De Britse rockband Radiohead bestaat dit jaar 15 jaar en EMI verkocht in die periode meer dan 25 miljoen exemplaren van hun zes reguliere albums Pablo Honey (1993), The Bends (1995), OK Computer (1997), Kid A (2000), Amnesiac (2001) en Hail To The Thief (2003). Wegens einde contract en een grote mate van onenigheid tussen de bandleden en de platenfirma, ging het gezelschap vanaf 2004 zijn eigen weg. Hun recente album In Rainbows (2005) boden ze in oktober 2007 in eerste instantie als digitale download aan tegen een prijs die de fans zelf konden bepalen. Pas in januari 2008 kreeg het album ook een cd-release. Volgens Thom Yorke, voorman van Radiohead, bracht de download meer geld in ‘t laatje dan de hele Radiohead-catalogus van EMI in de voorbije 15 jaar. Dat EMI/Parlophone niet werkloos zou toekijken vanaf de zijlijn, was voor alle ingewijden duidelijk. De platenmaatschappij maakte een selectie uit de zes albums en nog wat ander werk van de groep en gooide in juni 2008 de compilatie The Best of Radiohead op de markt. Naast een single cd (16 nummers) werd plaats ingeruimd voor een uitgebreidere dubbelaar (39 nummers) en een luxueuze vierdelige 33 toerenrelease. De clips van Radiohead kregen een release op dvd (21 stuks). Alle negatieve commentaren en voorspellingen in de muziekpers ten spijt bereikte het album in de U.S. Billboard 200 de 26ste plaats. In Engeland moest EMI zich tevreden stellen met een 4^de plaats, in Griekenland, Ierland, Vlaanderen en Nederland bereikte The Best of Radiohead de hoogste positie en evenaarde daarmee het succes van OK Computer.

 

De selectie die EMI heeft gemaakt voor de dvd-release wordt uiteraard gedomineerd door het beschikbare beeldmateriaal. EMI zal dan best geld overgehouden hebben aan Radiohead, de maatschappij heeft niet geaarzeld om vanaf het prille begin te investeren in clips, ook al bleef het succes van de Radiohead-singles altijd beperkt. Om u een idee te geven: de enige Radiohead-single in de Ultratop-50 is ‘Nude’ (post-EMI uit In Rainbows, 12^de plaats), de Nederlandse Top-40 doet beter met vier singles (Creep, Street Spirit, Karma Police en Pyramid Song) en een 17^de plaats (Creep) als hoogste positie, indrukwekkend is het nauwelijks. In de U.K. scoorde Radiohead in de loop der jaren 5 top-10-hits (Creep, Street Spirit, Karma Police, No Surprises, There There) en 6 top-20-hits (High & Dry, Fake Plastic Trees, Just, Knives Out, Go To Sleep en 2+2=5). Bovendien stonden nog vier andere singles in de Britse hitparade genoteerd en was Pyramid Song een bescheiden hit in de Duitstalige landen. EMI heeft de clips van deze 16 singles verzameld op de dvd The Best of Radiohead en ze aangevuld met een aantal filmpjes waarvan de muziek - vreemd genoeg - niet op de dubbele cd terug te vinden is: Stop Whispering (alleen in de US gereleased als single), Push Pulk/Like Spinning Plates en Sit Down Stand Up staan uitsluitend op de dvd. Zowel in de selectie die is gemaakt voor de dvd als voor de cd’s ligt de nadruk op het album The Bends.

 

 

 

De invloeden van Radiohead zijn divers. Zelf noemen ze Lali Puna, Autechre, Can, Clinic, Gabor Szabo en het uit IJsland stammende Sigur Rós dat inmiddels zelf een megasterstatus heeft bereikt. De invloed van Can, Clinic, maar vooral Autechre was uiteraard heel erg opvallend op Kid A, het album met een minimum aan gitaarwerk en heel veel electrogeluid en -geruis, die van Lali Puna wellicht in de dromerige Radiohead-nummers, toch lijkt vooral Sigur Rós van grote invloed te zijn (geweest) op het compositorische werk van Radiohead qua instrumentarium, opbouw en sfeer van heel wat van hun songmateriaal. Zelfs qua stemgebruik is er een merkbare verschuiving na het album Kid A, want vanaf dan ruilt Tom Yorke zijn rockstem steeds meer in voor een high pitched, slepend en zeurderig geluid à la Sigur Rós. De rockinvloeden blijven evenwel aanwezig in de hardere nummers met stuiterend en bonkend gitaargeluid, de hard-en-zacht-aanpak die zo typisch is voor Radiohead.

