FILM
In z'n film Babel doet de Mexicaanse regisseur Alejandro González Iñárritu het verhaal over twee Marokkaanse geitenhoedertjes die van hun vader een geweer krijgen om de jakhalzen op afstand te houden. Maar het wapen voldoet niet aan de verwachtingen en de kogels bereiken nauwelijks een grote rots die aan de rand van het terrein ligt. Wanneer ze het wapen op een voorbijrijdende bus richten, beseffen ze niet dat hun actie een kettingreactie teweeg zal brengen van Marokko tot San Diego (USA) en van Mexico tot Tokio.



Het Amerikaanse echtpaar Richard (Brad Pitt) en Susan (Cate Blanchett) is op reis in Marokko. Volgens Richard is het de bedoeling dat ze even alleen zijn. Eerder hebben ze hun derde kind, een zoontje, verloren door wiegendood en Richard heeft toen zijn gezin een tijdlang in de steek gelaten. Gedurende deze transatlantische uitstap proberen ze de dingen op een rijtje te zetten, hun problemen uit te praten en tot een vergelijk te komen. Maar het loopt anders, want Susan wordt levensgevaarlijk getroffen door een kogel in de nek tijdens een busuitstap in de woestijn en van een dokter is in die verre uithoek van de wereld geen sprake. Het incident lokt een heftige reactie uit in het State Departement in Washington dat meteen over terrorisme orakelt. De Marokkaanse politie doet er alles aan om de schutter te vinden en de omstandigheden van de aanslag te ontwarren. In San Diego krijgt kindermeisje Amelia (Adriana Barraza) van Richard via de telefoon te horen dat ze geen vrije dag kan nemen om naar het huwelijksfeest van haar oudste zoon in Mexico af te reizen want dat ze langer dan gepland voor z'n zoontje en dochtertje zal moeten zorgen.

In Marokko kamt de politie de woestijn uit en vindt de eigenaar van het geweer, maar die pleit onschuldig wegens wapen verkocht aan een buurman. Verderop in de bergen zitten ondertussen twee geitenhoedertjes met een probleem. De bus brengt Richard en zijn stervende vrouw naar een dorpje op drie uur rijden in de hoop daar een Marokkaanse dokter aan te treffen. De rest van de passagiers – fatterige Fransen, Britten en vooral ziekelijk verwende dikbuikige Amerikanen - vrezen evenwel voor hun leven indien ze de nacht in het woestijndorp moeten doorbrengen. In San Diego besluit Amelia om de beide jonge kinderen van Richard en Susan mee te nemen naar Mexico, want het bruiloftsfeest mag ze in geen geval missen. Haar neefje Santiago (Gael García Bernal) komt haar ophalen en belooft haar dezelfde avond nog terug te brengen mét de kinderen, maar daar zal de Amerikaanse grenspolitie een stokje voorsteken als blijkt dat Amelia niet de nodige papieren heeft om de jonge Amerikanen over de grens te brengen.



Tot daar is regisseur Alejandro González Iñárritu's Babel een sterke film over onoverbrugbare misverstanden en een gebrekkige communicatie, medemenselijkheid en medeleven, over onbegrip tussen mensen met verschillende talen en behorend tot verschillende culturen, verspreid over twee continenten. De verhaalstof die de Mexicaan hanteert is aantrekkelijk en zorgt voor spanning en emotie, zij het dat zijn argumenten niet altijd even sterk zijn. Meest beklijvend is het drama van de geitenhoedertjes in Marokko. Vandaar naar het busincident is maar een kleine stap. Brad Pitt gaat tegen de klok op zoek naar een dokter terwijl Cate Blanchette als Susan stilletjes dood ligt te bloeden in een gammel lemen huisje. Ondertussen is hun kindermeisje Amelia in San Diego al op weg naar de bruiloft, want Iñárritu vertelt de verschillende onderdelen van zijn verhaal niét chronologisch en het telefoontje dat zij in het begin van de film met Richard voert, komt in het Marokkaanse verhaal helemaal op het einde. Het is misschien een beetje verwarrend, maar het is tegelijk een geniale oplossing om de drie verhalen (de schietpartij en de jacht op de daders, de zoektocht naar een dokter en de terugkeer van Amelia en de kinderen uit Mexico) tegelijk naar een hoogtepunt te voeren.

