DOCUMENTAIRE
Salvador Allende begint bij de geboorte van de kleine Salvador Allende Gosens in Chili, in een plaatsje genaamd Valparaíso. Hij is een gewone jongen uit de middenklasse, welbespraakt en een vechter, dat beweert althans de min die hem opvoedde. Eens volwassen zet hij zich in voor de rechten van de werkende klasse en sticht de UP, de Chileense Socialistische Partij. Op een programma van gelijkberechtiging en respect voor de arbeiders neemt hij deel aan de presidentsverkiezingen en verliest het tot drie keer toe van een rechtse kandidaat. In 1970 liggen Allendes kaarten evenwel goed en wint hij de strijd om 's lands hoogste postje. Hij stelt een regering samen van marxisten, christen-democraten en christenen, maar de Amerikaanse president Nixon geeft aan het hoofd van de CIA, Henry Kissinger, de opdracht om de troonsbestijging van dat hoerenjong te voorkomen. De CIA vermoordt het hoofd van het Chileense leger, generaal René Schneider, tegenstander van een buitenlandse interventie. De christen-democraten reageren geschokt en geven in het parlement hun stem aan Allende. Op 4 september 1970 wordt Salvador Allende de eerste linkse president van Chili en in de verkiezingen van begin 1971 bevestigen de kiezers die uitslag met een klinkende overwinning voor zijn Unidad Popular.

Allende predikt een beleid van geweldloosheid en socialisme via democratische hervormingen. Maar de evenementen volgen elkaar sneller op dan iemand verwacht: de nationalisatie van de zware industrie, de mijnen, de havens, de verdeling van de grond onder de boeren en het vertrek van de grootgrondbezitters, het is allemaal binnen een korte periode bezig of uitgevoerd. De werkende bevolking is laaiend enthousiast, maar het gaat ten koste van de welvarende middenklasse en de bourgeoisie en die kunnen niet blijven toezien hoe hun land en hun eigendommen uitgedeeld worden onder het gewone volk. De werkgevers organiseren een lock out en organiseren een boycot. Het economisch leven valt stil, de havens hebben geen werk, meer, zo'n 70.000 vrachtwagens staan zonder benzine. Op de markt groeit schaarste en het volk, kortzichtig als altijd, komt in opstand, steekt autobussen in brand, plundert en protesteert. De oppositie noemt Allende onbekwaam, maar de president houdt zich aan zijn goede bedoelingen, neemt nog twee militairen in zijn regering op, zelfs wanneer een invasie van buitenaf meer dan ooit dreigt. Maar zover komt het niet, want het leger grijpt zelf in, bombardeert het presidentieel paleis en de woonst van Allende op 9/11... 1973. Die pleegt zelfmoord na en laatste toespraak via de radio.

Meteen komen de contrakrachten in beweging. Generaal Pinochet neemt de macht over en laat iedereen oppakken die ook maar iets te maken heeft gehad met het oude regime. Duizenden mensen worden opgesloten in het nationale stadion. Velen komen vrij en verlaten het land, anderen verdwijnen spoorloos, worden 's nachts van hun bed gelicht en in zee geworpen als voer voor de haaien. De terreur gaat jarenlang door, 17 jaar, tot in 1990 wanneer de democratie opnieuw een kans krijgt.

Patricio Guzman, sinds jaar en dag bevriend met Salvador Allende, is in Santiago, in de buurt van de president, wanneer de massa's op straat komen om hem hun steun te betuigen. Dagenlang laat hij cameraman Jorge Müller beelden maken van wat er in en rond de presidentiële residentie gebeurt. Aangevuld met interviews achteraf, vormen die opnamen de basis voor zijn kroniek over het leven en de laatste dagen van Salvador Allende. In zijn zoektocht naar materiaal om zijn reportage te stofferen, stoot Guzmán in Canada op een interview met Edward Korry, US-ambassadeur in Santiago ten tijde van het Allende-regime. Volgens hem spendeerde de CIA zo'n 2.7 miljoen dollar om Allende ten val te brengen en werd er een omhaling gedaan in Europa om de opgang van het communisme in Latijns-Amerika een halt toe te roepen. Korry noemt o.a. het Belgische en Nederlandse koningshuis als milde schenkers naast de Duits en Italiaanse christen-democraten en het Vatikaan.