 

Jammer genoeg bereiken de Radiohead-videoclips zelden het niveau van de muziek. Zeer opvallend is het kwaliteitsverschil tussen de clips onderling als gevolg van de veelheid van visuele stijlen en technieken, meestal een bewijs van grote creativiteit, maar in dit geval gaat de coherentie van het songmateriaal er grotendeels door verloren. Het heeft er de schijn van dat de Radiohead-jongens niet altijd alles onder controle hadden of zich teveel lieten leiden door de smaak en de opvattingen van de aangetrokken regisseurs, zonder veel of voortdurende aandacht voor het Gesamtwerk dat ooit aan de oppervlakte zou treden. Wat dat betreft hadden ze bijv. heel wat kunnen opsteken bij U2. Bijgevolg zijn heel wat clips wél een visitekaartje geworden voor de medewerkende regisseur, maar nauwelijks voor Radiohead zelf.   

 

1.     Creep (Brett Turnbull)

2.     Anyone Can Play Guitar (Dwight Clarke)

3.     Pop Is Dead (Dwight Clarke)

4.     Stop Whispering (Jeff Plansker)

5.     My Iron Lung (Brett Turnbull)

6.     High and Dry (UK version, David Mould)

7.     High and Dry (US version, Paul Cunningham)

8.     Fake Plastic Trees (Jake Scott)

9.     Just (Jamie Thraves)

10.   Street Spirit (Fade Out) (Jonathan Glazer)

11.   Paranoid Android (Magnus Calsson)

12.   Karma Police (Jonathan Glazer)

13.   No Surprises (Grant Gee)

14.   Pyramid Song (Shynola)

15.   Knives Out (Michel Gondry)

16.   I Might Be Wrong (Sophie Muller)

17.   Push Pulk/Like Spinning Plates (Johnny Hardstaff)

18.   There There (Chris Hopewell)

19.   Go to Sleep (Alex Rutterford)

20.   Sit Down, Stand Up (Ed Holdsworth)

21.   2+2=5 (Live at Belfort Festival, Fabien Raymond) 
 

 

De dvd begint met de clip van Radioheads grootste hit Creep. Brett Turnbull maakt er een vrij conventionele concertregistratie van met een jonge Tom Yorke en gitarist Jonny Greenwood op de voorgrond. Ongeveer dezelfde techniek en stijl gebruikt Dwight Clarke, bekend van een aantal Blur-clips, voor Anyone Can Play Guitar waarin een onrustige camera het voortouw neemt. Een kip, een leguaan en vlammen moeten voor de afwisseling en de nodige metaforen zorgen tegen een achtergrond van blauw, rood en oranje met af en toe een negatiefbeeld. In Pop Is Dead, de song die op geen enkel album staat, is de overheersende kleur groen. Tom York ligt in een glazen doodskist als hoogtepunt van (opnieuw) Dwight Clarke’s creatieve inbreng. Visueel veel aantrekkelijker is de clip bij de sterke Radiohead-song uit het album  Pablo’s Honey: Stop Whispering. Tom Yorke zit als de verdoemde artiest in het hoekje, terwijl de rest van de groep en het bizarre landschap als een diashow passeren. In de tussenshots toont regisseur Jeff Plansker de filmcrew, de geluidsmannen en vooral de microfoons ter afwisseling. De kleuren zijn grauw of blauwachtig en wat er precies verwacht wordt van het mannetje dat zich in een ouderwets duikerpak hijst, zullen we nooit weten. My Iron Lung is een eenvoudige concertregistratie (Brett Turnbull lijkt tot niet veel meer in staat), maar de UK-versie van High And Dry is een tweede hoogtepunt. We zien Tom Yorke en de groep in een woestijnlandschap met op de achtergrond een zwarte rotsformatie en in de voorgrond een geparkeerde tankwagen. Het gaat om een een zwart-witopname met kadreringstreepjes aan de randen van het beeld, met beeldstoringen en om te eindigen een forst stortbui van de hand van Blur-regisseur David Mould, die High And Dry zeer letterlijk blijkt te nemen. Het is een kwestie van smaak, maar de U.S.-versie van deze clip, van de hand van regisseur Paul Cunningham, is vooral zéér Amerikaans met een tafereel in een autowegrestaurant en met alle bekende genreclichés op het menu.
 

