FILM
Los Lunes Al Sol oftewel Maandagen In De Zon is de kroniek van wat er gebeurt als mannen van middelbare leeftijd op straat komen te staan na het sluiten van de scheepsbouwwerf waar ze 20 jaar of langer hebben gewerkt. Ze zijn het slachtoffers van globalisering en delocalisatie, het verdwijnen van industriële activiteiten naar goedkopere landen. Sindsdien zijn Santa, José, Lino, Amador en Reina werkloos. Hun collega Rico (Joaquin Climent) is met de premie die hij kreeg (als werkwillige) een cafeetje begonnen. Daar slijten de mannen hun lege uren en verdrinken er hun wanhoop. Alleen Lino (José Angel Egido) gaat nog solliciteren en verft zijn haar in de hoop dat men hem voor veel jonger zal aanzien. Aan z'n vrouw vertelt hij dat ze elke dag kunnen bellen, en dat doen ze ook, maar de uitslag is altijd negatief. Santa (Javier Bardém) heeft het als vrijgezel makkelijker. Hij heeft niemand om voor te zorgen en niemand om afhankelijk van te zijn. Santa koopt lotjes van de Lotería en zwerft door de supermarkt waar hij zich 's middags te goed doet aan de gratis kaasjes op de toonbank. José (Luis Tosar) ziet de toekomst benauwd tegemoet. Zijn vrouw werkt 's nachts in de visfabriek waar ze blikjes met tonijn vult en nauwelijks genoeg verdient om hun beiden in leven te houden. Ze is gestrest en moe en gebruikt veel deodorant om de visgeur te onderdrukken. Amador (Celso Bugallo) is de oudste. Zijn vrouw is al weken naar een zieke zus, beweert hij. Hij drinkt veel en weigert steevast naar huis te gaan als het sluitingsuur wordt aangekondigd.

Als de zon schijnt op maandag nemen Santa en José de overzetboot en genieten van de eerste lentewarmte, of ze gaan naar het strand en zoeken een rustig plekje tussen de rotsen en ze lullen wat over onbelangrijke dingen. Ze hebben niet genoeg geld om dag in dag uit in Rico's café te zitten. Soms slenteren ze naar het dok waar nog een onafgewerkt schip ligt weg te roesten en kijken met weemoed om zich heen. Zo baggeren ze door elke nieuwe dag, alleen Santa droomt nog van een ander leven, in Australië bijvoorbeeld waar ze iedere nieuwkomer gratis een lap grond geven. Dat heeft ie van horen zeggen en bovendien is het weer er prima.

Fernando León de Aranoa laat ons met de werkloze mannen kennismaken via een paternoster van kleine anekdotes, meningsverschillen, discussies, grapjes, intieme mededelingen en een zeldzame scherpe opmerking, sarcastisch van toon, cynisch of kwetsend, of gewoon onbeduidend, om de tijd te doden en omdat stilte erger is dan zinloos gewauwel. Santa is de ongekroonde charismatische leider van het groepje. Hij heeft ook de meest uitgesproken originele en politieke ideeën, over de failliete scheepswerf bijvoorbeeld en over de leiding die de solidariteit van de arbeiders probeerde te breken. Santa streelt en slaat, kwetst en zegt vervolgens nederig mea culpa. Zijn autoriteit wordt zelden gecontesteerd, want Santa is er altijd voor iedereen, ook voor Amador wanneer die weer een keer stomdronken is en niet op eigen benen naar huis kan. Santa brengt hem, sleept hem naar zijn bed, dekt hem onder en zet het raam open voor de stank. Als hij om zich heen kijkt ziet hij het smerige aanrecht, de gebroken ruit er boven, de gapende opening waar een deurtje ontbreekt aan de keukenkast, de stapel kleren op de grond: het leven van een verlaten en eenzame man. José, Santa's beste vriend, blijft lange tijd buiten schot, maar ook voor hem heeft regisseur De Aranoa een paar moeilijke scènes in petto, zoals die keer dat hij met z’n vrouw naar de bank gaat voor een hypotheek en vaststelt dat alleen de handtekening van zijn vrouw gevraagd wordt. Hem behandelen ze minzaam, maar ook niet meer dan dat. José voelt zich ontmand, vernederd, uitgesloten.

