor de rest veel vale tinten, grauw, grijs, zwart. De transfer is in orde, met veel detail. De zwarte cirkeltjes bovenaan het beeld rechts, die de overgang naar de volgende filmbobijn aangeven zijn niet weggewerkt. Jammer. Ze storen, erg zelfs. Het geluid is eenvoudig stereo, met jankende violen die de leegheid en zinloosheid onderstrepen en versterken. De vertaler is zeer creatief bezig geweest en draagt bij momenten bij tot het komische aspect van een situatie. Een zeldzame meerwaarde.

EXTRA'S
De dvd bevat Production Notes, een tekst over verschillende schermen waarin over het werk en de aanpak van Mike Leigh wordt verteld. Het Overzicht NRC Handelsblad-serie en het Overzicht Homescreen zijn dezelfde als op alle andere dvds uit deze (ondertussen) 11-delige serie van gemiddeld hoge kwaliteit.

CONCLUSIE
Naked van Mike Leigh is een bijzonder intrigerende film wegens de zeer aparte hoofdfiguur die tot op het eind een zeer geloofwaardige, soms grappige, soms irriterende rol opvoert. Johnny tettert maar door, als een machinegeweer, van de Big Bang tot het verband tussen de streepjescode op verpakkingen en het getal van het Beest 666. Het makt niet uit of het zin heeft of naast de kwestie is, terwijl hij praat zwijgt de rest en kan hij zich achter die muur van woorden en ideeën verschuilen, voor zichzelf, voor de vrouwen, voor iedereen. Een prachtige film gewoon.