CONCERT
De Missa Solemnis behoort tot de topwerken van Ludwig van Beethoven. In zijn tijd was ze niet erg in trek, want geen enkele parochie zag het nut van een muziekstuk dat de eredienst in de schaduw stelde en alle aandacht naar zich toe trok. Bovendien was de compositie niet eenvoudig van structuur en opbouw, naar het gevoel van Beethovens tijdgenoten zelfs onnodig ingewikkeld en pathetisch. Er rezen ook vragen over de godsdienstige ingesteldheid van Beethoven: hoe gelovig was hij eigenlijk? In de praktijk ging de maestro zelden naar de kerk en dat was in ruime kring bekend. Beethoven was volgens zijn eigen dagboekaantekeningen evenwel begaan met het verschijnsel God, maar met de kerk als instituut had hij heel weinig voeling. In de grootsheid van het heelal, de sterrenhemel en de natuur tout court vond hij wat de godsdienst niet bood: de indrukwekkende bevestiging dat de mens een nietig wezen is ten opzicht van datgene wat het wonderbaarlijke systeem aan de gang houdt. Beethoven had geen behoefte aan een god naar het beeld van de mens. Als vrijdenkend en redelijk wezen was hij niet begaan met een straffend en belonend opperwezen. De schoonheid van het leven, de overdonderende grootsheid van de wereld maakten een grote indruk op Ludwig en hij zou daar rekenschap van geven in zijn meesterlijke composities.

De opname op deze dvd is live geregistreerd in de zomer van 2005 in de Dom van Keulen tijdens de openingsdagen van de Wereld Jongerendagen in aanwezigheid van Paus Benedictus XI. De Missa krijgt een indrukwekkende uitvoering door het Royal Philharmonic Orchestra onder leiding van dirigent Sir Gilbert Levine en het London Philharmonic Choir, twee gezelschappen die uitstekend op elkaar zijn ingespeeld en samen in de Dom van Keulen een wervelwind van prachtige klanken ten gehore brengen. Voor de solopartijen zorgen de sopraan Brozean Harasimowicz, de alt Monica Groop, de tenor Jerry Hadley en de bas Frans-Josef Selig, vier door de wolfgeverfde artiesten met prachtige stemmen en een doorleefde interpretatie.

Voor de gelegenheid is de Dom helemaal uitgelicht en zorgen verschillende camera’s voor het totaalbeeld en de close ups van de dirigent, het koor, de solisten en het orkest. Af en toe wordt de gotieke architectuur van de kerk getoond, de heiligenbeelden in hun nissen, de kleurrijke brandglasramen en de smalle spitse middenbeuk van op het doksaal.

De dvd begint met een korte sequentie van de dom zelf, gevolgd door een speech van de nieuwe paus over de Missa Solemnis, in het Duits, kort en bondig ergens tegen een achtergrond van sparren en met sneeuw bedekte bergketens. De disc is zodanig georganiseerd dat de kijker het gedeelte met de paus kan overslaan om zich uitsluitend op de uitvoering van de Missa te concentreren. Die begint met het Kyrië voor orkest, koor en vier solostemmen, gevolgd door een indrukwekkend Gloria, een barok en pathetisch muziekwerk dat de grootste concentratie vergt van de uitvoerders. Het Credo zet in met trompetten en probeert de intensiteit van het Gloria te overklassen. Het Sanctus en Benedictus is een rustige compositie en begint met donker aangezette violen en cellos. Vervolgens komen de trompetten in beweging, ingehouden en voorzichtig. Na ruim 18 minuten sluit het even rustige Agnus Dei bijna naadlos op het Sanctus en Benedictus aan. De basstem neemt het voortouw en zingt rustig het dat de zonden van de wereld wegneemt, in het volgende fragment gesteund door de alt en de tenor. Na ruim 78 minuten zit de Missa Solemnis erop en barst het applaus los als een verlossende explosie. Een unieke prestatie in een allermooist decor, voor u vastgelegd op deze dvd.

BEELD EN GELUID
Het beeld van deze opname is bijna perfect. De WDR, West Deutsche Rundfunk, heeft niets aan het toeval overgelaten en een scenario voor de registratie (en de televisie-uitzending) geschreven dat voldoende afwisseling biedt om niet alleen de liefhebbers van Beethoven en klassieke muziek tevreden te stellen, maar ook de kijkers met interesse voor het spektakel an sich tot en met het einde van de uitvoering te boeien. Er is sprake van volle kleuren, overwegend beige en geelachtig als gevolg van de verlichte zijkapellen en zijbeuken, afgewisseld met het grauwe en verbruinde van muren en beelden. De scherpte is in orde en er is veel aandacht voor details en contrast. De muziek klinkt fragiel in de zachte passages en vol, met diepe tonen van cello en altviool in de hardere en barokke fragmenten, met voldoende ruimte voor klarinet en traverso. Het orkest situeert zich vooraan met uitstroom naar links en rechts. Het koor zit altijd op de voorste kanalen met de solostemmen in het midden. Alleen in de PCM stereo-versie is er sprake van een surroundeffect dat de solostemmen van tenor en bas naar de achterste geluidsboxen verplaatst; samen met een deel van de strijkers die op de flanken zitten. De kijker/luisteraar zit op dat moment tussen het orkest, het koor en de solo-stemmen. Tussen de Dolby Digital 5.1- en de DTS 5.1-versie is nauwelijks merkbaar verschil: ze houden allebei de meeste geluiden vooraan en in het midden, en laten de achterste kanalen veel minder meespelen.

EXTRA'S
De dvd bevat de speech van Paus Benedictus XVI over de Missa Solemnis, een kort fragment in het begin dat de toeschouwer makkelijk kan overslaan en op het eind een bijdrage over Beethoven and Faith, over de relatie Beethoven en geloof (voor de geïnteresseerden). Twee Trailers: Rossini – Il Turco In Italia en een overzicht van de reeks Leaving Home: Simon Rattle And the Music Of The 20th Century.

CONCLUSIE
Missa Solemnis heeft een foto van de nieuwe paus op de cover en dat zal wellicht een groot aantal mensen afschrikken. Toch is de registratie op deze dvd de integrale neerslag van de uitvoering van Beethovens Missa, zonder dat er sprake is van een misviering of een uitgebreid beeld van de paus. De uitvoering door het Royal Philharmonic Orchestra, het uitstekend klinkende London Philharmonic Choir en vier professionele solostemmen die de partituur met volle overtuiging ten gehore brengen, is gedreven en prachtig. De dom is niet de meest ideale plek om een dergelijk werk uit te voeren wegens de echo en de minder geschikte akoestiek die het aflijnen van details bemoeilijkt. De unieke omgeving is in dit geval echter een onderdeel van het spektakel en toegegeven, dat maakt heel veel goed. Deze registratie is er niet alleen voor het oor, maar in dezelfde mate voor het oog.