FILM
Pater Henri Kremer (Ulrich Matthes), geboren en getogen in het Groothertogdom Luxemburg, zit anno 1942 in de speciale afdeling voor katholieke priesters, het zgn. Pfarrerblok, in het concentratiekamp van Dachau bij München wegens antinazi-activiteiten en sabotage. De religieuzen genieten er een milder regime dan de Joden, de politieke gevangenen, de zigeuners en de homo’s en krijgen ook meer eten: 1 brood voor drie priesters per dag, een luxesituatie volgens de kampoverheid die hoopt dat de rest van de geïnterneerden de pastoors zal gaan haten. Toch sterven er ook in het Pfarrerblok elke dag gevangenen door het harde werk in de steengroeve, het gebrek aan drinkwater en de onverzorgde wonden aan voeten en benen. Kremer, tenger en knokig maar tevens een doorbijter met karakter, overleeft dankzij het extraatje dat hem door collega’s af en toe wordt toegestopt. Wanneer hij op een keer opkomt voor een Oost-Europese collega-priester die door een SS-man hardhandig is aangepakt, trekt hij de aandacht en wordt zijn situatie kritiek.

Henri Kremer is het soort man waarvan de toeschouwer vanaf het begin hoopt dat hij sterk genoeg zal zijn om het harde kampregime te overleven. In z’n priemende ogen leest hij alleen maar onschuld, medemenselijkheid en afgrijzen voor alles wat met onrecht te maken heeft. Kremer is overtuigd van zijn gelijk en zijn blik verraadt vastberadenheid. Sinds de Duitse bezetting van West-Europa vallen Kremer en zijn Luxemburgse collega’s onder het Concordaat dat Rome in 1933 met Hitler sloot en waarbij de wederzijdse betrekkingen inzake alle voor beide partijen belangrijke zaken geregeld werden. Na de bezetting van de buurlanden breidde de Duitse Führer de afspraak met het Vaticaan eenzijdig uit tot de plaatselijke geestelijkheid. Die wordt geacht zich niet met politiek te bemoeien en de regel van niet-inmenging te respecteren. Overtreders stuurt men naar een concentratiekamp. Tot z’n grote verbazing krijgt Henri Kremer op zekere dag zonder uitleg z’n ontslag uit Dachau en wordt naar huis gestuurd.

In z’n geboortestad Luxemburg krijgt Kremer van Untersturmführer Gebhardt (August Diehl), de plaatselijke Duitse vertegenwoordiger, te horen dat het niet om een definitieve vrijlating maar om een tijdelijk verlof gaat: over precies negen dagen moet Henri Kremer zich opnieuw in Dachau melden voor opsluiting in het Pfarrerblok, zo niet worden de overige Luxemburgse geestelijken in het kamp opgehangen. Hij begrijpt het niet en zijn parochiepriester evenmin, hoewel die laat doorschemeren dat een coulante houding ten opzichte van de bezetter mogelijk positieve gevolgen kan hebben voor alle partijen. Tijdens een verplicht onderhoud met Gebhardt komt de kat uit de mouw: als Henri de Luxemburgs aartsbisschop ervan kan overtuigen met de nazi’s te collaboreren, dan wordt hij definitief ontslagen uit Dachau. Een verleidelijk voorstel, want wie zou er vrijwillig terug naar de hel van Dachau willen? Bovendien eist Gebhardt van de bisschop een verklaring waarin hij z’n medewerkers oproept om het Concordaat van 1933 tussen het Vaticaan en Hitler op Luxemburgs grondgebied te respecteren (en dus de weerspannigheid en de openlijke sabotage stop te zetten). Henri Kremer komt in gewetensproblemen en wil niet zoals Judas de zaak van de Luxemburgse kerk verraden. Maar de sofist Gebhardt, ooit zelf opgeleid tot priester, wijst hem erop dat er zonder Judas’ verraad ook geen kruisdood, geen verrijzenis en dus ook geen Christendom zou zijn: Judas was m.a.w. even noodzakelijk als Jezus zelf voor het ontstaan van de katholieke kerk…

