FILM
Enkele jongeren spenderen hun schoolvakantie op de boerderij van Grootmoeder Kane, in het heuvelachtige, bosrijke gebied nabij Nagasaki. Ze brengen er hun ontspannen dagen door temidden van de prachtige natuur. Op een dag krijgt het gezelschap een brief van de oudste broer van Kane, die lang geleden naar Hawai is uitgeweken met zijn Amerikaanse vrouw, en thans op sterven ligt. In zijn epistel geeft hij te kennen zijn zus nog één keer te willen zien, en hij nodigt haar voor die gelegenheid uit op zijn Amerikaanse landgoed. Maar de oude Kane heeft het atoombombardement van 1945 op Nagasaki meegemaakt - ze verloor er haar echtgenoot en diverse broers - en heeft het moeilijk de Amerikanen voor het voorbije leed te vergeven. Nog steeds heeft ze nachtmerries over de rampzalige dag, die ze koste wat kost uit haar geheugen wil bannen.

Terwijl de dagen verstrijken kan Kane, weifelend tussen obstinate boosheid en vergevingsgezindheid, niet tot een besluit komen over haar eventuele vertrek naar Amerika. In de tussentijd gaan haar kleinkinderen op zoek naar zichtbare overblijfselen van het atoombombardement in Nagasaki. Ze bezoeken er de plek waar de bom tot ontploffing is gebracht, bekijken de monumenten die door verschillende naties werden geschonken ter nagedachtenis van de vreselijke ramp, en beginnen zodoende steeds meer empathie te vertonen voor de verscheurdheid van hun grootmoeder. Toch proberen ze haar, in naam van het altruïsme, over te halen om de reis te ondernemen. Maar nog voor Kane een beslissing heeft kunnen nemen komt het bericht van het overlijden van haar broer. Carl, de half Amerikaanse zoon van de overledene, besluit dan maar zelf naar Japan te komen om zijn tante te ontmoeten, en op die manier zijn schuld af te lossen.

Laat ik deze bespreking eens beginnen met een citaat van Tarkovski, Russische cineast en vriend van Kurosawa, uit zijn boek De Verzegelde Tijd: "Men herkent een genie niet aan de absolute perfectie van zijn werk, maar aan de absolute trouw jegens zichzelf … het streven naar bewustwording van de wereld, en van zichzelf in die wereld, geeft ook zogenaamde mislukte passages een bijzondere betekenis." Dit gezegd hebbende zal ik maar meteen met de deur in huis vallen: 1) Rhapsody In August behoort in geen geval tot de beste films van Kurosawa. Sterker nog, velen zien dit milde familieverhaal als het begin van de neerwaartse spiraal waarin zijn oeuvre terechtkwam, en zien dit bevestigd met het wisselvallige Dreams en het door niemand opgemerkte Madayo. 2) Ondanks de gebrekkigheden van Rhapsody, die ik nota bene erken, hou ik van deze film. Het is een opmerkelijk eenvoudig, mild poëtisch, knus filmgedicht, en zo licht als een veertje.

Het mag duidelijk wezen dat Rhapsody, net als Dersu Uzala een buitenbeentje is in het oeuvre van Kurosawa, maar dan wel om volstrekt andere redenen dan laatstgenoemde film. Geen samoerais, corrupte politici, en norse avonturiers deze keer. Geen Shakespeariaanse intriges en gewichtigheid. Zelfs geen enkele actiescène. Toch bevat de film de onmiskenbare "Kurosawa touch". Die uit zich in de trage verteltrant, de eenvoud van het verhaal en de personages, de langgerekte shots, de uitgekiende composities, en het rijke, frisse kleurenpalet. Ook de setting, het in zonlicht badende huis van grootmoeder Kane, zorgt voor de typische bekoring die zijn stijl kenmerkt. Op enkele spaarzame momenten benadert Kurosawa de magie van zijn klassiekers: het moment waarop broer en zus in het bos op een sombere, gespleten ceder stuitten die volgens grootmoeder zelfmoord heeft gepleegd is kort maar bijzonder sfeervol. Hetzelfde kan gezegd worden voor de scènes waarin grootmoeder verhalen vertelt, de episode waarin de jongeren Nagasaki bezoeken, en de regenstorm op het einde. Het zijn de hoogtepunten uit een film die hoge pieken noch diepe dalen kent, maar zachtjes omhoog en omlaag glooit, zonder al te veel stof te doen opwaaien.

