FILM
Fiona en Grant Anderson zijn meer dan veertig jaar getrouwd. Ze leven teruggetrokken in een rustige buurt die uitkijkt over een open landschap dat ’s winters onder een dik pak sneeuw verdwijnt en waar ze ongestoord kunnen langlaufen en genieten van elkaar en de natuur. De wilde jaren hebben ze achter zich gelaten, maar ’s avonds, na het donker, genieten ze van de wederzijdse genegenheid en de kleine dingen des levens die het samenzijn zin geven. De uiterlijke rust en ongedwongenheid zijn evenwel maar schijn, want Fiona (Julie Christie) is sinds een tijdje vergeetachtig, of beter: ze vergeet wat ze gisteren samen hebben gedaan, ze stopt de koekenpan in de ijskast en tijdens een lange wandeling alleen vindt ze de weg naar huis niet meer terug. Over de diagnose maakt ze zich geen illusies. Fiona weet dat ze Alzheimer heeft en dat het proces onomkeerbaar is. Voor zichzelf heeft ze het besluit genomen dat een definitief verblijf in een verzorgingsinstelling de beste oplossing biedt. Grant wil haar liever niet zien vertrekken. Hij denkt dat het allemaal wel mee zal vallen, dat het om een langzaam proces gaat dat niet meteen tot een drastische oplossing noopt. Ondertussen brengt Fiona geeltjes aan op laden en deurtjes in de keuken met de namen erop van het gerief dat er is opgeborgen.



Grant (Gordon Pinsent) vindt het verzorgingstehuis maar niks, want hij mag er Fiona de eerste dertig dagen geen bezoek brengen. We hebben de ervaring dat de gasten zich dan beter aanpassen, zegt de directrice Madeleine Montpellier (Wendy Crewson). Hij probeert Fiona nog te overtuigen, maar haar besluit staat vast: het moment is gekomen, Grant, zegt ze in alle eenvoud. Ze wil dat hij haar loslaat, voor haarzelf maar ook voor zichzelf, want uit de vele boeken die ze over de ziekte gelezen heeft weet ze hoe moeilijk het kan zijn voor partners en familieleden. Laten we nog één keer vrijen, en ga dan, smeekt ze wanneer Madeleine Montpellier hen naar Fiona’s kamer heeft gebracht en zich uit de voeten maakt om de echtelieden ruimte te geven voor de tijdelijke afscheidneming. Een maand later stapt Grant met een bos bloemen en een klein hartje het verzorgingstehuis binnen. Doe het een beetje kalm aan, waarschuwt hoofdzuster Betty (Grace Lynn Kung) bemoedigend, mogelijk schrikt ze in het begin even. Maar Fiona herkent Grant nog nauwelijks. Ze groet hem kort en wijdt zich dan weer aan Aubrey (Michael Murphy), een lotgenoot in een rolstoel die ze meent te herkennen uit haar jeugdjaren en die haar hulp nodig heeft bij het bridgen. In de dagen die volgen stelt Grant vast dat Fiona zich aangepast heeft aan het leven in het verzorgingstehuis en meer begaan is met de mensen uit haar nieuwe leven dan met hem. Gaat ze zo snel achteruit, vraagt hij zich af, of voert ze een toneeltje op om hem te straffen voor zijn slippertje met Veronica, een studente aan de universiteit waar hij meer dan twintig jaar geleden doseerde? Toen het Fiona destijds ter ore kwam heeft ie z’n job opgegeven en zijn ze verhuisd naar de geïsoleerde plek waar ze al die jaren hun relatie opnieuw inhoud en zin hebben gegeven.

Je bent wel volhardend, hé?, is Fiona’s commentaar wanneer Grant haar elke dag opzoekt, haar bezigheden onderbreekt, haar aandacht poogt te trekken of haar onder vier ogen wil spreken. Er is niet veel aan te doen, probeert Hoofdzuster Betty hem te troosten terwijl ze een sigaret rookt in het besneeuwde prieeltje naast de toegangsdeur van het complex. Fiona’s korte geheugen hapert meer en meer, maar haar langetermijngeheugen doet het prima, voegt ze er veelbetekenend aan toe. Grant beseft het wel, maar hij vindt het onrechtvaardig. Had hij niet alles voor haar willen doen? Betekent ze niet alles voor hem? Als hij Fiona bezig ziet met Aubrey, hoe ze hem verzorgt als haar eigen patiënt en hem troost als ie overstuur raakt door Grants aanwezigheid, dan wordt hij jaloers. Hij wil dat Aubrey uit het verzorgingstehuis verdwijnt. Dat gebeurt sneller dan gehoopt als blijkt dat Aubrey’s echtgenote Marian (Olympia Dukakis) de rekeningen van het tehuis niet meer kan betalen zonder haar huis te verkopen. Maar op Fiona heeft Aubrey’s verdwijnen een verschroeiende invloed: ze komt niet meer uit bed, ze is apathisch, raakt in een depressie en wordt naar de eerste verdieping verhuisd waar men de zware gevallen verpleegt.

