FILM
Dit was eenmalig, zegt Ennis Del Mar 's ochtends tegen Jack Twist nadat ze de vorige avond seks met elkaar hebben gehad in een klein tentje aan de voet van Brokeback Mountain waar ze voor een veeboer gedurende de zomermaanden schapen komen bewaken tegen wilde beren en coyotes, met z'n tweeën, ver van de bewoond wereld. Ik ben geen homo, voegt hij er voor alle zekerheid aan toe terwijl hij via zijn ooghoeken kort naar zijn minnaar-voor-één-nacht kijkt. Ben ik ook niet, is het afgemeten antwoord. Maar uit de mond van Jack klinkt het weinig overtuigend en wat Ennis betreft: die springt op zijn paard en gaat er vandoor, naar de schapen en de honden die hij alleen heeft achtergelaten op de steile bergweide van Brokeback Mountain.



Ennis Del Mar (Heath Ledger) is de stille, de zwijgzame, een boerenknecht van weinig woorden, opgevoed door zijn zus en broer na de dood van zijn ouders en op z’n achttiende op straat gezet om voor zichzelf te zorgen. Zijn gevoelsleven wordt gestuurd door en korte flashback uit zijn jeugd: zijn vader die hem als negenjarige meeneemt naar een vallei in de buurt waar hij het lijk ziet van een oudere man, op gruwelijke wijze om het leven gebracht – misschien wel door zíjn vader - omdat hij met een andere man samenleeft op een naburige farm. Ennis zal het beeld nooit vergeten en het zal de rest van zijn leven zijn gevoelens en zijn keuzen beïnvloeden. Jack (Jake Gyllenhaal) is een rodeocowboy, een jongeman die leeft van het aantal seconden dat hij het op de rug van een briesende stier kan uithouden. Hij is spraakzamer, socialer, romantischer, maar zijn levensomstandigheden zijn al net zo benard als die van Ennis, zonder weinig uitzicht op een mogelijke verbetering in de toekomst, afhankelijk van goedkope loonarbeid en klote jobs bij tirannieke en veeleisende werkgevers. Voor Jack is de ontmoeting met Ennis meer dan een flirt, meer dan een onnatuurlijke reactie in abnormale omstandigheden en wanneer de schapen voortijdig naar de ranch worden gedreven wegens dreigend stormweer, is het vooral hij die problemen heeft met het zakelijke afscheid. Of Ennis volgend seizoen terugkomt naar Brokeback Mountain?, probeert hij voorzichtig. Wellicht niet, is het gereserveerde antwoord, want Ennis heeft plannen om in november in het huwelijk te treden met zijn vriendin Alma (Michelle Williams). Jack stapt in zijn auto en rijdt naar Texas, de staat waar hij is geboren en waar z'n ouders wonen. Ennis, blijkbaar onaangedaan, gaat te voet op pad. Jack houdt hem nog even in het oog in zijn achteruitkijkspiegel tot het stof het beeld vertroebelt. Hij ziet niet dat Ennis even later tegen de muur van een schuurtje staat te huilen en zijn onmacht via zijn vuisten naar buiten werkt.



De volgende zomer wordt Jack niet geëngageerd voor een job op Brokeback Mountain. Joe Aguirre (Randy Quaid), de veeboer, laat hem verstaan dat hij wel gezien heeft hoe ze de honden de schapen lieten bewaken terwijl ze zich lekker met elkaar amuseerden in het basiskamp. Ennis laat niets van zich horen en dat blijft ook de volgende drie jaar zo: hij en Alma krijgen twee dochters en proberen met een job in de supermarkt en werk op een farm de touwtjes aan elkaar te knopen. Jack trouwt met Lureen Newsome, een vrouwelijke rodeo-ster en dochter van een machtige landbouwwerktuigverkoper uit Texas. Zij krijgen een zoon, maar hun verstandshuwelijk maakt nauwelijks kans in een omgeving waar cowboys voor minderwaardig, dom en primitief worden versleten, meer bepaald in de ogen van Lureens vader die een hekel heeft aan zijn cowboyschoonzoon. Het is uiteindelijk Jack die zijn oude maat opzoekt in Wyoming. Het weerzien tussen beide mannen is heftig, hun eerste fysieke aanraking bijna gewelddadig, hun sindsdien beruchte kusscène haast dierlijk. Vanuit het raam is Alma getuige van de oplaaiende gloed tussen beide mannen. Haar wereld stort in want anno 1967 bestaat het woord homo nog niet in haar beschermde en geïsoleerde wereld en zij ziet wat iedereen in haar situatie zou zien: twee verliefde mannen.