Los Lunes Al Sol is een sociale studie die het claustrofobische bestaan van werkloze mannen haarscherp in kaart brengt. Hun vrijheid beperkt zich tot wat ze te bieden hebben en hoe minder dat is, hoe minder zij waard zijn. Dat ondervindt Santa aan den lijve wanneer hij een jonge vrouw het hof probeert te maken, maar beseft dat hij weinig of niks te bieden heeft, zelfs geen zelfrespect. Om die reden maakt ook José een harde tijd door na het bankbezoek: zijn vrouw ontwijkt hem, ze praat niet meer tegen hem, haar mannelijke collega houdt iets te lang haar hand vast wanneer hij haar naar huis brengt. José is onzeker en zit vaker in het café. Dat wordt zijn nieuwe thuis, met mensen die hem begrijpen en die vergelijkbare problemen hebben, die hem niet veroordelen om wat hij niet heeft, maar zijn frustratie en groeiende verbittering begrijpen, omdat ze ook in henzelf leven. Regisseur Fernando León de Aranoa heeft geen wondermiddel bij de hand om de film naar een happy end te stuwen. De toekomstmogelijkheden in de regio zijn beperkt en hoop op een snelle ommekeer is er niet. Via de zeer sterke acteerprestatie van Javier Bardem, ad rem en goed op dreef in korte, rake observeringen van omgeving en medemens, kleeft de toeschouwer als het ware tegen de bebaarde hoofdfiguur aan. Bardem geeft de film zijn eigenlijke vaart, filosofeert de boel aan elkaar op moeilijke momenten en doet onverwachte dingen: babysitten bijvoorbeeld of een overzetboot kapen om een pot menselijke as uit te strooien in volle zee, stiekem het handje vasthouden van Rico’s vijftienjarige dochter – bij gebrek aan rijpere vrouwen die hij kan imponeren - of als een kwaaie jongen een straatlantaarn kapot gooien die hij nog geen halfuur eerder vergoed heeft. Bardém, in de Amerikaanse pers gedoodverfd als de nieuwe Brando en/of de nieuwe De Niro, schittert in Los Lunes al Sol als vechter voor een minimale rechtvaardigheid en put daarvoor uit een innerlijke kracht die zijn collega’s al lang verloren zijn. Zijn imponerende persoonlijkheid en het moeilijk uit te roeien optimisme van zijn personage, maken van deze film een unieke ervaring.

BEELD EN GELUID
Los Lunes Al Sol staat in 1.85:1 anamorfisch. Dat biedt de regisseur de mogelijkheid om de natuur van de Noord-Spaanse enclave Asturias ruim in beeld te brengen. De omgeving is niet louter decor, maar is een even belangrijk personage als de acteurs zelf: de enorme verlaten werf, gefilmd bij donker weer, is indrukwekkend. De Aranoa gebruikt veel bruine tinten in de interieurs, het café, de huiskamer van José, en donkerbruin tot zwart in het verloederde appartement van Amador, als dramatische onderlijning van het dubbele verval. Het geluid is rustig, melancholisch haast met Noord-Spaanse klanken, aanleunend bij de Cantabrische volksmuziek, die op haar beurt verwant is aan Ierse folk. De zee, de wind en de meeuwen krijgt ruimte in de achterste geluidsboxen, de stemmen zitten vooraan in het midden en dwarrelen uit naar links en rechts. De muziek zit in de surround en komt van zowat overal op de toeschouwer af.

EXTRA'S
De Making of biedt een blik achter de schermen, op het draaiwerk en de voorbereidingen op de set en wordt aangevuld met de Originele Bioscooptrailer.

CONCLUSIE
Los Lunes Al Sol is een gevoelige en tedere film met een sociaal-maatschappelijke ondertoon over het wel en wee van een aantal werkloze veertigers, ex-scheepswerfarbeiders, in hun dagelijkse sleur tussen thuis en het stamcafé, de uitzichtloosheid van hun situatie en het besef van hun onnuttigheid. Javier Bardém (Mar Adentro) bewijst eens te meer over een interessant en boeiend acteertalent te beschikken. Hij is een charismatische figuur die met weinig middelen, weinig woorden en een apart uitstraling een filmrol naar een bijzonder niveau kan tillen.