Mio Fratello È Figlio Unico is een onstuimige en lichtjes subversieve film van de Italiaanse regisseur Daniele Luchetti naar de roman Il Fasciocomunista van Antonio Pennacchi. Het verhaal begint in 1962 in Latina, een plek ten zuiden van Rome, gebouwd tijdens het bewind van Mussolini, een verarmde buurt waar de vooroorlogse tegenstellingen tussen links en rechts nooit zijn verdwenen. Het jongetje Accio “Etter” Benassi wordt door zijn broer uitgewuifd op het moment dat hij op de bus stapt op weg naar het seminarie. Manrico geeft hem een fotootje mee van een beroemde actrice, maar omdat hij tijdens zijn eenzame verblijf in het klooster voordurend zondigt, besluit Etter dat een leven van onthouding geen toekomst biedt. Hij pakt z’n biezen en keert terug naar Latina, naar de armtierige en krappe flat van zijn ouders, waar hij zonder veel enthousiasme wordt ontvangen. Naar de fabriek mag hij niet van zijn vader en voor het gymnasium zegt z’n moeder geen geld te hebben. Etter voelt zich benadeeld want z’n zus mag wél naar het conservatorium en z’n oudere broer Manrico mag met pa mee naar de fabriek. Als reactie gedraagt hij zich als een etter, een naam die hij al veel eerder opgespeld kreeg wegens zijn nukkig gedrag en zijn voortdurende tegendraadsheid. Accio/Etter besluit om de wijde wereld in te trekken gezien niemand om hem geeft, naar Genua bijvoorbeeld en vandaar naar Afrika om er de onderklasse bij te staan in haar overlevingsstrijd van alledag, maar de politie van Latina denkt daar anders over.

 

 

Z’n broer Manrico engageert zich in de linkse beweging en organiseert de communistische arbeiders tegen de uitbuiting van het fabrieksbonzen en het grootkapitaal. Het is de tijd van de studentenrevolte in Parijs. Onder invloed van Mario, de rechtsgezinde marktkramer met wie hij al een tijdje optrekt, kiest Etter resoluut voor de andere kant: hij wordt lid van de fascistische beweging. Dat brengt spanningen teweeg tussen de broers en in het gezin Benassi. Etters flirt met de fascisten is evenwel van korte duur. Tijdens een actie in Rome tegen een groep kunstenaars en schrijvers, gaat hij zich vragen stellen. Omdat hij moeilijk gaat doen en de leiders wil spreken, wordt hij door zijn medestanders afgetuigd. In Latina verneemt hij dat Mario en zijn kornuiten zijn broer Manrico een lesje willen leren: ze gaan z’n auto in de fik steken. Etter grijpt in, maar het kost hem zijn geloofwaardigheid. Hij verscheurt z’n lidmaatschapskaart en vergezelt Francesca naar een bijeenkomst van de linkse studenten waar Manrico het hoge woord voert. De fascisten van Mario verstoren er de uitvoering van de Negende van Beethoven (op een revolutionaire tekst) en de avond eindigt in grote wanorde. Etter kiest de zijde van de communistische studenten. Manrico raakt betrokken bij een overval op de fabrieksdirecteur en moet onderduiken. Diens vriendin Francesca blijkt ondertussen zwanger te zijn. Twee jaar later krijgt Etter een telefoontje van zijn broer uit Turijn: of hij hem de rugzak met geld wil brengen die verstopt zit in z’n slaapkamer in Latina. Nietsvermoedend gaat Etter op pad.