De volgende twintig jaar zullen Ennis en Jack elkaar regelmatig blijven ontmoeten. Met een tentje en visgerief trekken ze dan voor een weekje naar Brokeback Mountain om er van elkaar te genieten. Later brengt Ennis twee rijpaarden mee zodat ze de sfeer van toen helemaal kunnen reconstrueren. Voor Ennis, via zijn opvoeding voor altijd doordrongen van het feit dat het eigenlijk allemaal fout is, zijn de paar dagen samen een goeddoende afwisseling voor een mislukt huwelijksleven vol sleur en geldgebrek en waaraan hij zich niet kan en wil ontrekken wegens plichtsbesef en schuldgevoelens. Jack droomt van een boerderij voor hun tweetjes, een paar koeien en schapen en gewoon gelukkig zijn. Maar voor Ennis is dat taboe, twee mannen samen, dat gaat niet, houdt hij een teleurgestelde Jack voor terwijl hij terugdenkt aan de buurman die met een touw rond zijn penis achter een paard werd meegesleurd tot het geslachtdeel eraf viel.

Brokeback Mountain wordt wel eens denigrerend een homocowboyfilm genoemd en in de Verenigde Staten was er aanvankelijk heel wat te doen over het zogenaamd besmeuren van het historische patrimonium en het scheppen van een ontluisterend en beledigend portret van de cowboy, het archetype van de Amerikaanse mannelijkheid en één van de pijlers van de Amerikaanse identiteit. Door de manier waarop regisseur Ang Lee het verhaal evenwel in beeld brengt, minutieus inzoomt op de karakters en die opvult met directe en eerlijke menselijke gevoelens wier geloofwaardigheid hij op elk moment garandeert, groeit Brokeback Mountain uit tot een film waarin iedereen zich kan herkennen. Halfweg de film doet het er niet meer toe of het gaat om twee mannen, twee vrouwen of een man-vrouwsituatie. De kijker is tegen die tijd helemaal opgezogen door een problematiek die op een kalme en rustige manier naar een hoger niveau wordt getild en waar met een perfect gevoel voor timing een bijzonder dramatische spanning wordt opgebouwd, intimistisch en vol emotie. Ang Lee laat zich op geen enkel moment verleiden tot makkelijke of goedkope filmische middelen, zijn emotionaliteit is vooral fysiek en komt vanuit de figuren zelf, zonder veel verbaliteit. Voor Jack maakt Lee nog enigszins een uitzondering, die mag zijn pijn tot twee keer toe uitschreeuwen, Ennis blijft gesloten als een boek, bij hem zijn het uitsluitend de mondhoeken en de mistroostige ogen, weggedoken onder een brede cowboyhoed, die vertellen over de innerlijke strijd tussen culturele achtergrond en diepmenselijke behoeften.