Away From Her gaat over mensen op leeftijd, een jonge zestiger in dit geval die lijdt aan de ziekte van Alzheimer. In de voorbije tien jaar moet dit zowat de vierde of vijfde keer zijn dat het onderwerp in een grote productie onder de aandacht wordt gebracht. U herinnert zich beslist nog The Notebook (2004) van Nick Cassevetes, Iris (2001) van Richard Eyre over de schrijfster Iris Murdoch of A Song For Martin (2002) van regisseur Bille August, en uiteraard ook het zeer sterke De Zaak Alzheimer van onze eigen Erik Van Looy, waarin Jan Decleir af te rekenen krijgt met de ziekte. De jonge Canadese regisseur Sarah Polley (bekend voor haar acteerwerk in o.a. The Hanging Garden uit 1997, eXistenZ uit 1999 en The Secret Life Of Words uit 2005) baseert zich voor Away From Her op het kortverhaal The Bear Came Over The Mountain van haar landgenote Alice Munro. Haar interesse richt zich uiteraard op de Alzheimerpatiënt, maar in gelijke mate en zelfs meer nog op de partner en echtgenoot. Een dergelijk onderwerp leent zich uitstekend tot melige verhaallijnen en dito scènes en het gevaar bestaat dat het verhaal én de film uiteindelijk wegzinken in een poel van sentimentaliteit en een zee van tranen. Niet zo bij Sarah Polley die de valkuilen perfect weet te vermijden met een vrij rechtlijnig en strak scenario waarin ze voor karakteruitdieping en –ontwikkeling kiest om de pijn van haar hoofdrolspeler zichtbaar en vooral ook voelbaar te maken. Haar film begint op het moment dat Fiona het oordeel heeft geaccepteerd en een moedige beslissing neemt terwijl haar levenspartner die lange weg nog moet afleggen. Het wordt een moeilijk en pijnlijk proces van loslaten. Fiona is het allemaal vergeten, of toch grotendeels, maar Grant wordt met de neus op de feiten gedrukt: hij blijft met een leegte achter, met een leven vol herinneringen, met zoveel vragen en nauwelijks antwoorden. Het is Sarah Polley’s grote verdienste dat ze het verhaal altijd op de sporen houdt en de moeilijke weg kiest waar de makkelijke zoveel meer op het gevoel van de toeschouwer zou kunnen werken.



Julie Christie (The Secret Life Of Words, Finding Neverland, Doctor Zhivago, Troy, Fahrenheit 451), ondertussen halfweg de zestig, levert een indrukwekkende prestatie. Naar eigen zeggen haalde ze de inspiratie voor haar vertolking uit haar onmiddellijke omgeving en niet uit boeken of medische rapporten. De manier waarop ze de Alzheimerpatiënte gestalte geeft doet onwillekeurig terugdenken aan Sigourney Weaver in de rol van een intelligente autist in Snow Cake (2006). Ook Weaver verbaasde toen met een spontane, doorleefde en uiterst geloofwaardige prestatie die het personage uit het scenario naar een hoger niveau tilde. Julie Christie houdt het perfecte evenwicht tussen enerzijds de bruisende en levensgenietende Fiona en anderzijds de stilaan verdampende, steeds vaker haperende en twijfelende echtgenote en vrouw. De overgangen tussen de ene en de andere persoonlijkheid zijn onzichtbaar en Fiona is altijd op één of andere manier blijgeestig, ook in de meer diepzinnige en intense scènes. In de lucide momenten is ze scherpzinnig, verfijnd en to the point en vervolgens schuift er een wolk voor haar geest en leest men de aarzeling en dan de vertwijfeling op haar gerimpelde gezichtje. Sublieme acteerwerk. Christie’s tegenspeler Gordon Pinsent is vooral een acteur van series en televisiefilms (H20, Fallen Angel). Hij is degene die de gebeurtenissen grotendeels ondergaat, een beetje ingehouden en zonder veel woorden, maar de toeschouwer voelt zijn verkropte woede en zijn allesoverheersende onmacht in de strijd tegen een verschijnsel waarop hij geen vat krijgt, waarvan hij Fiona niet kan bevrijden en waartegen hij haar niet kan beschermen.

BEELD EN GELUID
Gedraaid in Canada in de winter, kan het niet anders of er is sprake van heel veel sneeuw in de buitenopnamen. Ze introduceren in de film het gevoel van oneindigheid en eeuwige rust en ze contrasteren fel met de gemoedsgesteldheid van de personages. Voor de binnenopnamen kiest de regisseur voor donkere kleuren en blijft invallend licht een grote rol spelen, kwestie van het er allemaal niet te dik op te leggen. Daar slaagt Sarah Polley ook uitstekend in, want een tranendal wordt Away From Her nooit. De transfer is in orde en er is geen sprake van ongerechtigheden. Inzake geluid is gekozen voor een 5.1-geluidstrack met een voorzichtige surround. De subwoofer komt vooral in actie tijdens het soundtrackmateriaal dat voor de gelegenheid - heel toepasselijk in een Canadese productie – is geleverd door Neil Young. Z’n vrij hoge en wat slepende stem past perfect bij de toon van de film. Voor de instrumentale muziek is een beroep gedaan op werk van Johann Sebastian Bach. Met zo’n tweespan kan de soundtrack uiteraard niet kapot.

EXTRA'S
De dvd bevat een magere Commentaartrack van Julie Christie en een korte en niet echt interessante Featurette.

CONCLUSIE
Away From Her van de Canadese regisseur Sarah Polley zal u beslist aanspreken indien u interesse heeft voor een serieus onderwerp als de ziekte van Alzheimer, in dit geval bij een jonge zestiger, een vrouw in de nabloei van haar jeugd met nog een heel nieuw leven voor de boeg die plots geconfronteerd wordt met geheugenverlies en de vrij snelle aftakeling van haar perceptievermogen. In tegenstelling tot de concurrentie bekijkt Sarah Polley de problematiek vanuit de positie van de partner die aanvankelijk weigert om de werkelijkheid te accepteren, maar die zich uiteindelijk moet neerleggen bij de harde realiteit. Julie Christie speelt de sterren van de hemel en krijgt daarbij de steun van een innemende en spaarzame Grant Pensent.