Drie regisseurs waren er nodig om deze 101 Dalmatians, de verfilming van het amper bekende boek van Dodie Smith in 1961 tot een goed einde te brengen, een film die toch een beetje een stijlbreuk betekende met de bekakte prinsessen-verhalen van Disney, ten voordele van een nieuwe, zwierige, meer cartoonachtige stijl. De jonge Wolfgang Reitherman zou daarna nog ruim de kans krijgen om zijn sporen te verdienen met The Aristocats, de volgende classic die in het rijtje klaarstaat om heruitgebracht te worden; maar daarover later meer. De tekenstijl die in deze film wordt gehanteerd is een stuk minder afgeborsteld, zowel qua animatiestijl, waarin de potloodlijnen maar half weggegomd worden, als verhaalsgewijs: Roger en Anita hebben het blijkbaar te oordelen aan de afmetingen van hun jong starterskoppel-appartement niet echt breed - maar ze slagen er wel in om voltijds een meid te onderhouden, in goeie ouwe Londense herenhuis-stijl. Het armere segment van de bevolking als helden opvoeren is in een Disneyfilm not done. Ook het verhaal is een stuk rudimentairder geworden dan pakweg Lady And The Tramp: het courten én het huwelijk van de menselijke personages al na tien minuten en één duik in de vijver voorbij, nog eens tien minuten later zijn er bij de hondjes al puppies te zien. Dan worden de mensen eigenlijk uitgerangeerd en verschuift het evenwicht in het verhaal naar de twee honden, die bijlange na zo geen komische chemie laten opborrelen als de stuntelige Roger en de sobere Anita. Pongo en Perdita, die ongeveer de rest van de film min de laatste drie minuten hun queeste naar hun verloren koters ondernemen, zijn een stuk ééndimensionaler, en datzelfde kan ook gezegd worden van de schurken tegen wie ze het moeten opnemen. Maar wat voor een schurken! Met Cruella De Vil heeft Disney mogelijk de meest foute misdadigster ten tonele gevoerd: ze rijdt rond in een auto alsof ze een drietrapsraket bestuurt, ze ziet er uit als vrouwelijke versie van Frankenstein die er op relatief jonge leeftijd een levensvoorraad sigaretten heeft doorgepaft (getuige de overlopende asbak naast haar bed), en vooral, haar keuze qua kledij heeft haar tot een legendarisch icoon getransformeerd dat nù ongeveer als de verpersoonlijking van al het dierenleed van de gehele wereld kan dienen. En bovendien verliest ze haar kalmte elke keer de zaken niet volgens haar plan gaan - en dat is op zijn zachtst gesteld nogal vaak. Het slapstick-gehalte blijkt uit het feit dat elke reden goed is om haar twee helpers af te mogen troeven om eigenlijk geen reden. Tussen de redelijk saaie karakters steelt Cruella de show, telkens wanneer ze weer eens een woede-aanval krijgt en haar krulspelden alle richtingen uit vliegen. Het is dan ook verwonderlijk dat, Cruella's reputatie kennende, de familie van Roger en Anita de vrouw nog überhaupt binnenlaat, maar we zullen het maar op Engelse beleefdheid houden.

Maar zoals gezegd is er op gebied van karakterontwikkeling in deze tekenfilm niks te beleven. De slechten zijn slecht, de honden heldhaftige ouders die alles doen om hun kroost terug te krijgen, en Roger en Anita zijn maar vertederd als ze honden zien, liefst puppies. En Cruella wil de hondjes transformeren tot jas; een minder altruïstische reden valt er bijna niet te bedenken, en het zelfmoraliteitsonderzoek van haar handlangers beperkt zich tot het morele dilemma of ze nu éérst de hondjes moeten doodknuppelen of éérst hun favoriete programma (een soort spelprogramma voor criminelen!) mogen uitkijken. Op het eerste zicht heeft dus de staf van Disney zich niet echt pijn gedaan bij het zoeken naar originele invalshoeken voor hun verhaal. Schijn kan echter bedriegen, want voor de rest past deze redelijk cartooneske aanpak op gebied van animatie naadloos bij de zwierige en modernere stijl van decors (die, voor hen geluk, een stuk goedkoper waren om te produceren). 101 Dalmatians is achteraf bekeken een redelijk kleine productie geweest: de tweede helft van de film speelt zich niet toevallig in de sneeuw af om het departement inkleuren wat te ontlasten.