Brokeback Mountain is tegelijk rauw en bitterzoet, maar geen van beide kwaliteiten leidt op enig moment tot een storend gevoel van overdreven sentimentaliteit of uitgemolken commerciële trucs. Ang Lee overtreft met deze productie zichzelf in alle opzichten en zijn regiestijl getuigt van een groot engagement en een bijzondere betrokkenheid bij de problematiek van wat we liefde noemen, een menselijke eigenschap die volgens Lee alle grenzen van cultuur, ras, godsdienst, discriminatie en vooroordelen kan overstijgen. De boodschap wordt niet opgedrongen, ze wordt zelfs niet verwoord, ze blijkt doodgewoon uit het naturele en ijzersterke spel van de bijzonder cast die Ang Lee voor deze verfilming bij elkaar heeft gebracht, een groep jonge acteurs waarvan sommigen al met een zekere reputatie, voor wie Brokeback Mountain grote perspectieven biedt in de toekomst. Jake Gyllenhaal is buitengewoon sterk als Jack Twist, een ruwe bolster met een zeer zachte kern, een man die wegkwijnt van eenzaamheid en verdriet omdat hij er niet in slaagt om bij die ene persoon te zijn die centraal staat in zijn leven. Heath Ledger is indrukwekkend als Ennis Del Mar, degene die spreekt zonder woorden, zijn gevoelens uitdrukt met weinig meer dan totaal niets, de figuur die het drama uiteindelijk grotendeels draagt. De vrouwenrollen in deze film, drie in totaal, dwingen stuk voor stuk respect af: Michelle Wiliams als Alma, Ennis' vrouw, is het eerste slachtoffer van de situatie en zij weet op een intense en aangrijpende wijze het voor haar onbegrijpelijke drama tot uitdrukking te brengen.Jack, de smeerlap, zal ze er uiteindelijk stotterend en huilend uitbrengen en daarmee de fragiele band met Ennis definitief doorknippen. Lureen Newsome (Anne Hathaway) is een koeler type, veel meer ingehouden en zij verstopt haar verdriet achter een masker van make up, zwoele kapsels en toiletten. Pas helemaal op het einde, in een telefoongesprek met Ennis, treedt haar ontgoocheling met mondjesmaat aan de oppervlakte, maar het is voldoende om haar persoonlijke drama te schetsen, met grove borstelstreken, maar daarom niet minder intens. Pakkend is de confrontatie van Ennis met de moeder van Jack in zijn ouderlijke huis. Zoals zo vaak in deze film is er nauwelijks sprake van conversatie. In Texas en Wyoming praten ze niet zoveel, maar de blikken zijn er als spiegels van de ziel. De ogen van Jacks moeder vertellen het hele verhaal, eentje dat ze altijd voor zijn rancuneuze vader verstopt heeft gehouden maar dat ze nu even kan delen, een paar seconden in een mensenleven. Ik hoop dat je nog es terugkomt, zegt ze, Ennis' gezicht aftastend naar de ontbrekende stukjes van de puzzel.



Over de afloop van Brokeback Mountain wil ik u liever niets vertellen, dat ontdekt u zelf wel. Laat ik nog de flashback vermelden die Ang Lee helemaal tegen het einde van de film inbouwt en die twijfel doet rijzen over de ware toedracht van één en ander: is het uiteindelijk zo gelopen of beeldt Ennis het zich in en klopt het dat zijn vader hem en zijn broer iets toonde wat ze nooit van hun leven zouden vergeten?

BEELD EN GELUID
Brokeback Mountain is bloedmooi verfilmd. Wyoming in het voorjaar is als een sprookje uit Duizend en één Nacht voor alle natuurliefhebbers. Ang Lee is naar Calgary (Canada) uitgeweken voor de bergscènes en combineert die met opnamen in het Grand Teton National Park in Wyoming. De locaties zijn adembenemend en liggen tussen de hoge besneeuwde bergtoppen in de verte en de kronkelende rivier beneden, met daartussen bosschages, rotspartijen en een kudde slingerende schapen, vaak gefilmd vanuit de hoogte om het indrukwekkende landschap en de overweldigende natuur helemaal tot hun recht te laten komen. Het is een klein stukje hemel waar Ennis en Jack hun geheime ontmoetingen hebben. Als contrast situeert Ang Lee de scènes met Ennis' familie in een schrale omgeving, een leeg dorp met geïsoleerde huizen en grauwe straten tegen een staalblauwe lucht, een armoedig interieur, ongezellig en onpersoonlijk, op een plaats waar niets gebeurt, nooit. Jacks privé-leven speelt zich af in Texas, in een al even dorre, zij het iets rijkelijker ingerichte omgeving. De kleuren van de natuur gaan van prachtig en verzadigd groen tot warme bruine toetsen in het schraal verlichte tentje waar de mannenlichamen elkaar tastend zoeken. De panoramische opnamen zijn helder met een scherp contrast, veel details en een lichte mist over het water. De tinten van de interieurs zijn eerder ingetogen, samengedrukt tot monotone donkere vlekken om het contrast met de natuur van Brokeback Mountain scherp af te lijnen. De straatscènes zijn afgeschenen, grauw en blauwachtig, bloedheet en desolaat van sfeer. Het beeld staat in een anamorfische 1.85:1-verhouding en komt op een zeer groot scherm zoveel meer tot zijn recht zonder ongerechtigheden en storende effecten.