Salvador Allende wordt door zijn vrienden een socialist genoemd, eerder dan een communist, een marxist of een leninist. Hij is altijd voorstander gebleven van een meerpartijenstelsel en in de voortrekkersrol van één partij heeft hij nooit geloofd. De democratie was een essentiële hoeksteen van zijn politiek beleid, ook al hadden mannen als Castro en Ho Chi Minh hem gewaarschuwd voor het leger dat in elk geval diende te worden vernietigd en vervangen door een trouwe militie. Maar Allende zwoor bij zijn geweldloosheid en een politiek van dialoog, die overigens altijd eenzijdig is gebleven. Zijn contacten met Fidel Castro, die Chili als eerste land in Zuid-Amerika bezocht in 1972 en meerdere weken door het land reisde, zijn omgang met Ho Chi Minh en zijn verblijf in China waar hij zijn bewondering uitsprak voor Mao, het waren daden die in Washington niét in goede aarde vielen. De Koude Oorlog was nog aan de gang en de USA was als de dood voor een uitbreiding van het communisme en/of de invloed van de Sovjetunie in Zuid-Amerika. Edward Korry gelooft niet dat Salvador Allende uiteindelijk een gewapende confrontatie met de oppositie had kunnen voorkomen: de revolutie die hij predikte, zou finaal uitdraaien op een burgeroorlog tussen de arbeidende klasse en de bourgeoisie met de mogelijkheid van een kettingreactie in de buurlanden.

In The Pinochet Case vertelt Patricio Guzmán een heel ander verhaal, nl. dat van de juridische stappen die genomen worden in Spanje, door familieleden van verdwenen opposanten in Chili, met het doel Augusto Pinochet uit te leveren aan Spanje om hem daar te laten veroordelen voor zijn misdaden tegen de menselijkheid. Instigator is Joan Garcés, raadgever van Allende, die tijdens het bombardement van de presidentiële residentie op de vlucht slaat en later naar Spanje in ballingschap gaat. Hij herinnert zich het verhaal van 2.500 Spaanse vluchtelingen die na de burgeroorlog van 1939 een uitwijkplaats zochten en met een schip naar Chili reisden, gecharterd door de jonge Pablo Neruda, minister van Volksgezondheid. In de haven van Paraíso werden de nieuwkomers verwelkomd door niemand minder dan burgemeester Salvador Allende. Garcés besluit om iets terug te doen en zoekt een gaatje in de Spaanse wetgeving. Dat vindt hij en in 1996 zet Carlos Castresana, een jonge procureur, zijn werk voort.

Op 22 september 1998 landt Pinochet op Heathrow om zijn jaarlijkse bezoek te brengen aan Londen en British Aerospace. Op 2 oktober is hij te gast bij Margaret Thatcher die verneemt dat hij een rugoperatie wil laten uitvoeren in de Britse hoofdstad. Diezelfde week dient de opvolger van Castresana, procureur Garzón, een verzoek in bij de Britten om Pinochet te verhoren. Wanneer hij een positief antwoord ontvangt, verzoekt hij om uitlevering van Pinochet wegens diens aandeel in de moord op Spaanse onderdanen. Pinochet zet een bataljon advocaten aan het werk, de Chilenen stationeren een vliegtuig op Heathrow dat hem elk moment naar Chili kan brengen, maar Pinochet zal 500 dagen op de uitspraak moeten wachten. Ondertussen wordt in de Britse rechtbanken een strijd uitgevochten over de vraag of Pinochets onschendbaarheid geldt voor misdaden tegen Euro-burgers, en het antwoord is uiteindelijk neen.: Engeland mag de ex-dictator aan Spanje uitleveren. Kort daarop maakt minister van Buitenlandse Zaken Straw bekend dat artsen Pinochet ontoerekeningsvatbaar hebben bevonden wegens zijn ouderdom en een hoge mate van vergeetachtigheid als gevolg van allerlei pillen. Pinochet vertrekt als een vrij man naar huis. Guzmán laat verschillende bronnen aan het woord over de frustraties van de betrokken families en er wordt op gewezen dat het Britse politiek verplicht was om de rechtbanken hun werk te laten doen, maar dat het op voorhand vaststond dat een politieke beslissing de zaken in hun ware context zou plaatsen. In het land van Margaret Thatcher – zij noemt Pinochet bij een bezoek tijdens zijn huisarrest de man die de democratie in Chili herstelde - worden bevriende dictators behandeld als gerespecteerde buitenlandse staatshoofden.

BEELD EN GELUID
Het beeld van de beide documentaires is uitstekend als het om de nieuwe opnamen in kleur gaat met de interviews van de nabestaanden, de politieke vrienden en de familieleden. De footage, het originele beeld van 1970-73 is zwart-wit en is zo goed en zo kwaad mogelijk schoongemaakt en hersteld. De kwaliteit is al bij al vrij goed zonder grote beschadigingen. Over de pellicule hangt een koude grijze sfeer, maar dat was misschien 35 jaar geleden ook al zo. Het geluid is vaak afwezig wegens het niet gebruiken van een geluidsman, de muziek is die van toen en breekt geen potten. Ze onderstreept de actie, zonder anekdotisch te worden, dat wil zeggen zonder te overdrijven qua sfeer. De 2.0- en 5.1-versies zijn min of meer overbodig voor deze films gezien ze in mono zijn opgenomen. Er is sprake van geruis en weinig diepe tonen, maar voor een documentaire aanvaardbaar.

