DOCUMENTAIRE
Halfweg de Tweede Wereldoorlog oppert Winston Churchill het plan om Hitler te vermoorden in een poging de oorlog te bekorten. De idee is niet nieuw, eerder hebben in Duitsland tegenstanders van de Führer gelijkaardige pogingen gedaan, soms met de hulp van de Britse geheime dienst. Maar die zijn elke keer in het water gevallen door de onberekenbaarheid van Hitler wat het naleven van zijn agenda en het volgen van uitgestippelde trajecten betreft. Een bom die in München zorgvuldig is geplaatst in een zaal waar hij een toespraak houdt, gaat 13 minuten te laat af omdat Hitler om onbekende reden zijn speech inkort en vertrekt. Niet lang daarna probeert kolonel Claus von Stauffenberg het opnieuw tijdens een militaire stafbespreking in de goed beveiligde bunker in Wolfschanze bij Rastenburg, Oost-Pruisen. Hij laat er een bomtas achter en vertrekt. Die ontploft, maar de aanslag mislukt. Hitler houdt er een paar schrammen aan zijn linkerarm aan over en kan in de namiddag persoonlijk Mussolini aan de trein opwachten. Von Stauffenberg wordt in Berlijn opgepakt en krijgt de kogel.

Onder impuls van Winston Churchill, de oorlogspremier, zoals hij werd genoemd (zie ook Sir Winston Churchill: Man Of Destiny, wordt de SOE opgericht, de Special Operations Executive met het doel een concreet en realistisch plan uit te werken. Een stafofficier met de codenaam LB/X krijgt de leiding van het project. Hij onderzoekt alle mogelijkheden om tot de entourage van Hitler door te dringen en komt met voorstellen waarvan het inzetten van een scherpschutter (sniper) de beste oplossing lijkt: als Hitler in zijn arendsnest Berghof in Zuid-Duitsland verblijft, maakt hij 's ochtends tussen 9 en 10 een wandeling naar een theehuis in de buurt met een minimale escorte van bewakers en/of bodyguards. Het plan stuit evenwel op heftig verzet bij de SIS, de Secret Intelligence Service of Britse Geheime Dienst, die minder voortvarend en vooral veel discreter te werk gaat: niet iedereen is ervan overtuigd is dat het opruimen van Hitler goed is voor het na-oorlogse Duitsland en Europa. Topfunctionarissen van SIS zijn al voorbereidingen aan het treffen voor de periode na de oorlog en ze vrezen dat de Duitsers Hitler als een martelaar en een held zullen gaan bekijken indien hij door buitenlanders is vermoord. Zij zijn er niet van overtuigd dat de dood van Hitler ook het einde van het Nazi-regime zal betekenen én een inkorting van de oorlog. Bovendien is iedereen bang voor de onberekenbare natuur van Stalin en wil niemand in Engeland een communistisch Europa als buurman.

Regisseur Jeremy Lovering pakt het in deze tweedelige documentaire heel weldoordacht aan. Hij situeert de politieke en militaire omstandigheden op het terrein met zelden vertoonde footage, toont ons via authentieke documenten, foto’s en spaarzame interviews hoe men bij SOE tot planontwikkeling komt, beschrijft ook uitvoerig de gespannen relatie met SIS, de twijfel over de mogelijke slechte afloop van de onderneming, de onrust van stafofficier LB/X, de manipulaties vanuit het betrokken departement van de Geheime Dienst, het afwegen van de risico’s, het schrijven van de slotconclusies en de overhandiging ervan aan de hogere hiërarchie. Die worden in november ’44 aan de bevoegde verantwoordelijken bezorgd, maar achteraf zal blijken dat Hitler na de zomer van ’44 nooit meer op de Berghof is geweest. Het plan is dus niet uitgevoerd, maar de tegenstellingen tussen de verschillende partijen was zo groot dat er ook nooit een beslissing is geweest. De feiten op het slagveld hebben het plan uiteindelijk ingehaald en overbodig gemaakt.

