DOCUDRAMA
Bij het begin van de eerste aflevering van The Rise And Fall Of Rome bestaat de Romeinse Republiek al ruim vijfhonderd jaar. Vanuit de tuin van zijn buitenverblijf ziet de toekomstige Keizer Nero (Michael Sheen) in de verte de Grote Brand van Rome (64 na Chr.). Hij raakt in paniek en besluit naar de stad terug te keren, hoewel hij volgens bronnen uit die tijd de brand zelf heeft aangestoken. De houten huizen in Rome branden als fakkels. Zes dagen later is de stad grotendeels van de aardbodem verdwenen. Van Nero wordt een initiatief verwacht en dat komt er ook: grote openbare werken en megalomane prestigeprojecten worden op het getouw gezet ten koste van de staatskas. In de provincies breekt opstand uit wegens de verdubbeling van de belastingen voor de wederopbouw. Ten einde raad verklaart de Romeinse Senaat Nero tot staatsvijand en pleegt de man zelfmoord.

Het meest bizarre aspect van de zesdelige BBC-serie The Rise And Fall Of Rome is het feit dat de makers in de tweede aflevering Julius Caesar (Shean Pertwee) in beeld brengen die vóór Nero regeerde, terwijl je van een dergelijke productie – aangekondigd als zijnde historisch correct – op z’n minst een chronologische opbouw zou verwachten. Maar de reden is meteen duidelijk: de Julius Caesaraflevering is de minst sterke van de serie. Sean Pertwee weet op geen enkel moment echt te overtuigen als de grote veldheer die na zijn terugkeer naar Rome de Republiek eigenhandig ombouwt tot een Rijk en het bestuurlijke apparaat de noodzakelijke facelift geeft. Dus schoof de BBC Julius Caesar (100-44 v.Chr.) naar de tweede plaats en mocht de zeer sterke aflevering met Michael Sheen als de wreedaardige en volgens de kronieken stapelgekke Nero, de spits afbijten. Ook niet chronologisch staat de aflevering over Tiberius Gracchus, wellicht te wijten aan het feit dat die dan weer veel minder bekend is bij het grote publiek.

Vanaf aflevering drie zit The Rise And Fall Of Rome op het goeie spoor en is er sprake van een evenwichtige verhouding tussen historische feiten en dramatische reconstructie. Hoofdpersoon in deze aflevering is volkstribuun Tiberius Gracchus (gestorv. 133 v. Chr.), die merkt dat de uitbuiting van de grootgrondbezitters negatieve gevolgen heeft voor de boerenbevolking en onrechtstreeks voor de fysieke gezondheid van de Romeinse soldaat die hoofdzakelijk uit het boerenmilieu wordt gerekruteerd. Met steun van het volk kondigt Tiberius Gracchus (James D'Arcy) de zgn. akkerwet af om de grondhonger van de welgestelde klasse af te remmen. Wanneer hij tegen alle regels in met de steun van zijn achterban een tweede termijn als volkstribuun wil afdwingen, wordt hij tijdens een verkiezingsmeeting samen met driehonderd medestanders in 133 na Chr. vermoord. De aflevering heeft weinig met militairgeweld, maar alles met politieke sabotage te maken en leert ons dat moderne begrippen als republiek, senaat en democratie een aparte inhoud hebben in een klassenmaatschappij, gestoeld op militair machtsvertoon, geweld en slavernij. Moord en doodslag zonder voelbare consequenties behoorden in Rome tot de prerogatieven van de adel en de rijken. Omkoping, verklikking en verraad waren er schering en inslag en een gevaar dat iedereen op elk moment boven het hoofd hing.

