FILM
Sunset Boulevard is een nostalgische liefdesbrief aan de gloriedagen van de stille filmsterren, maar biedt tegelijkertijd een bijtende satire op de valstrikken van Hollywood en de mate waarin mensen zich gewillig laten corrumperen voor een plaatsje in de spotlights. Nora Desmond, de vergeten ster, die teruggetrokken leeft in een verlaten villa, droomt nog steeds van een comeback. Of beter, van een triomfantelijke terugkeer als eerbetoon aan al haar fans, zoals zij het zelf noemt. In haar waanzin weigert ze te aanvaarden dat niemand op die terugkeer wacht, en dat de meeste fans haar naam nauwelijks nog kennen. Ze een geest van een vergeten era, een Dickensiaanse Mrs. Havisham die de wereld niet kan vergeven haar opzij te hebben geschoven. En die opportunistisch haar wraak plot dankzij de hulp van een naïeve jonge scenarist, Joe Gilles. Niet dat de schrijver daar iets op tegen heeft. Hij laat zich gewillig gebruiken door de gewezen filmster. Wentelt zich in haar fortuin. Hollywood wordt door conservatieve critici vaak een hoer genoemd, die waarheid en artisticiteit met plezier opoffert voor roem en geld. Afgaande op Sunset Boulevard, konden ze wel eens gelijk hebben.



Met deze Noir-eske film herinneren Billy Wilder, zijn vaste co-scenarist Charles Bracket en medeschrijver D.M. Marshman aan het feit dat de fundamenten van Hollywood gebouwd zijn op een stinkend moeras. Cynisme druipt van het scherm, de dialogen zijn venijnig en showbusiness wordt niet bepaald flatterend voorgesteld. Louis B. Mayer, baas van MGM, stormde na het zien van Sunset Boulevard naar verluidt ziedend de zaal uit en schold Wilder de huid vol. Hij kon het niet verdragen dat zijn filmstad op zulke schaamteloze wijze aan het Amerikaanse publiek geopenbaard zou worden. Ik kan me voorstellen dat de regisseur stilletjes in zijn vuist moet hebben gelachen. Mayers uitbarsting was het beste bewijs dat zijn prent werkte.

Niet dat Wilder daar ooit aan had moeten twijfelen. Vanaf het moment dat het scenario af was, zal duidelijk zijn geweest dat hij een klassieker in handen had. Het script is immers een van de meest gelauwerde uit de geschiedenis. En terecht. Volgens het typische Film Noir patroon wordt het verhaal grotendeels in flashback verteld. Door Joe Gilles' lijk nog wel, dat ronddobbert in Norma Desmonds tuinzwembad. Het is een fascinerende openingssequentie, sindsdien door velen geïmiteerd maar nooit geëvenaard. Het had, twee minuten na de start, al het hoogtepunt van Sunset Boulevard kunnen zijn, maar blijkt slechts een prelude op meer en beter. De structuur ligt verankerd in beton: een onwrikbare constructie, efficiënt en inspirerend. De dialogen zijn 24-karaats: gevat, raak en extreem quoteerbaar. Personages als Norma Desmond en Joe Gilles zijn bovendien zeldzamer dan een regenloze Belgische zomer. Ze zijn meer dan fictieve personages. Het realisme van de karakters is ontroerend mooi.

En de intelligente casting doet daar nog een schepje bovenop. Gloria Swanson spéélt immers geen vergane glorie, ten tijde van de opnames wàs ze dat ook: een vergeten icoon van de stille film. Fictie en realiteit vermengen zich daardoor naadloos tot één coherent geheel in haar vertolking, die – zoals het een ster van de stille film betaamt – over the top gaat in beweging en expressie, maar verrassend subtiel de diepste emoties losweekt bij de kijker. Ook William Holdens carrière kon een zetje gebruiken in 1950, dus kon hij eveneens uit persoonlijke ervaring putten in het neerzetten van schrijver Joe Gilles. Maar niet zozeer zijn – nochtans uitmuntende – on-screen présence is zijn grootste troef. Het is zijn nostalgische, verbitterde voice-over die de show steelt en die de prent een macabere toon en sfeer meegeeft.



In de nevenrollen springt vooral de naam van Erich Von Stroheim in het oog. De cineast-acteur was zelf een kortstondige vedette in de jaren twintig en ook hij kon dus meepraten over de vergankelijkheid van roem. Als trouwe butler van Norma Desmond tracht hij uit trots en medelijden haar illusie van grootsheid in stand te houden, maar voel je dat hij zelf daar ook behoefte aan heeft. Het is bovendien mooi te zien hoe Billy Wilder een fragment uit Queen Kelly gebruikt in Sunset Boulevard, een prent met een jonge Swanson in de hoofdrol, geregisseerd door, jawel, Von Stroheim. Meer hommage aan de stille film wordt gebracht in cameorolletjes voor ex-grootheden als Anna Q. Nilsson, H.B. Warner en de onvergetelijke Buster Keaton. De wassen beelden noemt Joe Gilles hen oneerbiedig doch accuraat in de film. Als efficiënt counterpunt voor al deze cynische nostalgie verschijnt Nancy Olson ten tonele. Zij is het enig personage dat zich niet door louter opportunisme laat leiden en vormt bijgevolg een rustpunt van romantiek en eerlijkheid in de soms gitzwarte omgeving.