Volker Schlöndorff vertelt het verhaal van Henri Kremers verblijf in Dachau zo sec mogelijk. De kampscènes blijven beperkt tot een paar korte clips, want dat verhaal is bekend en werd in films als Schindler's List (1993) van Steven Spielberg en Nuit Et Brouillard (1955) van Alain Resnais uitvoerig en op een indrukwekkende manier uit de doeken gedaan. Schöndorff wil een inflatie van nazikampscènes voorkomen en weerstaat dus de verleiding om het allemaal nog eens over te doen. Hij kiest ervoor verslag uit te brengen van de gruwelen door de ogen van Henri Kremer, als ingezetene van het kamp fysiek verzwakt en geestelijk genoeg afgestompt om niet meer direct geshockeerd te zijn door wat zich rondom hem afspeelt: het went allemaal een beetje en de dagelijkse strijd om zelfbehoud eist bijna z’n volledige aandacht op. Oscar-winnaar Schlöndorff (Die Blechtrommel, 1979) levert met Der Neunte Tag een sobere maar indringende film af en zijn hoofdrolspeler Ulrich Matthes (Joseph Goebbels uit Der Untergang) heeft de precieze uiterlijke karakteristieken en de perfecte oogopslag om het personage Henri Kremer op een unieke manier integer en geloofwaardig te maken.



August Diehl die de rol van Kremers tegenspeler Untersturmführer Gebhardt voor z'n rekening neemt, maakte zijn Europees debuut in Liebe In Gedanken (2004) en was eerder, in 2003, te zien in <i>Lichter van Hans-Christian Schmid. In Der Neunte Tag brengt hij een zeer sterke prestatie en voegt, ondanks zijn jeugdige leeftijd, aan de rol van de zich profilerende nazi-officier voldoende kleur en psychologische diversificatie toe om het personage interessant te maken, zonder het op enige wijze te onttrekken aan zijn fascistische achtergrond. Volker Schlöndorff weet op elk moment de juiste toon te vatten waardoor het personage Gebhardt weliswaar de aandacht van de toeschouwer trekt, maar op geen enkel moment op diens sympathie kan rekenen. De regisseur voorziet z'n film – die op ware feiten gebaseerd is – van een geloofwaardig en aannemelijk slot, wat niet meteen voor de hand ligt gezien de belangen die op het spel staan.

BEELD EN GELUID
Pietje-precies Volker Schlöndorff levert technisch en zo goed als perfecte film af met gedempte kleuren die bij momenten de neiging hebben om helemaal te verdwijnen ten voordele van een iets hardere zwart-witte of koel blauwe textuur die volledig in overeenstemming is met de sfeer en de intentie van deze niet altijd even vrolijke film. De regisseur maakt ook dankbaar gebruik van de bijzondere gelaatstrekken van zijn hoofdpersonage Kremer om regelmatig met close ups uit te pakken die meer zeggen dan lange regels dialoogtekst. Het geluid is goed van kwaliteit en de muziek komt uit het celloconcert van de Duits-Russische avant-gardecomponist Alfred Schnittke, een indrukwekkende compositie voor cello en orkest die perfect de chaos en de vervreemding weergeeft die bij deze film past. Jammer genoeg is deze Duitse release niet voorzien van Nederlandse ondertitels, maar voor wie voldoende Duits verstaat zijn er zeer bruikbare Duitse ondertitels voor gehoorgestoorden.

EXTRA'S
Nogal wat extra’s op deze dvd: de Originele Bioscooptrailer, Interviews met de Regisseur en de Hoofdacteurs, niet zo essentiële Setopnamen, een Historische Achtergrond-schets (tekst), Cast en Crew Info (tekst) en een Cd-rom Toegang voor de liefhebbers.

CONCLUSIE
Der Neunte Tag van Volker Schlöndorff heeft om onduidelijke redenen de recente golf van succesvolle en interessante Duitse filmreleases in de Benelux gemist. Aan het acteerwerk van Ulrich Matthes en August Diehl kan het niet liggen, want de beide acteurs leveren een opmerkelijke prestatie, natuurlijk en sober, maar met een ingehouden kracht die respect afdwingt. Misschien spreekt het lijdensverhaal van een Luxemburgse katholieke priester in Dachau minder tot de verbeelding van de dvd-uitgevers bij ons en dat is dan jammer, want het gaat hier zonder twijfel om een sterke en imposante productie die het verdient onder de aandacht te worden gebracht.