De waanzinnige en geldverslindende stadsvernieuwingsplannen van Keizer Nero, kort na de Grote Brand (64 na Chr.), worden gefinancierd met supplementaire belastinginkomsten uit de buitengebieden. In Judea verhoogt de landvoogd op bevel van Rome de tienden met vijftig procent. Er ontstaat beroering wanneer de Romeinen het tempelgeld in beslag nemen – de tienden die elke Jood jaarlijks voor het onderhoud van de tempel afdraagt – en er breekt een opstand uit, eerst in Caesarea, kort nadien in Jeruzalem. De Romeinen worden verjaagd en de verse versterkingen uit Syrië bloedig verslagen. Daarop stuurt Nero generaal Vespasianus (Peter Firth) en zijn zoon Titus (Adam James) naar Judea met een leger van 30.000 man. Onderweg passen ze de tactiek van de verschroeide aarde toe, doden al het vee en vermoorden alle joodse vrouwen en kinderen. Jeruzalem, een stad met een drievoudige, twintig meter hoge en vijf meter dikke ommuring, valt na korte tijd wegens interne joodse verdeeldheid en toenemende hongersnood. In 70 na Chr. wordt de stad compleet verwoest, inclusief de tempel. Langs joodse zijde zijn er ruim honderdduizend doden. Volgens Flavius Josephus (Ed Stoppard), de jood die de historische feiten te boek stelde voor de Romeinen, kostte de hele veldtocht het leven aan meer dan een miljoen joden. Ondertussen had in Rome keizer Nero zelfmoord gepleegd nadat hij door de Senaat vogelvrij was verklaard. Veldheer Vespasianus wordt tot keizer uitgeroepen en zijn zoon zal hem in die functie opvolgen, waarmee voor het eerst een dynastie van lagere komaf op de Romeinse troon zit.

In de vierde eeuw is het enorme Romeinse rijk om de bestuurlijke efficiëntie te bevorderen in vier stukken verdeeld. De opdeling heeft evenwel een averechts effect op de politieke eenheid. In een poging om opnieuw orde te scheppen trekt Constantijn de Grote (David Threlfall), keizer van het westelijke rijk (Spanje, Frankrijk en Groot-Brittannië), met zijn leger in de richting van Rome om er de despoot Maxensius (Charles Dale) van de troon te stoten (312). Tijdens de strijd zou Constantijn een teken hebben ontvangen, wat door de christenen in zijn gevolg is uitgelegd als een teken van God. Via een huwelijk van zijn zuster met keizer Licinius (Danny Webb) van het Oostelijk Rijk, zorgt Constantijn voor tijdelijke rust. Beide vorsten spreken af om alle godsdiensten op gelijke voet te behandelen. Wanneer Licinius in zijn deel van het rijk de afspraken schendt, de kerken leegrooft en de plaatselijke bisschoppen laat onthoofden, stuurt Constantijn zijn leger op hem af. Licinius heeft meer troepen ter beschikking, maar delft uiteindelijk het onderspit tegen het christelijke leger van Constantijn. Licinius wordt met vrouw en zoon naar Griekenland verbannen en later stiekem vermoord terwijl Constantijn in Rome doodleuk de principes van de verdraagzame nieuwe staatsgodsdienst uit de doeken doet. Jupiter en Mars moeten er definitief het veld ruimen voor Jezus Christus.

Al in het begin van de derde eeuw na Chr. heeft Rome aan zijn noord- en noordoostgrens af te rekenen met invallen van de Barbaren, een verzamelnaam voor de Germaanse stammen die vanuit het noorden en oosten richting Kaspische zee worden gedreven door oprukkende stammen uit verder afgelegen streken. Aanvankelijk gaat het om heftige en controleerbare incidenten rond de Egeïsche Zee waarbij Griekenland wordt ingepalmd, maar vanaf het begin van de vijfde eeuw wordt de druk fameus groot op het Italiaanse schiereiland zelf. De Goten trekken nu massaal de grens van het Romeinse Rijk over en hun leider Alaric (Mark Lockyer) onderhandelt met Rome over een eigen woongebied voor het Gotische volk onder Romeins gezag. Aan het keizerlijke hof ontstaan spanningen tussen voor- en tegenstanders van een vreedzame oplossing, mede omdat de Goten in het verleden de militaire slagkracht van de Romeinse legers meermaals hebben ondermijnd en vaak onbetrouwbaar zijn gebleken. De keizer twijfelt en laat zich door foute lieden adviseren. De Goten rukken op naar Rome om het hof – gevestigd in het beter verdedigbare Ravenna - onder druk te zetten. Na bemiddeling van de Romeinse senaat trekken de Goten zich aanvankelijk terug. Als de beloften van een twijfelende keizer opnieuw afstel voorspellen, verwoesten ze de Eeuwige Stad door ze te plunderen en vervolgens te brandschatten. In 473 wordt het West-Romeinse Rijk voorgoed opgedoekt met de afzetting van de keizer door de Germaanse militaire leider Odoaker. Het Oost-Romeinse Rijk overleeft tot in de 15de eeuw.

