FILM
Heimat 3 is de sluitsteen van een drieluik dat begon in 1981 met Heimat 1: Eine Deutsche Chronik, een vervolg kreeg met Heimat 2: Die Chronik Einer Jugend en nu, meer dan 20 jaar later, zijn zwanenzang met de historische gebeurtenissen in Duitsland tussen 1989 en 1999. Daarmee levert Edgar Reiz een indrukwekkend panorama af, vertrekkend vanaf het einde van de Eerste Wereldoorlog tot het midden van de jaren '90, 80 jaar Duitse geschiedenis, oftewel bijna de hele 20ste eeuw. Twee verloren Wereldoorlogen, een verdeling tussen Oost en West en een hereniging na afloop van de Koude Oorlog: géén land in West-Europa heeft zoveel meegemaakt en is zo getekend door de voorbije eeuw als Duitsland. Ruimte genoeg dus voor een dramatische vertelling en Edgar Reitz heeft in Heimat 1 en 2 bewezen dat hij – naast R.W. Fassbinder – dé chroniqueur is van de recente geschiedenis van onze oosterburen. Met Heimat 3 – máár 6 films met een gezamenlijke lengte van bijna 11 uur – eist hij definitief zijn plaats op en die verdient hij volgens The New York Times wegens het unieke karakter en de hoge kwaliteit van het totaalwerk.

Heimat 3 begint op de avond van 9 november 1989: Hermann Simon (Henry Arnold), de hoofdfiguur uit Heimat 2, ondertussen wereldberoemd dirigent, is voor een uitvoering in Berlijn. Op weg naar zijn hotel valt hem de ongewone drukte op en het geluid van menselijke stemmen in de verte. Even later is hij getuige van de eerste Oost-Berlijners die over de Muur richting West komen en vervolgens de aangroeiende stroom al naargelang de bressen in de Muur van Schaamte groter worden. Dat de wereld klein is merkt hij wanneer blijkt dat z'n oude liefde Clarissa (Salome Kammer) naast hem staat en met dezelfde verwondering de gang van zaken gade slaat. Zij heeft ondertussen een indrukwekkende zangcarrière uitgebouwd en net zoals Hermann haar leven gewijd aan de kunsten. De vlam slaat na 17 jaar scheiding terug in de pan en samen gaan ze op zoek naar een huis waar ze hun teruggevonden geluk willen gaan koesteren. We maken de heropbouw van een oud huis op de Hunsrück mee, waarvoor Clarissa twee Oost-Duitsers engageert, Udo (Tom Quaas) en Gunnar (Uwe Steimle). Voor Hermann betekent Günderrodehaus de definitieve terugkeer naar zijn geboortedorp.

Dat het vrije Westen niet alleen goeds te bieden heeft, ontdekt Gunnar wanneer zijn vrouw er met Hermanns zakelijke leider van door gaat. Hij vertrekt naar Berlijn en zal fortuin maken met het verkopen van stukjes Berlijnse Muur aan Amerikanen. Ernst Simon Michael Kausch), Hermanns oudere broer, leeft nog steeds de teruggetrokken vrijgezel. Hij is kunstverzamelaar geworden. Om Oost-Europese schilderijen voor een prikje op de kop te tikken neemt hij grote risico's. Wanneer zijn vliegtuigje in de richting van de uiteenvallende Sovjetunie gaat, neemt hij risico’s die niemand met hem wil delen. Hij zal twee jaar wegblijven. Ondertussen arriveren de eerste Russenin het afgelegen en geïsoleerde Schabbach: Oost-Europeanen met Duitse identiteitsbewijzen die naar de heimat van hun voorouders terugkeren. Ze gaan in de huizen wonen van de Amerikanen die na de Koude Oorlog hun militaire basis hebben gesloten en hun kernkoppen hebben meegenomen.

Simon Optik Werke, het bedrijf van Anton Simon (Matthias Kniesbeck), de oudste broer van Hermann en Ernst, krijgt concurrentie wanneer zijn oudste zoon Hartmut (Christian Leonard) uit frustratie een gelijkaardig bedrijf uit de grond stampt op het industrieterrein van Schabbach. Daarmee vangt de ondergang aan van de familie Simon, die definitief zijn beslag krijgt bij de dood van Anton en Ernst wanneer hun nakomelingen bekvechten over de erfenis van hun vader en oom. Hermann bekijkt het allemaal van op een afstand, vooral wanneer Clarissa erg ziek thuis komt en zijn dochter haar vriendje verliest in een auto-ongeluk. Op 9 augustus 1999, de dag van de totale zonsverduistering, valt over Heimat 3 definitief het doek. De eeuw is uit of zoveel als en de Simons zijn niet langer dé toonaangevende familie in Schabbach: Simon Optik Werke én z'n concurrent zijn allebei failliet, de schilderijencollectie van Ernst verdwijnt in het niets bij een aardbeving, de heimat, het nest dat decennialang geborgenheid heeft geboden, is niet meer, of alleen nog in deze Trilogie van Edgar Reitz.