Het geluid staat in Dolby Digital Stereo, 5.1 en DTS, waarbij de beide laatsten uiteraard de voorkeur genieten en de DTS-track iets meer ruimtelijke sfeer schept, zij het dat Brokeback Mountain op geen enkel moment een film is met bombastische effecten: gesproken wordt er sowieso al weinig en de vele prachtige muziekfragmenten nemen nooit het voortouw. De soundtrack bestaat o.a. uit countrytraditionals, smaakvolle uitgevoerd op slidegitaar en aanverwante instrumentarium. Tussen de composities noteren we de namen van Gustavo Santaolalla (North Country), Bob Dylan, Gregg Allman, Bernie Taupin, Steve Earle en Rufus Wainwright. Het enige klassieke muziekfragment is van de hand van Nikolai Rimsky-Korsakov (Capriccio Espagnol, op.34).

EXTRA'S
Disk 2 bevat vier features, samen goed voor bijna 50 minuten extra kijkplezier. Cowboys en Rodeo's is een zes minuten durend fragment met stuntcoördinator Kirk Jarrett over de voorbereiding van de acteurs. Heath Ledger kon paardrijden, maar Jake Gyllenhaal had helemaal geen ervaring en ook Anne Hathaway had weinig ervaring met de specifieke cowboystijl. Voor het overige moesten Ledger en Gyllendaal vertrouwd gemaakt worden met de honden, het drijven van de schapen, het opzetten van een basiskamp, het omgaan met een lasso en het zich gedragen als een echte cowboy. Regisseren vanuit het Hart: Ang Lee is een interessante bijdrage over de aanpak van Ang Lee om vanuit een heel aparte emotionaliteit de toeschouwer te tonen hoe de mensheid in elkaar zit, zonder af te glijden naar goedkope effecten. Ang Lee beschrijft zijn opdracht voor deze film als een helingsproces, een herbronning na 15 jaar slopend filmwerk. Van Script tot Scherm: Interviews met Larry McMurthy & Diana Ossana is een bijdrage over het omwerken van de korte vertelling van Anne Proulx naar een script van meer dan 100 pagina's, waarbij beide scenaristen alles in het werk hebben gesteld om de originele karakters te bewaren en tegelijk hun privéleven meer omvang te geven. Larry McMurthy legde zich voornamelijk toe op het uitwerken van de vrouwelijke karakters, terwijl Diana Ossana zich meer aangetrokken voelde tot de mannelijke rollen. Making of Brokeback Mountain is en documentaire van ruim 20 minuten over de locaties, de problemen met de dieren in de film, het inzetten van stuntmen en de coaching van Ledger en Gyllenhaal – zelf geen van beiden homo – bij het realistisch invullen van hun rollen. 50 minuten extra's is een beetje mager voor een dergelijke Limited Edition. Het grootste gemis is wellicht een interview met Anne Proulx, de auteur van het oorspronkelijke kortverhaal.



Brokeback Mountain Limited Edition zit in een smaakvolle kartonnen uitklaphoes die op een beurt in een plastic hoesje past met als opdruk de namen van de belangrijkste acteurs en een foto van Gyllenhaal en Ledger. Een verzamelobject zo waar!

CONCLUSIE
Brokeback Mountain is een indrukwekkende film, een grote epische vertelling over de levenslange liefdesrelatie tussen twee mannen in Wyoming, in het hartje van de Verenigde Staten. Ang Lee maakt een visueel aantrekkelijke film met ijzersterke karakters en bijzondere acteerprestaties en tilt de problematiek boven het alledaagse en het anekdotische uit. Brokeback Mountain is een tijdloos epos dat symbool kan staan voor alle onmogelijke of verboden liefdes in alle tijden. Love is a Force of Nature staat er op de hoes van deze dvd en dat zal u geweten hebben, want ook u houdt in de tweede helft van deze film de ogen beslist nauwelijks droog.