Zo kort na de release van de HBO-serie Rome – The Complete First Series - waarin de BBC overigens voor 15 miljoen Dollar participeerde - dringt een vergelijking tussen beide superproducties zich uiteraard op. De Amerikaanse miniserie wint het van de BBC qua lengte. Met 12 afleveringen en 600 minuten is ze precies dubbel zo lang. Daartegenover staat dat The Rise And Fall Of Rome de periode tussen Tiberius Gracchus en de val van het Romeinse Rijk in beeld brengt (165 v.Chr.-453 na Chr.) of ruim zes eeuwen Romeinse geschiedenis, terwijl de eerste Rome-serie zich beperkt tot het leven van Julius Caesar (63 v.Chr.-14 na Chr.). De BBC hanteert een strikt historisch correcte docudramatische stijl en portretteert een zestal Romeinen die over een periode van meer dan zeshonderd jaar een belangrijke bijdrage leverden tot de ontwikkelingen in het Romeinse Rijk en bij uitbreiding tot die in de hele westerse samenleving tot op de dag van vandaag. HBO daarentegen kiest voor een uitgebreide dramatisering van het Julius Caesarpersonage, waarbij soapachtig, inclusief uitgebreide amoureuze situaties niet worden geschuwd. De grote contouren zijn uiteraard ook historisch correct, maar de interesse van de makers ligt duidelijk op een ander terrein en er is sprake van een ruimere dan strikt politiek-historische en/of sociaal-maatschappelijke interesse. Met andere woorden: de BBC-serie richt zich op een publiek met historische interesses, Rome – The Complete First Series vindt makkelijker zijn weg naar liefhebbers van sandalen- en kostuumfilm met een historische achtergrond. Uiteraard zijn er overlappingen tussen beide series, maar de makers weten precies waarmee ze bezig zijn: Rome kan rekenen op prachtige decors, spectaculaire veldslagen en indrukwekkende massascènes. In The Rise And Fall Of Rome is het allemaal veel minder groots qua opgezet, al heeft de BBC de moeite genomen om voor het panoramische overzicht en de gevechtscènes in Jeruzalem een beroep te doen op de decors van Ridley Scotts Kingdom Of Heaven.

BEELD EN GELUID
BBC-producties staan bekend om hun perfecte technische kwaliteit. The Rise And Fall Of Rome vormt geen uitzondering op die regel. Het kleurenpalet is rijkgeschakeerd met warme, realistische tinten en gesatureerde kleuren voor de zonsondergangen. Voor de opnamen week de BBC-crew uit naar Bulgarije, Tunesië en Marokko, waardoor de verschillende steden en provincies van het rijk een eigen karakter en identiteit krijgen. De transfer is helemaal in orde qua zwartniveau, scherpte en contrast zonder beschadigingen en/of technische ongerechtigheden. Ook op grote schermen blijft het beeld perfect stabiel. De muziektrack houdt het midden tussen de exotische en oosterse composities van Gladiator en andere recente films in dit genre, met veel vrouwenstemmen, koperinstrumenten, drums en vinnige violen, felle accenten en echo. De achterste geluidskanalen worden hoofdzakelijk gebruikt voor de randgeluiden.

AFLEVERINGEN
1. Nero
2. Caesar
3. Revolution
4. Rebellion
5. Constantine
6. The Fall Of Rome

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
The Rise And Fall Of Rome, een zesdelige BBC-serie over de politieke ontwikkelingen in het Romeinse Rijk van twee eeuwen vóór tot vijf eeuwen na Chr., combineert historische feiten met dramatische evocaties. De inhoud is gevarieerd, boeiend en interessant en altijd in overeenstemming met het bronnenmateriaal terzake. De dramatische reconstructies zijn kort en zinvol en sluiten altijd perfect aan bij het behandelde onderwerp. De gevechtsscènes zijn soms groots opgezet, andere keren wordt er met kleine groepen acteurs gewerkt en zorgen precieze close ups voor het gewenste effect. De voortdurend afgewogen stroom van informatie en dramatisch materiaal plus de vinnige montage garanderen een stevig tempo waardoor deze serie nooit gaat vervelen. De acteerprestaties zijn niet altijd even sterk, maar meestal voldoende aantrekkelijk om de aandacht gaande te houden. Michael Sheen (als Nero) en David Threlfall (als Constantijn de Grote) trekken beslist uw aandacht, met nog een aantal geïnspireerde interpretaties vanaf de zijlijn. The Rise And Fall Of Rome is minder spectaculair, maar informatiever, bondiger en minder geromantiseerd dan concurrent Rome – The Complete First Series.