Toch zitten er een paar vreemde ontwikkelingen in het scenario: in het Marokkaanse dorp waar de dokter woont voelen de vervelende Franse, Britse en vooral Amerikaanse medereizigers zich niet op hun gemak en bedreigd door de plaatselijke bevolking, terwijl de regisseur geen enkel argument levert om hun angst en ongemak te rechtvaardigen. De dorpelingen zijn rustige, afstandelijk en eerder gereserveerd boerenmensen die nooit enig gevaar uitstralen. Ze aanvaarden de komst van de bus en zijn vreemde lading zoals ze een onaangekondigde zandstorm ondergaan en ze zijn zelfs behulpzaam als het nodig blijkt te zijn. Het is jammer dat Iñárritu een dergelijk cliché (over Marokkanen en westerse toeristen) nodig meent te hebben om de kijker te overtuigen. Hetzelfde gebeurt aan de andere kant van de wereld op het moment dat een nietsvermoedende Amelia en een lichtjes beschonken Santiago na middernacht de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten oversteken met hun Amerikaanse gasten op de achterbank. De Amerikaanse grenspolitieman gaat meteen uit zijn bol als Santiago niet de goeie antwoorden geeft. Opnieuw gebruikt Iñárritu een ondertussen tot op de draad versleten cliché: alle Amerikaanse douanebeambten zijn bullebakken. Het is een begrijpelijke manier van doen, want als Mexicaan kent Iñárritu deze materie uit de eerste hand en is hij terecht verbolgen over de onmenselijke behandeling die zijn landgenoten dagelijks ondergaan. Maar toch. Het incident volgt overigens op een vrij lange bijna folkloristische bruiloftscène die het verhaal eerder ophoudt dan vooruit helpt, maar waarmee Iñárritu duidelijk de Mexicaanse cultuur even in een internationaal daglicht wil plaatsen. Gelukkig komt het verhaal weer stevig op gang wanneer de regisseur ons de behandeling toont die Amelia te beurt valt als blijkt dat ze al 15 jaar illegaal in de States woont en werkt. Het fragment is diep tragisch en wekt een gevoel van revolte, verontwaardiging en onmacht op.



Om onduidelijke redenen vindt Alejandro González Iñárritu het bij dat alles nodig om nog een vierde verhaallijn tot ontwikkeling te brengen, eentje die losjes met de rest verbonden is via de oorspronkelijke eigenaar van het geweer, een Japanse zakenman die eerder in Marokko was voor een jachtpartij en bij zijn vertrek het wapen als geschenk bij zijn Marokkaanse gids achterliet. Hij wordt door de politie van Tokio geconvoceerd om een verklaring af te leggen. Zijn tienerdochter Chieko (Rinko Kikuchi), aantrekkelijk maar doofstom, heeft het moeilijk sinds de zelfmoord van haar moeder. Het meisje voelt zich geïsoleerd in haar stille wereld en ze verwijt haar vader een gebrek aan interesse voor haar doen en laten. Wanneer ze verneemt dat de politie naar haar vader informeert, vreest ze dat hij achter de tralies zal verdwijnen en haar alleen achter zal laten. Tegelijk maakt Chieko een moeilijke puberteitscrisis door, want de jongens vallen niet meteen voor een dove tiener die via haar handen en een blocnote communiceert. Als reactie op dat alles zoekt Chieko zelf toenadering tot mannen en voelt ze de drang om hun haar compleet naakte lichaam te tonen. De rechercheur aan wie ze zich toont is geïrriteerd, verbouwereerd en boos en vervolgens bezorgd en vraagt of ze wel in orde is. Iñárritu borstelt het portret van Chieko in de stijl van Eric Khoo (Be With Me), Hou Hsiao Hsien (Three Times) en Chih-yen Yee (Blue Gate Crossing) en bewijst dat hij even goed een verstilde oosterse film kan maken. Zijn decor is het geometrische, koele en modern gestileerde Tokio waar voor menselijke warmte nog nauwelijks plaats is. Alleen onder elkaar, in hun stille en afgesloten universum, kunnen de doofstomme meisjes zichzelf zijn en plezier maken. De Mexicaanse regisseur gebruikt dan ook weinig dialogen om zijn verhaal vorm te geven. Gelaatsexpressies en bewegende handen vertellen waar stomme monden nauwelijks toe in staat zijn. Het verhaal van Chieko is meelijwekkend en treurig en het portret dat Iñárritu van haar schetst is interessanter, meer gedetailleerd en dieper uitgewerkt dan het beeld dat de kijker krijgt van de overige personages in deze film, want Brad Pitt is vooral gestrest en in paniek terwijl Cate Blanchett de bedenkelijke eer krijgt om zich anderhalf uur schijndood te houden. Jammer genoeg is de afstand tussen het Chieko-verhaaltje en de rest van Babel té groot om van een coherente productie te spreken. Chieko is beslist een film op zichzelf waard en die keuze had Iñárritu dan ook beter gemaakt in plaats van alles tegelijk te willen doen en bijgevolg tussen twee stoelen terecht te komen.

BEELD EN GELUID
Door de vaak geïmproviseerde manier van werken was er niet altijd ruimte en tijd voor een perfecte camera-instelling of een perfecte geluidsopname, maar het eindresultaat is er zoveel aantrekkelijker en echter door geworden. Arizona, Mexico, Marokko, Tokio, zoveel plekken, zoveel verschillende werelden en zoveel verschillende luchten, gezichten, talen en soundtracks; het mag een wonder heten dat de regisseur ze allemaal in één en dezelfde film heeft weten te proppen. Het resultaat is overdonderend en indrukwekkend in de Japanse scènes, maar minder spectaculair in de rest van de film waar het zwart-witcontrast niet altijd optimaal is met nogal wat grain af en toe. De Argentijnse componist Gustavo Santaolalla (Brokeback Mountain, Shrek 2, Amores Perros, 21 Grams, Collateral) kreeg de Oscar Beste Soundtrack 2007 voor zijn muziek die laveert tussen diverse stijlen, eigen composities en etnische geluiden – ter plekke opgenomen – om de verschillende onderdelen van de film fijnzinnig te definiëren en van elkaar te onderscheiden. Het effect is soms verbluffend, andere keren eerder gewoontjes en voorspelbaar met de nadruk op emotionele geluidstapijten. De film is in z'n originele 1.85:1-aspect ratio op dvd gestanst zonder technische ongerechtigheden of beschadigingen. Het geluid kan u beluisteren in stereo of in 5.1 en heeft nogal eens last van ruis.