EXTRA'S
Deze dvd bevat een Interview met Patricio Guzmán van ruim 35 minuten over de manier waarop hij de evenementen van de laatste week heeft meegemaakt en hoe hij het materiaal via diplomatieke weg naar Europa heeft weten te smokkelen. Hij vertelt over Allende als mens en politicus en benadrukt dat de president een zeer gevoelig en sociaal man was met uitgesproken ideeën, zonder evenwel radicaal te zijn. Z’n banden met Castro, Minh en Mao waren een vorm van jeugdzonden, maar ze werden hem in het Westen kwalijk genomen, of ze maakten hem in elk geval verdacht. Grootste vergissing is volgens Guzmán het toegestane ontslag van zijn belangrijkste adviseur die goeie banden had met het leger, waardoor de communicatie met de generaals helemaal verstomde. In Chile, La Memoria Obstinada, een documentaire van ruim 55 minuten gaat Guzmán in 1997 in Chili op zoek naar wat er overgebleven is van het Allende-tijdperk. Hij noemt het een film over de herinnering, 25 jaar na de feiten. Guzmán gaat naar Paraíso, de geboorteplaats van Salvador Allende, waar ook zijn huis stond en probeert van de buren te vernemen wie en wat ze toen die avond gezien hebben. Algemeen is bekend dat de buurtbewoners de woning kraakten en leeghaalden. Guzmán belt op een aantal plaatsen aan, maar nergens gaat de deur verder open dan op een kier. De mensen zijn bang, of ze waren bij de incidenten betrokken. Dan maar met mensen praten uit de omgeving van Allende, mensen die mee opstapten in de betogingen. Een kransje oudgedienden bekijkt de documentaire Salvador Allende en herkennen zichzelf en een aantal mensen die nog verdwenen zijn, zoals zij dat noemen. Ze herkennen een vrouw, Carmen Vivanco, maar wanneer Guzmán de vrouw opzoekt en haar vraagt of zij dat is in zijn film, weet ze het niet meer, ze twijfelt, ze heeft zo’n vijftien familieleden verloren tijdens het Pinochet-tijdperk, inclusief haar echtgenoot en zoons, en ze herinnert het zich niet meer. Carmen Vivanco is één van die mensen die te lang met de pijn hebben geleefd, zegt een oude makker: wie met de pijn heeft geleefd in plaats van met de herinnering, zegt hij, is heel veel vergeten, sommigen alles, terwijl zij die zich een weg uit de miserie gezocht hebben vaak nog levendige herinneringen hebben, ook indien het om folteringen en mishandelingen gaat. Guzmán toont de pijn, mensen die 25 jaar na de feiten nog altijd bang zijn, of die hun leven een nieuwe richting hebben gegeven, maar lijden over de algemene ontkenning van het verleden door de Chileense maatschappij. De putsch en de dictatuur zijn grotendeels taboe in Chili, de verwerking komt pas nu op gang. De jongeren die de documentaire zien zijn aangeslagen, de meesten zijn geschokt want zo is het hun niet verteld. Maar de meningen zijn verdeeld: sommigen vinden Allende een held, een man die op geweldloze wijze meer sociale rechtvaardigheid wilde brengen, anderen steunen de ideeën van hun ouders en grootouders en menen dat de coup van Pinochet het land heeft gered van de ondergang, van het communisme. Het is een gevoelig en diepmenselijk portret van het huidige Chili dat moeite heeft het verleden onder ogen te zien. Filmografie van Patricio Guzmán is een overzicht van de filmproductie van de regisseur. De dvd sluit af met de Originele Bioscooptrailers.

CONCLUSIE
Salvador Allende – The Pinochet Case is een dvd met 3 belangwekkende documentaires over de gebeurtenissen in Chili ten tijde van president Salvador Allende en de daaropvolgende staatsgreep, het juridisch kluwen waarin Augusto Pinochet in de late jaren negentig in Engeland terechtkwam naar aanleiding van een Spaans uitleveringsverzoek wegens moord op Spaanse onderdanen en een zoektocht naar de herinneringen binnen de Chileense maatschappij vandaag. Een lang en uitgebreid interview met de regisseur zelf sluit de dvd af. Wie het fijne wil weten over de gebeurtenissen van 30 jaar geleden, vindt in deze uitgave beslist genoeg bruikbaar materiaal, uit de eerste hand, gestoffeerd met prachtige footage en unieke beelden van de laatste dagen van Salvador Allende.