Met veel gevoel voor empathie vertelt Kurosawa het verhaal grotendeels vanuit het standpunt van de jongeren die nauwelijks iets lijken te weten over het atoombombardement. We volgen hen op hun zoektocht naar antwoorden en anekdotes die een licht werpen op de onmenselijke tragedie van 1945. Tezamen met hen luisteren we naar de sappige verhalen van Kane. Tezamen met hen groeit ons ontzag voor de volharding van de nabestaanden en de afschrikwekkende grootsheid van de vernietigende atoomkracht. Ook opmerkelijk is de (korte) aanwezigheid van de immer sympathieke Richard Gere, die de rol van Carl, de Amerkaanse neef van Kane, op zich neemt en in de film zelfs een aardig mondje Japans spreekt. Hij speelt hier één van de sympathiekste rollen uit zijn carrière. De rest van de cast brengt het er niet al te slecht vanaf. Sachiko Murase,die de rol van grootmoeder Kane vertolkt, overtuigt het meest. Ze straalt op geloofwaardige wijze de zachtmoedigheid en geborgenheid uit waaraan deze film een groot deel van zijn warmte te danken heeft. De jongeren daarentegen acteren misschien net iets te karikaturaal. Deze karikaturale acteerprestaties zijn een stijlkenmerk van Kurosawa's films - kijk Ran er nog maar eens op na - maar hier valt een dergelijke benadering toch een beetje uit de toon. Wanneer de naturalistisch acterende Richard Gere tegen het midden van de film plotseling ten tonele verschijnt, wordt het verschil tussen hem en de Japanse cast, tussen een Japanse en een Amerikaanse wijze van acteren, wel erg duidelijk. Sommige kijkers zullen de manier waarop Kurosawa zijn protagonisten, en dan vooral Gere, over de tragedie van de atoombom laat mijmeren misschien te naïef vinden, maar ondergetekende was juist gecharmeerd door deze naïeve eenvoud. Het is een kwestie van smaak.

In het kort: Rhapsody In August is een kleine, zomerse film die het hart op de juiste plaats draagt, en het bekijken meer dan waard is. Hij is wel niet representatief voor Kurosawa's oeuvre.

BEELD EN GELUID
De film staat met de juiste verhouding van 1.78:1 anamorf op het schijfje, en ziet er zonder meer goed uit. De heldere kleuren, heel kenmerkend voor de latere films van de Japanse cineast, zijn oogverblindend mooi. Het contrastniveau is uitstekend uitgebalanceerd, de zwarten zijn diep en redelijk solide. Van stof en vuiltjes is slechts af en toe sprake, doch nooit storend. Hier en daar is een gebrek aan scherpte zichtbaar, waarschijnlijk reeds aanwezig in de originele print, maar wie er niet op let zal er nauwelijks iets van merken. Van digitaliseringartefacten is geen sprake, ondanks het feit dat deze 94 minuten durende film op een enkellaags schijfje is gecomprimeerd. Ook op het geluid valt niet veel aan te merken. De oorspronkelijke stereotrack werd voor deze dvd-release opgewaardeerd tot een volwaardige, zij het niet erg spectaculaire 5.1 mix. Aangezien het hier over een film gaat met veel dialogen en weinig actie, zijn het vooral de voorste luidsprekers die het meeste werk verzetten. Een minimum aan ruimtelijkheid wordt gecreëerd door de subtiele en alomtegenwoordige omgevingsgeluiden.

EXTRA'S
Niks, noppes.

CONCLUSIE
Rhapsody In August is één van Kurosawa's minder bekende films, maar de moeite van het bekijken meer dan waard. Hij bevat geen actie, maar is eerder gericht op sfeer en contemplatie. Het is een eloquent en lichtelijk illusoir filmgedicht dat aan een aangenaam tempo voorwaarts kabbelt en nooit verveelt. De beeld - en geluidskwaliteit zijn niet van referentieniveau, maar zonder meer degelijk. Het schijfje bevat geen extra's.