Vreemd genoeg is de bescheidenere invulling op grafisch gebied niet als alibi gebruikt om nog wat meer muziekjes in de film te proppen. Met  "Cruella De Vil", de hit-in-wording van Roger, en de "Dalmation Plantation" van op het einde komen we in totaal op welgeteld anderhalve song, wat weinig is voor een soundtrack die door veteraan George Bruns werd verzorgd. Eén en ander heeft waarschijnlijk wel te maken dat er eigenlijk niet één echte centrale held in het verhaal zit die, zoals dat wel eens in Disney-films pleegt te doen, met in de achtergrond een ondergaande zon een liedje moet zingen over zijn lotsbestemming, of de liefdes in zijn leven. Zelfs de ontvoering van hun pups raakt de emotionele snaar in het gezin Pongo niet eens, buiten het feit dat ze hier alleen maar meer vastberaden door worden om ze te gaan terughalen. Eén en ander wordt ook duidelijk bij de titel, waarbij het niet is dat één (Pinocchio) of twee (Lady And The Tramp) voornaamste personages figureren: de 101 Dalmatiërs zijn gewoon een groep, en binnen die groep zijn er niet helden of heldinnen waar je moet voor supporteren; om het in theatertermen te zeggen, het is een ensemble-cast. De puppies zelf lijken dan ook nog eens heel erg op elkaar (met 1 of 2 uitzonderingen, de bolle en de éne die altijd graag naar tv kijkt), in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Smurfen, die allemaal wel een aparte karaktertrek hebben toebedeeld gekregen. De voice casting van een hoop kindjes die met moeite hun lijnen uitgesproken krijgen is, eerlijkheidshalve, niet echt geweldig.

De korte speelduur van de film, 76 minuten, zorgt er toch voor dat ondanks de weinig inhoudelijke diepgang de film netjes wordt opgedeeld in de klassieke drie delen, sober maar effectief. D'r is zelfs zeer spaarzaam omgesprongen met de running gags, enkel die waarin Lucky altijd voor de TV gaat zitten is zowat overgebleven. En het komt het tempo van de film allemaal wel ten goede. De echte actie is beperkt tot de vlucht voor Cruella in de tweede helft van de film, en zelfs die is echt wel rechttoe-rechtaan. De hondjes proberen zich nog te vermommen in labradors, maar ze vallen door de mand en er ontstaat een goeie ouwerwetse car chase, waarbij Cruella's sportsbolide gaandeweg onderdelen begint te verliezen totdat ze nog parmantig op een motorblok zit.

Toch is 101 Dalmatians ondanks het verwijt van simplisme en van het feit dat de makers op veilig hebben gespeeld, alles behalve een slechte film. Als men nieuwe zaken wil aanboren op gebied van filmthematiek, dan is het niet slecht om dat eerst eens op kleine schaal uit te proberen of dit zou werken. Enkele jaren later zou immers The Aristocats volgen, in wezen hetzelfde verhaal maar dan met katten in plaats van honden. En als eerste oefening in deze nieuwe, soberdere stijl is 101 Dalmatians niet alleen gelukt, men heeft er ook nog eens de weg mee voorbereid naar latere successen zoals Jungle Book, die diezelfde Reitherman later op zijn palmares zou plaatsen.

BEELD EN GELUID
Dit is reeds de tweede release van 101 Dalmatians, de eerste één van de zeven titels die in de begindagen van dvd werden uitgebracht door Warner. Er is intussen heel wat water naar de zee gestroomd, ongeveer alle Disneyclassics zijn nu in een acceptabele versie uitgebracht, en dat is met 101 Dalmatians niet anders, die zelfs het Platinum-label kreeg, wat betekent dat er nog een tweede disc met lekkers aan toe werd gevoegd. Maar daarover later meer.

