FILM
In de documentaire die als bonus bij deze dvd-uitgave van Terry Gilliams Tideland zit, biecht de eigenzinnige cineast op niet langer iedere scène van zijn prenten te storyboarden. Hij laat nu meer ruimte voor de acteurs om hun ding te doen en knutselt daarrond zijn beelden. Of dat een wijze beslissing is van Gilliam – wiens beste werken het toch vooral van visuele bravoure moeten hebben – valt nog te bezien. Afgaande op Tideland, zijn tiende film als bevelhebber achter de camera, lijkt een herziening van zijn nieuwe credo zelfs dringend aangewezen, want op een enkele intrigerende sequentie na heeft de prent de weinig flatterende distinctie het meest pedante filmische hersenspinsel van de ex-Python tot nu toe te zijn.

Titel en plot werden ontleend aan een novelle van de Amerikaanse auteur Mitch Cullin. Hoofdpersonage Jeliza-Rose, negen jaar, verliest beide ouders aan een drugoverdosis en moet zich in haar eentje weten te redden in een vervallen grootmoedershuis temidden een uitgestrekt korenveld. Om aan de harde realiteit te ontsnappen, vlucht ze regelmatig weg in een droomwereld, waarin ze met poppenhoofden aan haar vingertoppen spreekt of metersdiep door een konijnenpijp tuimelt. De meest bizarre karakters die ze ontmoet zijn vreemd genoeg gegrond in de realiteit, in de vorm van zwartgallige ‘buurvrouw’ en taxidermiste Dell en haar mentaal geretardeerde zoon Dickens. Onderscheid maken tussen het reële en het surreële wordt er voor het kind ineens een stuk moeilijker op.



Films die hun geloofwaardigheid vastpinnen op de performance van een jonge acteur of actrice kiezen vanaf de conceptie een verraderlijk pad. Soms kan de gok goed uitdraaien – denk aan The Sixth Sense – soms is het een op voorhand verloren strijd. Tideland hoort thuis in het laatste kamp. Als Jeliza-Rose moet Jodelle Ferland enerzijds wijsheid die haar jaren ver vooruit is uitstralen, zonder daarbij echter haar kinderlijke charme en naïviteit te verliezen. Haar modus operandi is een excentriek zuidelijk accent en een fatale dosis overacteren. In een vroegere film van Gilliam had ze wellicht haar plaats gehad, maar in zijn nieuwe visie, waarvan Tideland een jammerlijk exploot is, blijkt ze een helrode reddingssloep in een kabbelende zee. Ergerlijk is misschien een te sterk woord om haar vertolking mee te benoemen, maar het komt in ieder geval aardig in de buurt.

Natuurlijk is het waanzin de schuld voor het falen van Tideland in Ferlands jonge schoenen te schuiven. Het is immers Gilliam die haar toeliet om zodanig over the top te gaan dat alle realisme en empathie meteen door de gootsteen wordt weggekieperd. De cineast schijnt trouwens zelf ook verloren te lopen in deze film. Wat een makkelijke, duistere permutatie van Alice in Wonderland had moeten zijn, geeft uiteindelijk een trage karakterfilm als resultaat die veelal het speelse van fantasie overboord gooit en substitueert voor oncomfortabel isolationisme en onderhuidse seksuele spanning. Als we er van uitgaan dat Gilliam The Brothers Grimm draaide voor het geld en Tideland voor zichzelf, rijst meteen de vraag waarom de initiële passie van de cineast voor het project nergens tastbaar wordt in het afgewerkte product.



Natuurlijk is het niet allemaal kommer en kwel. Gilliams vaste cameraman Nicola Pecorini licht de mooiste korenvelden uit sinds Days of Heaven en ook de muzikale score van Mychael en Jeff Danna stijgt probleemloos op uit het moeras. Zelfs in het scenario zijn er oases van intrigerende schoonheid te bekennen, vooral dan in sequenties waarin de regisseur observeert in plaats van de kijker met de botte hamer te manipuleren. Eveneens een verzachtende omstandigheid is Gilliams streven naar het gebruik van praktische effecten daar waar CGI tegenwoordig de norm is. Het levert o.a. een wonderlijke onderwaterscène op, waarvan het lijkt dat die de film dan toch op gang zal schieten.

Helaas, zo zitten er nog een half dozijn andere scènes in Tideland en helaas, de hoop op een hogere versnelling ergens halverwege blijkt ijdel. Jarenlang is Terry Gilliam een bruisend vat van creativiteit geweest die zelfs op zijn meest problematische projecten een geheel eigen stempel wist te drukken. Met Tideland speelt hij het voor het eerst in zijn carrière klaar om niet eens te intrigeren, laat staan te entertainen en te boeien. We kunnen ons vastklampen aan de wetenschap dat een Ridley Scott eerst G.I. Jane op ons losliet vooraleer aan Gladiator te beginnen en dat Robert Altman zijn publiek affronteerde met Dr. T And The Women het jaar voor hij misschien wel zijn beste film maakte, Gosford Park. Er is dus nog hoop voor Gilliam. Maar hij oogt uitgeblust op zijn 65ste. Als een Don Quichotte die eindelijk beseft dat de reuzen in zijn fantasie slechts windmolens zijn.



BEELD EN GELUID
Een uitstekend contrast, prima zwartvlakken, prachtige kleurenweergave, een scherpte om u tegen te zeggen. Op het eerste zicht verdient de beeldtransfer van Tideland een grote onderscheiding. Ware het niet dat de aspect ratio verminkt werd. Wat een 2.35:1 scopebeeld had moeten zijn, verknipte A-Film tot 1.85:1. De stilaan legendarische Aviator-doctrine heeft anderhalf jaar na zijn ontstaan bijgevolg nog steeds niets het gewenste effect gehad op dvd-distributeurs. Moge 2007 beterschap beloven! Geluidstechnisch verdient de prent overigens wel een pluim, dankzij een dynamische Dolby 5.1-track die profiteert van een uitstekende mix om heldere dialogen en meeslepende muziek en geluidseffecten uit de boxen te spuwen.

EXTRA'S
De voornaamste extra op deze schijf is een erg goede documentaire, gedraaid ten tijde van de opnames van Tideland, maar die ook zoekt naar wat Terry Gilliam drijft in zijn oeuvre. Getting Gilliam (43 min.) fascineert, intrigeert en amuseert kortom. Daarnaast krijgen we nog een Trailer (2 min.) voor de kiezen die de sfeer van de film niet volledig correct weergeeft, evenals een drietal Cross-Promotionele Trailers.

CONCLUSIE
Met Tideland levert Terry Gilliam zijn minst geslaagde film ooit af. Het verhaal kan niet boeien, de acteerprestaties overdrijven in excentriciteit en alle fantasie wordt door een anemisch tempo de kop in gedrukt. Enige lichtpuntjes zijn een handvol dialoogloze sequenties die vleugjes van de ware Gilliam bovenbrengen. Het geluid op de dvd is uitstekend, maar de knappe beeldtransfer wordt versjteerd door een gekannibaliseerde aspect ratio. De enige noemenswaardige extra is een inzichtvolle documentaire.