FILM
Samen met Martin Scorsese, Sidney Lumet en Woody Allen is Spike Lee zowat dé ultieme kroniekschrijver van het moderne New York op het witte doek. Bijna elke film die de zwarte Amerikaan draait, speelt zich af in de metropool en belichaamt de normen en waarden van een multiculturele maatschappij, de drukte van de grootstad en de zoektocht naar emotie en esthetiek tussen de koele wolkenkrabbers in. Ook in zijn recentste film, Inside Man, laat Lee New York in ieder beeldje doorsijpelen. Wat in de handen van een minder bekwaam en gedreven cineast een zoveelste gijzelingsdrama had kunnen worden, groeit onder Lee's regie zo uit tot een intrigerende prent die niet onder één noemer te vangen is en tegelijkertijd perfect past in zijn filmografie.

Het scenario opent met een bekentenis van ene Dalton Russell, die uitlegt dat hij zonet de perfecte bankroof heeft gepleegd. De komende 120 minuten ontrafelen langzaam het verhaal dat achter de bekentenis zit. Russell en drie kompanen breken in een gerespecteerde bank in, houden klanten en personeel gegijzeld en eisen een vliegtuig om na de roof mee te vluchten. Tot hiertoe je typische overval dus. Maar rechercheur Keith Frazier, gespecialiseerd in onderhandelingen met gijzelnemers, ziet het anders. Deze bankroof is minder normaal dan hij op het eerste gezicht lijkt, concludeert hij, al was het maar omdat Dalton Russell zich als een bijzonder intelligente tegenstrever ontpopt. In het resulterende kat- en muisspel tussen politie en overvallers wringt zich bovendien een derde partij, Madeline White, die optreedt in opdracht van de eigenaar van de bank om de inhoud van een kluis in het gebouw geheim te houden. En terwijl de drie protagonisten mentale spelletjes met elkaar spelen, tikt de klok voor de gijzelaars.



De reden waarom Spike Lee zich waarschijnlijk aangetrokken voelde tot het scenario van Inside Man – geschreven door de volstrekt onbekende Russell Gewirtz – is dat het script, zeker in het eerste half uur, aanvoelt als een eigentijdse versie van de Sidney Lumets klassieker Dog Day Afternoon. De set-up is immers nagenoeg identiek: een man met onbekend motief gijzelt bankpersoneel in New York en voert vervolgens een psychologisch spelletje met de politie. En Gewirtz heeft het essentiële geleerd van Lumets film, want in de aanvangsfase weet Inside Man constant te boeien, dankzij een prima karakterzetting, een solide structuur en een uitstekende dramatische propultie. Toch kruimelt zijn koekje langzaam maar zeker af. Een eerste minpunt is de inclusie van de subplot met Jodie Fosters karakter – Madeline White. Op papier werkt dit nevenverhaaltje, en geeft het extra spankracht, maar in de praktijk draagt de plot enkel bij tot onnodige verwarring en een handvol onlogische, opgeklopte sequenties. Ook het feit dat er na de eerste dertig minuten van de prent weinig nieuwe elementen bijkomen om de suspense te verhogen, spreekt in het nadeel van het scenario, dat zich in de finale 50 minuten ongemakkelijk naar een einde sleept.

Dat de film je desondanks niet doet knikkebollen, is vooral te wijten aan de man in de regiestoel. Spike Lee heeft zijn kunde tot op heden vooral voor een select publiek kunnen bewijzen, want echte blockbusters zitten niet in zijn arsenaal, maar hij bewijst in Inside Man zijn distinctieve stijl ook op een publieksfilm pur sang te kunnen toepassen. Stijl- en inhoudskenmerken die doorheen zijn oeuvre geweven zitten, komen ook hier tot uiting. Zo brengt hij als geen ander New York in beeld, kiest hij bewust voor een etnisch diverse cast en is zijn visueel visitekaartje – een camera bevestigd aan een acteur, die vervolgens door de set lijkt te ‘zweven’ – eens te meer present. Met een exquis gevoel voor humor, spanning en emotie loodst de cineast je entertainend door de minst geslaagde passages in het script en egaliseert hij moeiteloos de zwaktes daarvan.