Jake Scott, bekend van clips voor R.E.M., U2, Tori Amos en The Smashing Pumpkins, maakt van Fake Plastic Trees een videoclip met felle neonkleuren in een futuristisch warenhuis, perfect voor de laatavondprogrammatie van MTV, JIM en konsoorten. Het is een zeer commerciële en tegelijk platte Radioheadclip voor een publiek dat beslist het hunne niet is. Een heel verschil met de prachtige videoclip voor Just van regisseur Jamie Thraves, die een haast schizofreen concertoptreden combineert met het verhaal van een man die aan de voorbijgangers weigert te vertellen waarom hij op het voetpad ligt terwijl hij niet dronken noch ziek is. Intussen evolueert de song naar een hoogtepunt, neemt de spanning op straat toe en mengt een politieman zich in het gesprek. Het antwoord van de man horen we niet, maar we zien wel een straat vol gezonde mensen, allemaal liggend op het trottoir. Visueel en inhoudelijk een hoogtepunt. Nog beter en beslist het allerbeste videoclipje van Radiohead is van de hand van regisseur Jonathan Glazer. Hij situeert de handeling voor Street Spirit (Fade Out) in een woonwagenpark en creëert met opnamen in slow motion en in real time, superpositie en fraaie montagetrucs een ware beeldsymfonie, waarbij hij de vertraagde bewegingen van mensen en dieren perfect synchroniseert met de muziek van Radiohead. Een sublieme zwart-witclip zonder meer.

 

Paranoid Android, Pyramid Song en Push Pulk/Spinning Plates zijn clips op basis van animatietechnieken, waarbij alleen het op Autechre geïnspireerde materiaal kan overtuigen. Voor Karma Police, Radioheads grootste hit na Creep, treedt opnieuw Jonathan Glazer aan. Hij filmt een man die wordt achtervolgt door een auto op een verlaten weg tussen groene bermen na het vallen van de avond. Glazer gebruikt een ruwe korrel voor een verhaaltje dat de proporties van een kleine nachtmerrie aanneemt. Het is allemaal een beetje een kaal en rudimentair, maar het is Radiohead meer dan waardig. Voor No Surprises stopt regisseur Grant Lee het hoofd van Tom Yorke in een visbokaal en in Knives Out tovert Michel Gondry z’n drukke kinderlijke decors te voorschijn voor een (ondertussen) weinig verrassende videoclip. Wat in 2001 nog origineel en uniek was, is anno 2008 – na het teleurstellende The Science of Sleep (2006) – gedateerd. I Might Be Wrong lijkt gefilmd door een sleutelgat met heel veel zwart en korrelige opnamen van de bandleden. De videoclip voor There There van stop motion-specialist Chris Hopewell begint vrij zwak, maar eens Tom Yorke in het donkere bos de magische kleren heeft aangetrokken, komt het toch nog goed met deze clip op pure Sigur Rós-tonen. Vervolgens komt er heel veel CGI aan te pas om een kubistische Tom Yorke te creëren in Go To Sleep, waarin de wereld vergaat om vervolgens als een feniks uit z’n as te verrijzen. Sit Down, Stand Up passeert op beelden van straatverlichting bij nacht, gefilmd vanuit een rijdende auto. Als afsluiter is er de concertregistratie van 2+2=5 op het Belfort Festival in tonen van wit en blauw. Ze bewijst dat het werk van Radiohead nog het best gebaat is bij een pure live-registratie. Het zij zo.

BEELD EN GELUID

EXTRA'S

CONCLUSIE
De dvd The Best Of Radiohead bevat alle videoclips van de bekende Radiohead-hits en is aangevuld met extra materiaal en één live-registratie. Radiohead-fans hoeven geen aanmoediging, wie Radiohead nog niet kent, maar wel een streepje interesse heeft voor hun oeuvre, vindt hier een mooie introductie en het beeldmateriaal maakt de kennismaking beslist een stuk makkelijker en toegankelijker dan de Best of-cd’s die u uiteindelijk vaker zal beluisteren, thuis of in de auto.