DOCUMENTAIRE
Waar was jij toen John Lennon werd vermoord? In de jaren nadien was het een veel gehoorde vraag onder Lennon- en Beatlesfans en vreemd genoeg wisten we vaak allemaal nog precies waar we ons bevonden en wat we aan het doen waren toen het bericht ons via de radio of een bekende ter ore kwam. John Lennon was een icoon in zijn tijd. Het is moeilijk om daar vandaag, 25 jaar later, voor wie er niet bij was, een realistisch beeld van te schetsen; toch kenden ook oudere mensen hem, mensen die niet van zijn generatie waren en niets met zijn muziek en zijn ideeën van doen hadden. En net dat aspect trok Mark Chapman aan als een magneet en zette hem aan op die bewuste 9de december 1980 Lennon en Ono op te wachten op de stoep van hun flat in de Dakotabuilding in New York en met zijn 38 mm-revolver drie dodelijke schoten af te vuren op de borst van de Engelsman, zonder zich bewust te zijn van de consequenties van zijn daad, zonder duidelijke motivatie, maar in de wetenschap dat hij met dié moord een hele generatie in het verdriet zou storten, een hele generatie zou pijn doen.

De echte motivatie van Mark Chapman zal niemand ooit achterhalen. Op het moment dat deze documentaire werd samengesteld – in 1999 – voor de 20ste herdenking van John Lennons gewelddadige overlijden, was het ook voor Chapmans biograaf nog altijd niet duidelijk wat hem bezielde die dag. Hij kende Mark Chapman op dat ogenblik zo’n 20 jaar en had urenlange gesprekken met hem gevoerd over het onderwerp, maar Chapman was zelf zoekende, in de muziek van Lennon, in zijn geschriften, in zijn eigen verleden, opgegroeid in Georgia, gepest op school en thuis, door zijn vader, een loser met grootse plannen en een ontembare energie die zich terugtrok op een eilandje en zich een droomwereld schiep, bevolkt met wat hijzelf noemt kleine mensjes, voor wie hij muziek van de Beatles en John Lennon draaide; kleine mensjes waar hij z'n zin kon mee doen, ze beschadigen als hij dat nodig vond, pijn doen, vernietigen. Als tiener was hij een haantje de voorste op school en oude klasgenoten voorspelden hem een succesvolle toekomst met al z'n plannen en ideeën, z'n overmoed, z'n optimisme. Maar Mark Chapman kwam niet zonder kleerscheuren uit de puberteit. Hij was een eenzaat die zich in zijn fantasie opsloot. De muziek van de Beatles was zijn bijbel en bij momenten noemde hij zichzelf de vijfde Beatle, hij voelde zich één van hen, hij had depressies en moeilijke momenten en voor hij die dag in december in New York post vatte voor de Dakota had hij twee zelfmoordpogingen achter de rug, waarvoor hij speciaal naar Hawaï vloog, waar zijn vrouw nog altijd woont en werkt en spaart om hem drie keer per jaar op te kunnen zoeken in de Attica gevangenis in de staat New York, al 25 jaar lang.

Killing A Beatle is een documentaire over Mark Chapman, de moordenaar, en John Lennon, zijn slachtoffer. Aan de hand van getuigenissen (o.a. Stuart Best, de eerste drummer van de band) wordt de figuur van Lennon uitgetekend: zijn eerste optredens in Liverpool, de ontmoeting met Paul McCartney, de straat waar hij woonde, de opgang van de Beatles, het historische, maar voor Lennon teleurstellende concert in het Shea Stadion waar hij zichzelf niet hoorde zingen noch denken wegens het gegil, z'n beslissing om op te houden met het zinloze touren, de ontmoeting met Yoko Ono en zijn groei naar volwassenheid onder haar impuls, z'n politieke stellingname, de bijna uitzetting uit de States wegens druggebruik, activisme tegen de oorlog in Vietnam en vóór de vrede en dan finaal na vijf jaar z’n opluchting wanneer hij de internationale pers zijn Green Card toont, zijn vergunning om in de States te blijven.

Regisseur Jack Jones stoffeert zijn documentaire met footage uit de hoogdagen van de Beatles, van Lennon en Ono, reconstrueert de eerste minuten van de aanslag met schokkende beelden van de getuigen die erbij waren en de sfeer die rond de Dakota hing, de arrestatie van Mark Chapman, hij laat de BBC-journalist aan het woord die John Lennon eerder die dag nog uitgebreid had geïnterviewd en het nieuws van zijn dood in het vliegtuig tussen New York en Londen vernam, toont de verslagen fans in New York, de honderdduizenden die op 14 december 1980 in Londen en New York een wake houden als eerbetoon, laat vrienden en medewerkers aan het woord en gebruikt Chapmans eigen stem en verhaal over de gebeurtenissen om de onderdelen aan elkaar te smeden. Mark Chapman vertelt over zijn eigen leven, zijn waanvoorstellingen, depressies, twijfels, frustraties, de groeiende haat tegen de buitenwereld die zich mettertijd concentreert op de figuur van John Lennon en tenslotte zijn chronologisch relaas over de voorbereidingen en de uitvoering van de moord. Zijn interview is destijds opgenomen op de parol hearing van later geactualiseerd met nieuwe toevoegingen en bedenkingen. Maar ook bij zijn gratieverzoek is Chapman niet in staat om een verklaring te geven voor zijn daad.