Hoewel je bij Billy Wilder – eigenlijk onterecht – niet direct aan visuele flair denkt, is de cineast niettemin goed op dreef in Sunset Boulevard. Hij kiest voor evocatieve shots, die zowel een esthetische punch geven als een emotionele, zonder daarbij overdreven aandacht te trekken op de technische kant van de productie. Het design van Norma Desmonds villa is een meesterwerkje van oud-Hollywoodiaanse decorbouw: majestueus en verrukkelijk. Hetzelfde geldt voor de prachtige kostuums die übercostumière Edith Head in elkaar stak. De montage stuwt de plot aan zo’n halsbrekend tempo voorbij, dat je nooit de neiging hebt op je horloge te kijken. En de legendarische muzikale score van Franz Waxman is een lust voor het oor.

Bij het herbekijken van Sunset Boulevard - ik heb de prent inmiddels zeker een half dozijn maal gezien – daagde het mij hoe je bij iedere nieuwe visie kleine details opvallen die je vroeger nooit bemerkte. Billy Wilder en zijn team staken de film zo tjokvol met subtiele touches dat je ook meerdere vertoningen nodig hebt om hem ten volle te kunnen appreciëren. Wat bij de eerste kijkbeurt zo nog louter een goede film is, wordt bij een tweede prachtig, een derde subliem en een vierde fenomenaal. Het is een prent die meer dan eens de perfectie benadert in ze in de laatste twintig minuten ontegensprekelijk bereikt. Sunset Boulevard is kortom een meesterwerk van de zevende kunst. Dat de film desondanks niet eens tot mijn drie favoriet Wilders behoort, spreekt boekdelen over de ongekende genialiteit die de kleine man uit Oostenrijk bezat.



BEELD EN GELUID
De dvd doet recht aan de klassieke status van de film met een uitstekende beeldtransfer. Occasioneel zijn er nog wat beschadigingen waar te nemen, en ook grain is niet honderd procent weggewerkt, maar voor het overige kan je de print weinig verwijten. De contrasten zijn uitstekend, de zwartniveaus verbluffend goed en de scherpte praktisch overal perfect. Enkel in de duistere scènes komen deze kwaliteiten minder tot hun recht. Het geluid, gepresenteerd in origineel monoformaat, is al even uitmuntend. Van ruis is nauwelijks sprake, De helderheid van dialogen en geluiden is een ware revelatie, en de oscarwinnende muziek van Franz Waxman klonk nooit beter.

EXTRA'S
Paramount doet de term 'Special Collector's Edition' alle eer aan met een bonussectie die bulkt van de interessante extra’s. Eerste in lijn is een inzichtvol Audiocommentaar van Billy Wilder kenner Ed Sikov. De man heeft niet meteen de fascinerendste vertelstijl, maar rakelt niettemin veel leuke weetjes op. Sikov duikt ook op in Sunset Blvd.: A Look Back (25 min.), een retrospectieve documentaire waarin vooral veel aandacht wordt besteed aan de openingssequentie en de casting. Hollywood Location Map is een interactieve kaart waarop de gebruikte filmlocaties een informatief filmpje als compagnon krijgen. En maar liefst 85 foto’s staan op de dvd onder de noemer Photo Galleries, handig opgedeeld in de categorieën 'productie', 'de film' en 'publiciteit'.

Twee korte featurettes van elk veertien minuten behandelen dan weer de bijdrage van twee belangrijke crewleden: de costumière en de componist. Edith Head: The Paramount Years was ook al aanwezig op andere discs uit de Paramount Classics reeks en overloopt vluchtig de carrière van Hollywoods bekendste kostuumontwerpster. Franz Waxman and the Music of Sunset Boulevard spitst zich specifiek toe op de bijdrage van de componist voor deze film en kan prat gaan op bijdragen van o.a. zijn zoon en levende legende Elmer Bernstein. Een Trailer (3 min.) slaagt er goed in de sfeer van de film over te brengen. Maar dé kers op de taart zijn de Morgue Prologue Script Pages. Wilder wilde oorspronkelijk zijn prent immers openen met het lijk van Joe Gilles dat het lijkenhuisje wordt binnengereden en daar in conversatie treedt met andere lijken. Maar na een testscreening bleek deze proloog niet te werken en dus werd ze geschrapt. Aanwezig op dvd zijn echter twee scenarioversies van deze legendarische ‘missing scene’, evenals enkele filmfragmenten van de sequentie (helaas zonder geluid).



CONCLUSIE
Sunset Boulevard is meer dan een film over Hollywood. Het is een compromisloze prent over ambitie, roem en de vergankelijkheid daarvan. Billy Wilder neemt een stevige beet uit de hand die hem voedt, maar vergeet nooit het publiek op het puntje van zijn stoel te houden, hierbij geholpen door een schitterend script, technische perfectie en memorabele acteurs. Beeld en geluid zijn bovendien liefde- en succesvol gerestaureerd, terwijl ook de bonussectie de filmfanaat doet likkebaarden. Kortom: een onmisbare dvd in iedere collectie.