Lovering laat het evenwel niet bij de feiten en de reconstructie, hij brengt ook een team van specialisten bij elkaar en bekijkt met hen het scherpschuttersplan, vraagt ze naar de hun beoordeling, alternatief en uiteindelijk naar de slaagkans. Hun bondige en duidelijke argumenten monteert hij chronologisch in de reportage. De heren gaan met elkaar in discussie, wegen de strategie af, de houding van het personeel van SOE en SIS, brengen de technische mogelijkheden in kaart en gaan na hoe bereikbaar Hitler voor de buitenwereld was. Lovering voegt nog een aantal korte interviews toe met militairen die zich toentertijd in de onmiddellijke omgeving van Hitler bewogen en dus kennis hadden van de mate waarin zijn omgeving afgegrendeld werd voor mogelijke aanslagen en vraagt de specialisten vervolgens naar hun oordeel. Een belangrijke vraag gaat over het voordeel van een snelle beëindiging van de oorlog: hoe veel korter had de oorlog kunnen zijn en hoeveel slachtoffers had men in dat geval voorkomen? Volgens één van de sprekers kon men de oorlog hooguit een klein halfjaar inkorten, maar wat belangrijker is: de Hongaarse Joden hadden in dat geval de genocide overleeft, plus een paar miljoen joden die men in de kampen tegen sneltempo vermoordt en verbrandt. Ook de vernietigende bombardementen op Berlijn en Dresden waren in dat geval onnodig geweest, plus grote aantallen slachtoffers langs Duitse én geallieerde kant. Totaal voordeel: 10 miljoen mensenlevens.

Killing Hitler is een boeiend verslag van een moord die nooit is gepleegd, maar die wel op het getouw was gezet met het doel de Tweede Wereldoorlog te beëindigen door de dood van de aanstoker, Adolf Hitler. De kwaliteit van de productie is hoog door het investigatieve karakter van de handeling en de flinke vaart van het scenario. Met een decor en een aankleding die perfect in de tijd past, roept Lovinger voor zijn toeschouwers 100 minuten lang die unieke sfeer op van mensen die werken onder druk, voor het goede doel, en die tegelijk beseffen dat het goede doel niet voor iedereen hetzelfde is, ook al staat iedereen wél aan dezelfde kant.

BEELD EN GELUID
Killing Hitler is een mooie dubbele documentaire met veel sepia en tabaksrook in slecht verlichte kantoren met veel donkere hoeken. De aankleding van de personages, hun acteerprestaties, de kapsels, het ziet er allemaal even verzorgd uit. De print is vrij van vuil en beschadigingen en ook de footage is in de best mogelijke staat hersteld. Ze is meestal zwart/wit en grauw van kleur en af en toe zit er een gekleurd (ingekleurd) fragment tussen, van Hitler thuis op Berghof, of tijdens een meeting, met een verrassend effect. De muziek ondersteunt actie en spanning en wordt via het 5.1-systeem over de hele kamer verspreid, met de effecten vooral links en rechts en de muziek vaak achteraan op de flanken. Het geluid is zuiver, zonder geruis, de ondertitels van een mooi lettertype en iets te hoog geplaatst. Maar dat is een detail. De hoes bevat jammer genoeg zeer weinig informatie over de crew en de cast.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Killing Hitler vertelt op een aanschouwelijke en duidelijke manier de wijze waarop Winston Churchill opdracht geeft om Hitler op te ruimen, hoe en door wie een plan wordt bedacht en waarom de uitvoering uiteindelijk niet doorgaat. Deze dubbele documentaire laat ook zien dat er een hele strategie bestond om de oorlog zelf tot een goed einde te brengen: het was er de Europese machtshebbers niet in de eerste plaats om te doen mensenleven te redden onder de burgerbevolking, de joden in de kampen of de troepen op het slagveld, maar er vooral voor te zorgen dat het na-oorlogse Duitsland een beheersbaar gebied werd waar het communisme geen kansen kreeg en het nazisme compleet uitgeroeid was. Dus werd er geen poging gedaan om Hitler op te ruimen. Het was het slechte moment en de uitkomst was ongewis. Deze documentaire is goed gemaakt en ligt voor een prikje in de ramsj.