Het verhaal van Mark Chapman en John Lennon loopt kriskras door elkaar qua chronologie en qua plaatsbepaling: van Attica neemt de regisseur ons mee naar Liverpool, Hawaï, New York, Londen en Georgia. De ontwikkelingen in de carrière en het privé-leven van Lennon vlecht hij tussen die van Chapman als kind, tiener en tenslotte verstoorde volwassene. Terwijl de eerste steeds meer ruimte inneemt, brokkelt Chapman psychisch steeds verder af en ontwikkelt gevaarlijke hersenspinsels waardoor hij de voeling met de realiteit meer en meer verliest. The Catcher In The Rye, de novelle van de Amerikaanse auteur J.D. Salinger, heeft hij altijd op zak, en wanneer hij voorgeleid wordt in de rechtszaal heeft hij het boek in z'n hand. Hij is Holden Caulfield, Salingers mislukte held, in behandeling in een instelling voor depressie, net als hij rekent Mark Chapman af met de phonies, de underdog die door grootse daden zelf een held hoopt te worden.

Killing A Beatle is zoals dat in een documentaire hoort informatief en zakelijk en laat de beelden voor zichzelf spreken. Alleen tegen het einde, wanneer hij z'n gesprekspartners aan het woord laat over deze zinloze moord op een man die uiteindelijk niemand kwaad deed, wanneer hij het verdriet toont van de medewerkers en de fans, op dat moment toont de regisseur de emoties, de bibberende stem van de geluidsmonteur die ondertussen vijftiger is geworden, maar de krop in de keel krijgt als hij terugdenkt aan de idealist die weggeveegd is, de grote popster, de vechter voor een goed doel, de echtgenoot, de vader. Wie het heeft meegemaakt, moet beslist even slikken, want met John Lennon verdwenen op slag alle gekoesterde idealen uit de jaren '70. Een pagina werd onherroepelijk omgeslagen.

BEELD EN GELUID
Het beeld van deze documentaire is een combinatie van recente interviews, foto’s van Chapman en John Lennon, footage van optredens in The Cavern, het Shea Stadion en de Bed-in van John en Yoko in Toronto. De kwaliteit varieert van uitstekend tot middelmatig, maar dat is eigen aan dit soort documentaires. Het geluid is sober, met een originele score van Bill Hudson, een huisvriend, en een drietal songs van Lennon, meestal live opgenomen. Muziek van de Beatles of van de officiële Lennon-releases is er niet, want het is bekend dat Apple, hun platenmaatschappij, geen gebruik van Lennon-McCartney-nummers toestaat in films, compilaties of reclamespots. Het geluid is dat van een documentaire, niet beter of niet slechter. Vreemd genoeg is de originele versie van deze documentaire 240 minuten lang. Voor de Europese markt is een ingekorte versie gemaakt van 88 minuten. Inkorten is in dit verband niet echt het goeie woord, want het gaat hier over een reductie van maar liefst 65 procent! Het is moeilijk na te gaan waar de knippen zijn gegeven, maar het lijkt voor de hand te liggen dat hoofdzakelijk de biografie van John Lennon het kind van de rekening is geworden. Belangrijke moment uit zijn leven krijgen nauwelijks aandacht. Laten we hopen dat de originele 2-discversie gauw ter beschikking komt. Kost een punt.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Killing A Beatle is een opmerkelijke documentaire van regisseur Jack Jones ter gelegenheid van de twintigste herdenking van John Lennons dood in 1989. Hij confronteert de kijker met de figuur van de moordenaar, Mark Chapman, onderzoekt diens motieven en drijfveren en bewijst dat de man gestoord en verward was. Aan de hand van zijn getuigenis ter gelegenheid van een verzoek tot vroegtijdige vrijlating reconstrueert Jack Jones twee levens die mekaar op die bewuste decemberavond zouden tegenkomen met desastreuze gevolgen zowel voor het slachtoffer als voor de dader: John Lennon was 40 toen hij stierf, Mark Chapman 25 toen hij de aanslag pleegde; de Beatle is inmiddels 25 jaar dood en Mark Chapman zit al heel die tijd in de Attic gevangenis in New York. Hij is ondertussen 50 en de kans dat hij nog ooit vrij komt is klein.