FILM
Kaos van de Italiaanse regisseurs Paolo & Vittorio Taviani is gebaseerd op het werk van auteur Luigi Pirandello. Het is een ensemble van vier verhalen en een epiloog en het speelt zich af op Sicilië in de tweede helft van de 19de eeuw. De verscheidenheid van het materiaal geeft de regisseurs de mogelijkheid om diverse onderwerpen aan te snijden die hun nauw aan het hart liggen. Tegelijk kunnen ze enkele van hun bekendste en sterkste acteurs ten tonele voeren in zeer simpele en aangrijpende fabels waarin het harde Siciliaanse leven, het menselijk leed, onrecht en weerbaarheid een centrale plaats krijgen. De Taviani's gebruiken een eenvoudige verteltrant, maar slagen erin om precieze accenten te leggen en de humanistische grondtoon van de vertellingen aan de oppervlakte te brengen. De hand van Pirandello blijft altijd zichtbaar in de noodlotsbestemming van de figuren die vaak in tegenspraak is met de gangbare gebruiken en gewoonten en in de bitterzoete afloop van de handelingen.

De film begint met een stel herders die een kraai vangen in een adembenemend mooi landschap. Ze binden de vogel en kleine bel aan en laten hem vervolgens weer vrij. Het is een eenvoudige, maar oh zo typische Taviani-truc om de verschillende verhalen van de film aan elkaar te smeden, want de kraai zal na elk verhaal naar een andere locatie vliegen, hoog boven het indrukwekkende landschap van dorre vlakten en steile bergpieken met uitgestorven dorpen en ingestorte forten, en de aandacht trekken met het schelle geluid van het zilverkleurige klokje om z’n nek.



1. De Andere Zoon
Mariagrazia's beide zoons zijn veertien jaar geleden naar Amerika geëmigreerd om te ontsnappen aan de armoede van het droge en onvruchtbare Siciliaanse platteland. Ze heeft in de loop der jaren meer dan vijftig brieven met vertrekkers meegegeven, maar nooit is er een brief teruggekomen. Wanneer ze verneemt dat een nieuwe groep jongemannen naar Amerika gaat, laat ze een buurvrouw een zoveelste briefje schrijven, maar als ongeletterde ziet ze niet dat de vrouw alleen maar sierlijke figuren op het blad tekent. Dat komt evenwel aan het licht als Mariagrazia (Margarita Lozano) de brief aan de verkeerde persoon geeft die hem openmaakt, vaststelt dat er alleen maar nonsens in staat en het gele papier verscheurt. Mariagrazia kan het niet geloven, maar tegelijk is het voorval als balsem op de wond: als haar zoons geen zinnige brieven van hun moeder hebben gekregen, zijn ze haar misschien ook niet vergeten. De dorpsarts neemt haar onder z’n hoede en belooft een nieuwe brief te schrijven. Een jonge boer met een paar koeien, even verderop in het dorre landschap, trekt z’n aandacht. Het is Mariagrazia’s oudste en verstoten zoon die zijn moeder is gevolgd. De dokter kan het niet vatten: waarom wentelt de oude vrouw zich in het verlies van twee van haar zoons en negeert ze het bestaan van de derde die duidelijk om haar geeft?

2. Maanziekte
Batà (Claudio Bagagli) en Sidora (Enrica Maria Modugno) zijn 20 dagen getrouwd als de boerenzoon de jonge vrouw meeneemt naar z'n boerderij op een uur lopen van het dorp. Bij het vallen van de avond wordt Batà onrustig en gedraagt hij zich vreemd. Hij huilt als een wolf en wordt gewelddadig. Hij raadt z'n vrouw aan zich op te sluiten in huis en niet open te maken als hij aanklopt. Batà is als baby betovert door de volle maan en elke keer als die verschijnt krijgt hij een aanval. De jonge vrouw is geschokt door de mededeling en bij het krieken van de dag vlucht ze naar haar moeders huis. Een paar uur later verschijnt Batà met z'n ezel op het dorpsplein. Hij houdt een pleidooi, maar niemand doet open. Dan zet iemand een stoel voor hem neer. Batà legt uit wat er is gebeurd en de Taviani’s tonen het niet, maar het hele dorp staat uiteraard te luisteren en de arme man te begluren door de kieren van de gesloten luiken. Sidora's moeder suggereert dat ze bij de volgende volle maan Saro zal sturen, Sidora's aantrekkelijke neef waarmee ze net niet is getrouwd en dat maakt de zaak ingewikkelder, want zowel Sidora als Saro kijken naar de ontmoeting uit. Op de avond van de volle maan maakt Sidora plannen voor haarzelf en Saro terwijl Batà buiten op de maan staat te wachten en bereid is om zich over te geven aan zijn lotsbestemming. Maar het is bewolkt die avond, het begint te regenen en dus verschijnt de maan niet. Batà besluit om dan maar gewoon naar binnen te gaan…



