FILM
De meeste studiobonzen zouden wellicht ongemerkt met hun vrije hand het gekkenhuis bellen, mocht een regisseur hen op een pitch vertellen dat hij zijn volgende film volledig in de Mayataal wou draaien. En toch stond Hollywood in de rij om Mel Gibsons Apocalypto te co-financieren en distribueren. Met in het achterhoofd het gigantische wereldwijde succes van het in dode talen gedraaide The Passion Of The Christ misschien niet zo'n slecht idee van die studiobazen. Niettemin was Apocalypto geen lang leven beschoren in de bioscopen. Blijkbaar heeft de gemiddelde cinefiel minder problemen met Latijn en Aramees dan met Maya. Voor één keer hebben de afwezigen echter ongelijk, want er zijn veel dingen die je over Gibsons prent kan zeggen – te ambitieus voor de simpele plot, te lang, met een weinig verrassende moraal – maar één ding staat buiten kijf. Dit is een van meest opwindende actiefilms van de voorbije jaren, die een tweede kans verdient op dvd.



Als iemand die een – letterlijke – bloedhekel had aan het belerende horrorepos The Passion Of The Christ, was ik nochtans de eerste om in vooroordelen te denken over Apocalypto, in de volle overtuiging dat Gibson de Mayacultuur met evenveel misplaatste fundamentalistische pathos zou overladen als zijn Jezusfilm. Hoewel historici het grondig oneens zijn over de accuraatheid van de pre-Columbiaanse beschaving die de regisseur hier neerzet, geeft Gibson in ieder geval een veel genuanceerder beeld van de maatschappij dan verwacht. Bloeddorst en geweld halen weliswaar de bovenhand, in scènes die de voormalige acteur definitief als een meesterlijke horrorfilmer definiëren, maar er eveneens ruimte voor een poëtische blik die niet zou misstaan in een film van Terrence Malick. Alle problemen uit zijn persoonlijke leven ten spijt, groeit Apocalypto dan ook uit tot het voorlopige hoogtepunt van Gibsons artistieke carrière.

De plot wordt bewust simpel gehouden, want dit is een actiefilm pur sang, nog het meest te vergelijken als een update van dat klassieke Richard Connellkortverhaal The Most Dangerous Game. Na een introductie van circa twintig minuten waarin we kennis maken met Jaguar Paw, zijn vrouw Seven, zoon Turtles Run en een stam Maya-indianen in het woud, bestormt een vijandelijke, hoger ontwikkelde stam het dorp. Dood, brandstichting en verkrachting valt velen ten deel, maar wie overleeft wordt als slaaf meegevoerd. Zo ook Jaguar Paw, die gelukkig nog de tijd heeft gehad zijn zwangere vrouw en zoon in veiligheid te brengen in een rotsput waaruit ze echter niet kunnen ontsnappen. In een grote Mayastad met majestueuze piramiden dreigt Jaguar Paw geofferd te worden aan de plaatselijke godheid, tot een zonsverduistering hem Kuifjegewijs het leven spaart. Voorlopig althans, want in een haast onwinbare proef kan hij zijn vrijheid pas voorgoed afdwingen. Jaguar Paw raakt gewond, maar doorstaat de proef, doodt een van zijn ontvoerders en verdwijnt in het woud. De leider van de superieure Maya's, Zero Wolf, duldt echter geen overlevenden en zet bijgestaan door de sterkste krijgers Jaguar Paw achterna. Die wacht een zware, opgejaagde tocht naar hereniging met Seven.