EXTRA'S
Slechts één extra op deze dubbele dvd, maar eentje die als een mokerslag aankomt. The Making Of Babel is zonder meer een pareltje. Kwalitatief heeft u maar zelden een dergelijk goed gemaakte en inhoudelijk sterke featurefilm gezien. Negentig minuten lang gidst de regisseur himself de kijker in het Engels en het Spaans door de verschillende locaties van zijn film en het mag ongelooflijk klinken, maar ondergetekende was bij momenten méér geëmotioneerd door deze film over de film dan door Babel zelf. Zoveel plekken, zoveel problemen met mensen uit verschillende culturen, met onvertaalbare nuances en onverwachte misverstanden langs alle kanten waarbij elk probleempje zijn eigen aandacht en oplossing nodig heeft: ondanks een doorgedreven casting blijkt één van de Marokkaanse jongetjes zich moeilijk in te kunnen leven in zijn rol. Een strenge Palestijnse tolk behoort voortdurend op hem in te spreken, hem aan te manen, te motiveren; in Tokio haalt de politie de cameraploeg van de autoweg omdat ze het verkeer 1 minuut heeft opgehouden voor een autoscène. Verder filmen lijkt een bijna onmogelijke opdracht, te meer omdat de Japanse Maffia zich met de zaak gaat bemoeien. Op school krijgt de jonge actrice Rinko Kikuchi van een lerares te horen dat het fout is om in een pornofilm op te treden. Iñárritu wordt geconfronteerd met een huilende en gedemotiveerde actrice, de gevangene van de strikte normen van een Oosterse cultuur die streeft naar uniformiteit en volgzaamheid volgens oeroude principes. Nog meer emoties in Marokko op het moment dat één van de jongetjes door de politie wordt doodgeschoten en de Palestijnse tolk zich een dergelijk fragment herinnert uit haar eigen jeugd waarin zijzelf en haar vader door politiemannen zijn beschoten. Aan de Mexicaans-Amerikaanse grens gelijkaardige scènes: de zoon van Mexicaanse illegalen speelt de rol van een Amerikaanse grenswachter en moet in die functie mensen oppakken die nu in dezelfde situatie verkeren als zijn eigen ouders vijfentwintig jaar eerder; jonge Mexicanen in de rol van illegale immigranten vertellen over hoe ze in het echte leven al een paar keer door de Amerikaanse border police zijn tegengehouden en teruggestuurd. Het zijn allemaal verhalen, heftiger dan fictie, die een uniek plaatsje hebben gekregen in deze zeer ontroerende en beklijvende The Making Of waarvoor Gustavo Santaolalla de originele muziek componeerde. De extra is helemaal ondertiteld. Deze dubbele dvd zit overigens in een fraaie kartonnen hoes met aantrekkelijke foto's uit de film. Tussen de wervende citaten op de binnenhoes zit jammer genoeg niet eentje uit een Vlaamse krant of een Vlaams weekblad. Foei Universal.



CONCLUSIE
Regisseur Alejandro González Iñárritu maakte eerder Amores Perros (2000) en 21 Grams (2003), die samen met Babel een trilogie vormen. De drie films zijn gebaseerd op een scenario van Guillermo Arriaga die in 2005 ook al verantwoordelijk was voor het zeer sterke The Three Burials of Melquiades Estrada (2005) van Regisseur Tommy Lee Jones waarin de problematiek van de Mexicaanse immigranten in de U.S.A. exclusief aan bod komt. Jammer genoeg is Babel het zwakke broertje van het kwartet omdat het zeer ambitieuze scenario de verwachtingen niet op dezelfde manier inlost als de andere films. Het is een cliché, maar de kwaliteit van de totale productie weegt niet op tegen die van de vier aparte onderdelen. Bovendien is de poging om deze zeer diverse verhalen met elkaar te combineren maar gedeeltelijk geslaagd. Het meest aantrekkelijke aan deze film is de niet-chronologische montage, een procédé dat we uit de vorige scenario’s van Arriaga kennen. Nieuw is de techniek niet, maar hij is hier in elk geval effectief. Blijft over een cast waarin vooral de minder bekende acteurs (de Mexicaanse Adriana Barraza als het kindermeisje en de Japanse Rinko Kikuchi als de doofstomme tiener) voor indrukwekkend vuurwerk zorgen en Bratt Pitt en Cate Blanchett het nakijken geven. Voeg daarbij een interessante soundtrack en een zeer boeiende The Making of en dan blijft er hopelijk genoeg over om deze dvd in het winkelmandje te leggen.