FILM
William Blake (Johnny Depp) onderneemt een lange en vermoeiende treinreis naar het kleine stadje Machine. Hij zal er door de kregelige Dickinson (Robert Mitchum), de eigenaar van een staalfabriek, benoemd worden tot diens nieuwe accountant. Maar eenmaal aangekomen blijkt de job reeds door een ander te zijn ingenomen en Blake wordt door de agressieve directeur weggejaagd. Door stom toeval en enkele absurde omstandigheden belandt Blake in het bed van Thel, de schoondochter van de directeur. Wanneer de ex-verloofde van Thel haar thuis wil verassen met een boeketje bloemen treft hij haar met Blake in bed aan. Verblind door jaloezie schiet hij zijn voormalige vrouw neer waarna hij op zijn beurt door Blake wordt gedood. Dit is het begin van een helletocht voor de protagonist van deze vreemde historie. Hij probeert te vluchten maar verliest onderweg het bewustzijn. Wanneer hij ontwaakt blijkt de eigenaardige, en door zijn eigen stam uitgestoten, indiaan Nobody zich over hem te hebben ontfermt. Nobody verwart William Blake met de gelijknamige 19e eeuwse dichter en schilder en besluit hem mee te nemen op een lange reis naar het land der doden, alwaar hij volgens hem thuishoort. Onderweg beleven ze tal van absurde avonturen die te gek zijn voor woorden.

Dead Man, volgens velen de beste film van de eigenzinnige regisseur Jim Jarmusch, (Broken Flowers, Stranger Than Paradise) bevat alle elementen van een western maar kan er bezwaarlijk één genoemd worden. De westernclichés worden immers slechts als omlijsting gebruikt om het verhaal van een man die in een wereld belandt die hij niet begrijpt meer draagkracht te geven. Het is moeilijk de film in een genrehokje te plaatsen. Hij heeft het uiterlijk van een western, maar het innerlijk van een Beckettiaans toneelstuk, volledig met absurdistische humor, gebrekkige logica en knettergekke personages. Dead Man gaat in zekere zin over miscommunicatie. Geen enkel van de personages in de film komt overeen met een ander. Zelfs de ogenschijnlijk vriendschappelijke relatie tussen Nobody en William Blake berust op een misverstand. Dit vervreemdingsthema wordt door Jarmusch op een eenvoudige, maar sterk visuele manier aan de man gebracht.

Cinematografisch staat Dead Man haaks op wat je van een Amerikaanse film met een sterrencast zou verwachten. Desondanks valt er bijzonder veel te genieten, zelf voor wie niet noodzakelijkerwijs van 'auteurscinema' houdt. Allereerst is er de bijzonder mooie fotografie van Robby Müller die je meteen onderdompelt in de stoffige, rauwe atmosfeer van het 19e eeuwse wilde westen. Een ware streling voor het oog. De muziek van Neil Young, die op het lijf van de cinematografie is geschreven en het rauwe aspect daarvan onderstreept en uitvergroot, is dan weer een streling voor het oor. Ook verassend is de waslijst bekende sterren (en het zijn niet allemaal acteurs) die de revue passeren en schuilgaan achter hun onconventionele rollen.

Alsof dat nog niet genoeg is valt er ook nog eens hartelijk te lachen met de vele knullige situaties en dialogen. Het is gieren geblazen wanneer we zien hoe een koelbloedige cowboy met stoppelbaard en schorre stem een geweer in het gezicht duwt van een andere cowboy die hem tijdens zijn slaap probeert te beroven van zijn favoriete knuffelbeertje. Die cowboy maakt deel uit van een trio dat er door Dickinson op uit is gestuurd om William te vermoorden. Ze bestaat uit een zwijgzame psychopaat met kannibalistische neigingen, een praatzieke slungel die zijn mond niet kan houden (zelfs niet in zijn slaap) en een 14-jarige massamoordenaar. Ook hilarisch is de indiaan Nobody, in zijn moedertaal Exaybachay genaamd (hij die luid spreekt zonder iets te zeggen) en gedurende de hele film op ostentatieve toon volstrekt idiote, maar als wijsheden bedoelde, onzin uitkraamt zoals: "Your actions are useless, William. You cannot stop the clouds by the building of a ship." (???) of "The round stones beneath the earth have spoken through the fire. Things which are alike, in nature, grow to look alike, and the speaking stones have lain a long time looking at the sun. Some believe they descent with the lightning but I believe they are on the ground and are projected downwards by the bolt." Waar dit op slaat weet niemand, ook William Blake niet, en ondergetekende al helemaal niet. Maar het wordt op zo'n ernstige manier gebracht dat het grappig wordt. Let ook op de passage met de drie zwervers. Eén daarvan is een heel erg lelijke vrouw gespeeld door Iggy Pop. Een ander is de schitterend acterende en quasi onherkenbare Billy Bob Thornton in één van de kortste rollen uit zijn carrière.

Allemaal bijzonder grappig, maar let wel: Dead Man is geen komedie. De humor draagt bij tot de waanzin waarin William wegzinkt, maar is geen doel op zich. Dead Man balanceert op de fijne lijn tussen humor en ernst, ingetogenheid en uitbundigheid, logica en absurditeit. Niet iedereen zal het trage vertelritme en de droge humor kunnen appreciëren, maar wie ervoor openstaat zal zich meegevoerd weten door de prachtige fotografie, de rauwe muziek van Neil Young, de hilarische nonsens van Nobody en zal zich op het einde van de rit een beetje voelen zoals William Blake zelve: verward maar berustend.

BEELD EN GELUID
Dead Man staat met de juiste beeldverhouding van 1.78:1 anamorf op dvd. De gebruikte print bevat redelijk veel filmgrain en dit gedurende de gehele speelduur. Vooral tijdens de vele schemer - en nachtscènes valt dit op, maar ook de dagscènes zijn er niet van gespeend. Vreemd genoeg draagt het korrelige beeld bij tot de rauwe atmosfeer van de film. Af en toe zijn wat printbeschadigingen en vuiltjes te zien, maar nooit overvloedig of storend. Het contrastniveau is uitstekend uitgebalanceerd met solide, diepe zwarten en een mooi palet aan grijstinten die de prachtige fotografie extra in de verf zetten. De beeldscherpte is niet van absolute topkwaliteit maar gewoon degelijk. Digitale artefacten zijn niet te bespeuren. De ondertiteling (Engels voor gehoorgestoorden) is van een goede grootte maar staat te hoog in het beeld gepositioneerd. De geluidstrack is slechts Dolby Surround Stereo. Voor een film die zich vooral op dialogen toespitst vorm dit geen probleem. De track is ruisloos en het mooie klankbeeld klinkt, rekening houdend met de 2.0 beperking, redelijk ruim. De muziek van Neil Young komt mooi tot zijn recht.

EXTRA'S
Op het schijfje staan tevens een trailer en een 15-tal minuten aan verwijderde scènes die inzicht verschaffen in de vreemde nevenpersonages maar terecht verwijderd werden omdat ze te verklarend zijn. Wel leuk is de scène waarin de praatzieke huurmoordenaar door zijn psychopathische collega wordt vermoord en tot het bittere einde blijft doorwauwelen.

CONCLUSIE
Dead Man is een hilarische, mythische film met een traag vertelritme, prachtige beelden, absurdistische humor en uitstekende acteerprestaties. Verwacht echter, ondanks de aanwezigheid van Johnny Depp, geen Hollywoodiaans drama. Dead Man baadt eerder in een sfeer van bezinning en rust. Een aanrader voor wie van bedaarde cinema houdt en uiteraard een must-have voor de fans van Jim Jarmusch.