Met zo'n simpel, rechtlijnig verhaal als ruggengraat van de film, ligt de last voor het slagen van Apocalypto grotendeels op de schouders van regisseur Gibson. Hij slaagt met vlag en wimpel door het ritme constant bevredigend te houden en het tempo vaak met grote snokken de hoogte in te jagen. Actiescènes zijn in dit nieuwe millennium vaak zo warrig en door CGI verpest dat Gibsons no nonsensestijl als een verademing overkomt. Hij – en dus ook de kijker – behoudt te allen tijde een overzicht van de situatie. Soms vergaloppeert de cineast zich in esthetische mooifilmerij (prachtige maar te vaak voorkomende shots van het regenwoud) of in bizarre camerastandpunten (het point-of-view van een vers afgehakt hoofd is de kers op de taart) maar in het algemeen is dit een voorbeeldoefening in efficiënt filmen. De enige kritiek die je Gibson en zijn monteur kan aanwrijven is dat de prent met een kwartier ingekort had kunnen worden. Voor de rest is de montage exemplarisch, spannend en pulserend. Dean Semlers digitale cinematografie komt niet steeds tot zijn recht in de actiescènes maar des te meer in het tot leven brengen van het woud en de Mayastad. James Horners verrassend aardse muziek verhoogt de spanning indrukwekkend, terwijl het ganse geluidsteam en de make-upmensen een pluim verdienen voor hun superieure bijdrage.



Voor zijn cast koos Gibson een mix tussen onbekende namen en niet-professionele acteurs, die het je als kijker makkelijker maken in de gecreëerde Mayawereld te stappen. Als Jaguar Paw is Rudy Youngblood een doeltreffend emotioneel anker voor de film. De liefde voor zijn vrouw en zijn vastberadenheid om haar terug te zien zijn bijzonder geloofwaardig en verstreken de primaire spanningsboog. Van zijn belangrijkste antagonist Zero Wolf, imposant vertolkt door Raoul Trujillo, gaat bovendien een zelden geziene dreiging uit in een moderne actiefilm. De rest van de acteurs speelt tweede viool ten opzichte van deze twee en vooral Dalia Hernandez wordt ondankbaar opgezadeld met de stereotiepe rol van trouwe vrouw en moeder, maar voor het geloofwaardig maken van een fascinerende wereld leveren alle castleden een prima bijdrage.

Dat Apocalypto er uiteindelijk niet in slaagt om meer te zijn dan een steengoede actiefilm, hoeft niet gezien te worden als een minpunt. De ambitie om meer te zijn, is nochtans wel degelijk aanwezig – getuige de poëtische knipogen naar Malickachtige films en de grotendeels mislukte poging om in de laatste vijf minuten een commentaar te geven op niet enkel het tijdperk van de conquistadores, maar ook op onze huidige oorlogen – maar komt er niet ten volle uit. Wat Mel Gibson wel doet, is zich revancheren voor de (nochtans terechte) kritische tegenwind tegen zijn vorige productie door zich als een filmmaker te profileren die de stempel 'auteur' verdient. Nu enkel nog die bizarre fixatie op uitgestorven talen laten varen en we zijn er.

BEELD EN GELUID
Het beeld van deze dvd-release kan je bijna als referentiekwaliteit bestempelen. De kleuren worden levendig weergegeven, op scherpte en contrast valt niets aan te merken en van grain of printbeschadigingen is door de digitale bron geen sprake. Enkel een persoonlijke voorkeur voor analoge cinematografie t.o.v. digitale weerhoudt me er kortom van deze transfer een perfecte tien te geven. Ook de soundtrack benadert de perfectie. Zowel het DTS-spoor als de Dolbytrack klinken dynamisch, met een optimaal gebruik van alle speakers en een heldere weergave van zelfs de kleinste auditieve details.

EXTRA'S
Het Audiocommentaar van Mel Gibson en co-schrijver Farhad Safinia werpt een inzichtelijk licht op het productieproces en op de motieven die achter de film schuilen. Ook interessant, maar minder diepgravend is de making of Becoming Maya (22 min.). De additie van een Deleted Scene (30 sec.) is echter nagenoeg nutteloos, aangezien het louter enkele shots betreft van een verward hert dat door het bos rent. Een Trailer (2 min.) rondt de selectie extra’s af.



CONCLUSIE
Apocalypto is even bloederig en historisch discutabel als The Passion Of The Christ, maar ditmaal laat Mel Gibson zijn belerend vingertje thuis, zodat de kijker een uitstekende, op het randje van briljant simplisme balancerende actiefilm voorgeschoteld krijgt. Beeld en geluid zijn bovendien van een uitmuntende kwaliteit op deze dvd, hoewel de bonussectie minder goed uit de verf komt.