3. De Kruik
Don Lollo (Ciccio Ingrasisa), grootgrondbezitter en de belangrijkste producent van olijfolie in de streek, bestelt een reuzengrote terracottakruik voor z'n waardevolle opbrengst. Het gigantische vat wordt z’n dierbaarste bezit. Het krijgt een vooraanstaande plaats op de binnenkoer van zijn bedrijf, maar op een dag passeert er 's nachts een mist voor de volle maan en de volgende ochtend is de kruik gebroken. Lollo's gebochelde oom Dima (Franco Franchi) wordt erbij gehaald om het olievat te herstellen met lijm en krammen, maar die sluit zichzelf per ongeluk in de kruik op. Don Lollo is niet bereid om zijn waardevolle bezit opnieuw te breken en raadpleegt z'n advocaat. Die suggereert dat hij Dima de waarde van de kruik laat bepalen en ze volledig laat vergoeden ingeval hij ze zou beschadigen tijdens de bevrijdingsoperatie. Oom Dima is niet zinnens om op het voorstel in te gaan en besluit om in de kruik te blijven zitten. Het is aan de werknemers van Don Lollo om te kiezen tussen trouw aan hun dictatoriale werkgever en broodheer of de bevrijding van de sympathieke Dima.

4. Requiem
Een dorpsoverste (Salvatore Rossi) wilt worden begraven op de grond die hij z'n hele leven lang heeft bewerkt. Dat is evenwel tegen de zin van de Baron (Pasquale Spadola) die de grond bezit en vindt dat de dorpelingen zich te veel vrijheden permitteren op zijn eigendom. De familie van het dorpsoverste trekt naar het dorp om een eigen begraafplaats te eisen en de baron stuurt de politie op ze af. Ondertussen zit de dorpoverste aan de rand van zijn toekomstig graf te wachten op z’n dood. De politie laat de plaats ontruimen, maar dan sterft de man en besluiten zijn familieleden om zijn laatste wens in vervulling te laten gaan.

5. Epiloog: Gesprek Met Mijn Moeder
In deze korte slotscène komt Luigi Pirandello (Omero Antonutti) zelf aan het woord. Hij reist van Rome naar zijn geboortedorp op Sicilië na de dood van zijn moeder. Een dorpsgenoot heeft hem uitgenodigd. Eens in zijn ouderlijke huis merkt hij dat het zijn moeder (Regina Bianchi) zelf is die hem gesommeerd heeft omdat ze hem nog het een en ander wilt vertellen. Haar verhaal gaat over een tocht naar Malta, waar Luigi's vader was ondergedoken na problemen met het regime. Net zoals De Andere Zoon is het een verhaal over ontheemding en opnieuw beginnen, waardoor de cirkel uiteindelijk rond is.

BEELD EN GELUID
Kaos is bijna 25 jaar oud en jammer genoeg is er geen moeite gedaan om de kwaliteit van het oorspronkelijke materiaal te verbeteren. Dat is vooral verrassend omdat er eerder een full price-uitgave van deze film bij Homescreen verscheen waarvan je zou verwachten dat die onder de beste technische voorwaarden is geproduceerd. Niet dus. Bijgevolg is er sprake van heel veel vuiltjes (witte punten, krassen, zwarte vlekken, strepen), korrelig en trillend beeld. De kleuren zijn soms flets, maar gelukkig is er het zonovergoten Italiaanse landschap dat veel verdoezelt, want films van de gebroeders Taviani spelen zich meestal in de middagzon af waardoor de kleuren sowieso verbleken. Het geluid is er beter aan toe en vooral de soundtrack van Nicola Piovani maakt heel veel goed. Zijn orkestratie is puur Italiaans, met een melancholisch briesje in de hemelse melodieën en de instrumentatie dat in elke Taviani-film terugkomt. Het originele geluid staat in mono en is voor de dvd-uitgave omgewerkt tot stereo, maar het effect van de upgrade is minimaal.

EXTRA'S
Deze midprice-dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Kaos is pure Taviani, in de cameravoering, de montage, de muziek en vooral in de keuze van de acteurs die originele oerpersonages in hartverscheurende taferelen neerzetten met een perfect gevoel voor tragedie en drama. De verhaaltjes van Luigi Pirandello lenen zich perfect voor de aanpak van Paolo & Vittorio Taviani qua inlevingsvermogen, sfeer en uitstraling. Desondanks is 180 minuten een lange zit en bestaat het gevaar dat u na drie verhalen en ruim twee en een half uur de stoptoets indrukt. Dat is op zich geen ramp, want dan heeft u in elk geval de belangrijkste en interessantste van de vijf verhalen gezien. Die zijn het bekijken dan ook meer dan waard.