Heimat 3 is het sterke slot voor een televisiesoap die het publiek ruim 20 jaar in z'n ban heeft gehouden. Sinds de première van Heimat 1 op televisie is er heel wat water naar zee gestoomd en de wereld grondig veranderd. Uiteraard is de impact van deze derde reeks veel minder groot en ingrijpend als in 1984 toen alles wat zich intellectueel noemde voor de buis zat, afgestemd op de VPRO, voor de elf eerste afleveringen. Toch is ook Heimat 3 adembenemend. Het is de Moeder van alle tv-soaps, met dit verschil dat elke aflevering de kwaliteit heeft van een goedgemaakte bioscoopfilm. Edgar Reitz introduceert ook in deze reeks een aantal nieuwe karakters en slaagt erin om ze ons – net als in het verleden – zo eigen te maken, dat het lijkt alsof we ze kennen, altijd gekend hebben eigenlijk, want met veel geduld en aandacht voor detail borstelt hij hun karakter. Ze worden bekenden, en na een aantal films een beetje familie zelfs, of in elk geval goede kennissen, met wier lot we begaan zijn. We leven mee met hun vreugden en lijden mee met hun leed. Maar Reitz melkt zijn figuren niet uit tot het uiterste. Zelden laat hij ons naar een zakdoek grijpen, nooit zakt zijn kwaliteit tot het niveau van het goedkope en populaire. Duitsers zijn uiteindelijk geen naïeve Amerikanen of drukdoende Italianen. De consequenties van de dramatische ontwikkeling zijn altijd onder controle en blijven trouw aan de Duitse volksaard: de uiterlijke signalen zijn nooit de directe spiegel van de innerlijke verscheurdheid. Die verbergt men, verwerkt men in stilte, houdt men voor zichzelf. Heimat 3 wordt nooit een nieuwe La Meglio Gioventu, een veel gevoeligere, sentimentele en dramatische productie. Edgar Reitz kiest bewust voor een afstandelijke benadering. Zijn warmte komt niet uit het hart, maar uit de verbondenheid met de heimat, uit de volksaard, uit de onvermijdelijk aantrekking en afstoting tussen plaatsen en mensen, gevangen in een ingewikkeld patroon van tradities, bloedbanden, gevoelens en landschappen.

BEELD EN GELUID
Het beeld van Heimat 3 is opnieuw inhoudelijk zeer verzorgd met gekleurde beelden voor de voortgang van het verhaal en zwart/wit-beeld voor de meer intieme, persoonlijke en bespiegelende fragmenten. Telkens er een overgang inzet, begeleid met steeds dezelfde soort muziek, gebeurt er iets vanbinnen bij de kijker, alsof hij zich mentaal voorbereidt, zich in de gepaste stemming brengt voor wat volgt. De kleuren zijn getemperd, want de Hundsrück is de Mediterranée niet, mist en lage luchten zijn er het vaakst te gast. Toch kan de zon er prachtig schijnen op de zuiderhellingen van de Rijn, weerkaatsend in het groen van de wijnranken en het donker van de machtige rivier in de diepte. De transfer is perfect zonder beschadigingen of kleurverlies. De muziek is ingetogen en dan weer extatisch, grommend als een boze cello en dan weer hoog door de lucht zwevend op tonen van Mozart en Schubert. De stemmen zitten in het midden met de muziek op de flanken en in de diepte, de kleine geluidjes achteraan, afgescheiden.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Heimat 3 is eredivisie, veel beter dan La Meglio Gioventú en net zo indrukwekkend als Berlin Alexanderplatz van R.W. Fassbinder. Edgar Reitz verbaast de kijker ook deze keer met een sliert van verhalen en verhaaltjes, een aaneenrijging van anekdoten en voorvalletjes, met personages van vlees en bloed die onze interesse opwekken en vasthouden, ons emotioneren, vertederen, niet zoals die dertien in een dozijn soaps op televisie, maar zoals één prachtige diamant in een reuze grote vitrine. Heimat 3 bevestigt het vermoeden dat cinema pure kunst kan zijn.