Enkele ouwe getrouwe crewleden van Lee dragen in het bijzonder bij tot de onverwacht vlotte filmbeleving. Voor cameraman Matthew Libatique is Inside Man pas de tweede samenwerking met de regisseur maar de liefdevolle wijze waarop hij de stad op celluloid vastlegt, ligt in het verlengde van Lee’s hart. Monteur Barry Brown kent de cineast al sinds zijn tweede langspeler School Daze en met een ingenieuze montage – vooral het knippen van de basisplot met chronologisch latere ondervragingsscènes werkt subliem – houdt hij de aandacht van de kijker continu vast. De brug tussen de beelden van Libatique en de cuts van Brown wordt gemaakt door een andere vaste Lee-collaborateur. Componist Terence Blanchard schreef een aanstekelijke muzikale score – zijn beste sinds het fenomenale 25th Hour – die de etnische diversiteit van stad en cast optimaal uitbuit en zich dagenlang in je hoofd nestelt.



Ook in de rolbezetting vinden we overigens een man terug wiens pad al vaker dat van Spike Lee kruiste. In zijn vierde samenwerking met de regisseur beleefde Denzel Washington ongetwijfeld een leuke tijd op de set, want zijn performance spat van het scherm, in gelijke dosissen vrolijkheid, dramatiek en excentriciteit. Tegenspeler Clive Owen laat evenmin een steekje vallen. De Brit stelt zelden teleur en ook nu weer geeft hij zijn karakter een duister doch sympathiek kantje mee, zodat we met plezier willen volgen hoe hij zich uit zijn hachelijke situatie wil redden. Jodie Fosters rol is feitelijk niet meer dan een wat te lang uitgevallen cameo en de tweevoudige oscarwinnares wordt niet geholpen door het feit dat ze een personage moet neerzetten dat zo overdreven onsympathiek en krengerig geschreven is, dat ze een gevecht levert tegen de bierkaai om de empathie van de kijker. Eveneens onderontwikkeld zijn de rollen van Chiwetel Ejiofor, Willem Dafoe en veteraan Christopher Plummer. Van het drietal is rijzende ster Ejiofor de enige die meer uit zijn rol haalt dan in het script stond.

Alle pro's en contra's tegen elkaar afgewogen, is Inside Man een niet onverdienstelijk gijzelingsdrama, dat profiteert van enkele prima vertolkingen, een uitstekende crew en een regisseur op het toppunt van zijn kunnen. Maar het script sleurt de film mee in een neerwaartse spiraal, vooral dan in de ontknoping. De prent gaat er prat op dat Dalton Russell een intelligente vent is en dus verwacht je een dito climax, een onvoorzien ‘masterplan’ achter de bankroof die niemand zag aankomen en je met een brede, voldane glimlach de dvd uit je speler doet halen. Niets is echter minder waar in dit geval. Het slot is zodanig simplistisch dat je je bekocht voelt. Heb ik daaraan twee uur van mijn kostbare tijd besteed, spookt meteen door je hoofd. En hoewel de eerder genoemde pluspunten van Inside Man zich op hetzelfde moment ook weer in je geheugen wringen, haalt de wrange nasmaak van een slechte laatste act de bovenhand.



BEELD EN GELUID
Anno 2006 hebben distributeurs eigenlijk geen excuus meer om geen quasi perfecte transfers van recente kassuccessen op dvd te persen. En dus biedt deze disc alles wat je verwacht op vlak van beeldkwaliteit: prima kleurenweergave, uitstekend contrast, geen grain of printbeschadigingen en exemplarische zwartniveaus. De transfer mag er dan wel niet bovenuitsteken als een voorbeeld voor anderen, je kan het beeld ook nergens met de vinger wijzen. Eenzelfde verhaal voor het geluid, dat in een Dolby 5.1-mix op de schijf staat. De nadruk ligt op de dialogen, maar tijdens een select aantal actiescènes mogen ook de achterste speakers hun kunnen tonen. En het is steeds een plezier om Terence Blachards ritmische muziek dynamisch door de boxen te horen schallen.

EXTRA'S
Een audiocommentaar, een making-of, 25 minuten aan geknipte scènes en een documentaire die de samenwerking tussen Spike Lee en Denzel Washington onder de loep neemt. Het had allemaal op deze disc kunnen – nee: móeten – staan, maar Universal Benelux besloot jammerlijk om de extra's van regio 1 niet over te nemen. Wij moeten het stellen met een trio Cross-promotionele Trailers.

CONCLUSIE
Inside Man begint uitstekend, glijdt langzaam af naar degelijk en verknalt alles met een simplistisch einde. Toch biedt de prent twee uur aangenaam – maar lichtjes teleurstellend – entertainment dankzij de dynamiek van Spike Lee en zijn vaste partners-in-crime voor en achter de lens. Op beeld en geluid valt weinig tot niets aan te merken, maar de lege bonussectie is een gemiste kans.