De beeldkwaliteit is goed. Verbluffend goed, zelfs, De tekenfilm is zodanig goed opgepoetst dat de potloodlijntjes die zijn overgebleven na het inktwerk nog hier en daar te bemerken zijn, Vooral bij hondse nevenfiguren met een flinke knevel is dit soms nog zeer goed te zien. De kleuren zijn helemaal opnieuw gecalibreerd, en zien er helder uit. Eén plekje heb ik echter de kleurshift zien haperen, in één van de scènes waarin de twee handlangers van Cruella op de zetel zichzelf aan het goeddoen zijn aan een sandwich en een fles wijn. Ik bekijk dit soort tekenfilms nogal scrupuleus, en ik moet eerlijk zeggen dat dat het enige puntje van kritiek is dat ik heb gevonden. De vergelijking met de oude Warner-versie valt bijzonder goed uit: de kleuren zijn een stuk strakker, de kleuren levendiger en er zitten minder compressie-artefacts in.

Maar ja, ach, die beeldformaten hè. Bij de recente re-release van Jungle Book (die we U nog schuldig zijn, we weten het) werd het beeld nog maar eens afgeknipt boven- en onderaan , waardoor er essentiele stukken tekenfilm verdwenen zijn. Met Robin Hood hadden ze het ons wéér geflikt, en alhoewel er misschien we een toestemming was om de films op 1.75:1 te vertonen zijn het echter, zeker voor zo'n belangrijke documenten, 1.37:1-prenten die op 1.33:1 moeten worden getoond. En dat is bij deze 101 Dalmatians gelukkig ook de transfer zoals die hoort te zijn. Niet dat Disney haar leven gebeterd heeft, want naar het schijnt is het bij de volgende platinum, The Aristocats, weer prijs.

Qua geluid werd het hele oude monospoor herverwerkt tot een Dolby Digital 5.1-spoor, waarvan de meerwaarde ons een beetje ontgaat. In tegenstelling tot enkele buitenlandse uitgaven is de originele mono-track niet meegeleverd, er is wel een 2.0 audiotrack voor slechtzienden, en de monotrack zal weer eens gesneuveld zijn ten voordele van de Nederlandse Dolby Digital 5.1-track.

EXTRA'S
Op disc 1 vinden we nog twee trivia-pop up tracks terug, en een amechtige videoclip van het jongste slachtoffer van de propagandamolen van Disney: Selena Gomez heet het ding, ze presenteert waarschijnlijk zoals al haar voorgangers een spelletje op het Amerikaanse Disney-Channel, en om een internationale doorbraak te "forceren" mag ze hier nog eens een nummertje uit de film nineties-gewijs komen vermassacreren. Uiteraard kan de marathon aan trailers én de obligate reclame om uw geld erdoor te gaan draaien in de grootste muizenval in de mensengeschiedenis, Disneyland, niet ontbreken, volgens de laatste HT-modetrends uiteraard aangevuld met reclame voor het blu-ray assortiment.

Op disc twee word je aangemaand een keuze te maken tussen twee secties "for humans" en één "for dogs". In die laatste vinden we onder de noemer Games And Activities weer eens een magere selectie aan niet bijster onderhoudende spelletjes. De virtuele dalmatiër-tamagotchi, de "puppy profiler" waarmee je kan uitzoeken welk beest bij je past en het Engelse woordjes leren in "101 Dalmatians Fun With Language Game", duidelijk voorgelezen door iemand met niet al te snel werkende hersens, zijn op zijn best vervelend te noemen. De sectie Music And More, met een in zes secties verdeelde uitgebreide en verwijderde muzieknummers is daarentegen best interessant, vooral om te vergelijken met het muzikaal redelijk sobere eindresultaat. De vele versies van het Cruella-lied zijn echter wat langdradig, en sommige stukjes zijn audio-only.

Backstage Disney is het omvangrijkste onderdeel van de drie, en begint met de redelijk mooi gestoffeerde documentaire "Redefining The Line: The Making of 101 Dalmatians", met bijdragen van animatoren van toen en nu, waarin de stijlbreuk van Disney wordt geanalyseerd. Ook enkele animatie-historici geven hun visie op het goedkopere maar modernere proces dat vanaf deze film werd gehanteerd. "Cruella De Vil: Drawn To Be Bad" (7 min.) toont ons enkele pre-visualisaties van één van de memorabelste disneyschurken aller tijden, en in "Sincerely Yours, Walt Disney" (12 min.) leren we hoe Walt Disney correspondeerde met auteur Dodie Smith over de filmadaptatie van haar kinderboek. Verder vinden we nog twaalf trailers en evenveel radiospots terug, voor alle mogelijke heruitgaves van de film, en een uitgebreide tekeningen-en fotogallerij.