 

Mio Fratello È Figlio Unico gaat over de groeipijnen van een jongen die man wordt, over zijn relatie met zijn oudere broer, zijn conservatieve familie en zijn onaantrekkelijke en weinig inspirerende omgeving. De jaren zestig en zeventig zijn verwarde periodes in Italië, met aan de ene kant een sterke en op Moskou georiënteerde communistische partij en anderzijds een massa voormalige fascisten die de ondergang van hun leider Mussolini en het debacle van de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van Duitsland nauwelijks verteerd hebben. De levensomstandigheden zijn moeilijk en in het politieke milieu heerst totale wanorde met als gevolg dat elke jaar een nieuwe regering aantreedt met nieuwe beloften en nieuwe idealen. Ondertussen slabakt de economie, heerst er grote werkloosheid en is ook de publieke opinie volledig verdeeld tussen links en rechts. Het jonge volkje wordt om de oren geslagen met tegenstrijdige theorieën en kiest partij uit zelfbehoud of gewoon om zich af te zetten tegen de gang van zaken. De jonge Accio “Etter” Benassi behoort tot die laatste categorie, omdat hij niet naar het hoger onderwijs mag en niet naar de fabriek en omdat de praatjes van zijn fascistische vriend Mario over Il Duce een wereldbeeld schetsen van orde en macht dat indruk maakt op de jonge kerel. De jonge Vittorio Emanuele Propizio is een perfecte 13-jarige Accio/Etter en hij leeft zich al even perfect in het karakter van de moeilijke tiener in. Bovendien slaagt hij erin om bij de kijker begrip te kweken voor zijn netelige positie en zijn tienerkuren. Heel geslaagd is de overgang van de jonge naar de adolescente Accio, waarbij de regisseur z’n keuze heeft laten vallen op Elio Germano (Romanza Criminal uit 2005 en Ora O Mai Più uit 2003), die de rol met dezelfde verbetenheid gestalte geeft.

 

 

Elio Germano’s tegenspeler Riccardo Scamarcio (als zijn broer Manrico) is een heel ander type acteur. Hij zet een overtuigt en vastberaden karakter neer, maar het is al heel gauw duidelijk dat Manrico’s motieven veel minder puur en idealistisch zijn dan die van zijn jongere broertje Accio. Hij zal al heel gauw de dunne grens tussen luidruchtig protest en daadwerkelijk geweld overschrijden en het criminele pad opgaan. In tegenstelling tot de vrij rustige cameravoering die Daniele Luchetti hanteert om de levenswandel van Accio in beeld te brengen, kiest hij in de fragmenten met Manrico voor een veel heftigere aanpak, handheldopnamen en een onrustige montagestijl waardoor de kijker nooit de indruk krijgt naar een remake van een film uit de jaren zestig of zeventig te kijken. Vooral in het begin heeft de film – ondanks de felle kleuren - de neiging om op de neorealistische toer van Vittorio De Sica, Roberto Rossellini of Luchino Visconti te gaan, en verrassend genoeg zal dat hele eerste deel achteraf ook het sterkste onderdeel van de film blijken te zijn. Halfweg is er nl. sprake van een flinke inzinking op het moment dat de prent een meer politiek karakter krijgt, om daarna gelukkig weer op een mildere toon door te gaan. De magie is dan jammer genoeg al grotendeels weg en Daniele Luchetti slaagt er in het vervolg van de film niet echt in om blijvend te overtuigen.

 

Een zeer sterke rol is weggelegd voor Angelo Finocchiaro als Accio’s bezorgde moeder Amelia en voor Diane Fleri als Manrico’s vriendinnetje dat blijkbaar een oogje heeft op de veel zachtmoedigere jongere broer, maar beide vrouwenfiguren worden uiteindelijk niet dieper uitgewerkt dan een gemiddelde bijrol, een jammere beslissing, want beide actrices hebben duidelijk heel wat in hun mars en hadden via hun rollen het verhaal beslist in een ruimer maatschappelijk kader kunnen plaatsen.

De beeldkwaliteit is goed, zij het dat de keuze voor een zeer beweeglijke cameravoering de kwaliteit beïnvloedt. Bijgevolg is het licht niet altijd optimaal en is er vaak verkleuring in de heftige fragmenten, maar het is een berekend risico dat snel went en dat bepalend is voor de algemene sfeer van de film. Het contrast is bijgevolg niet altijd perfect en het zwart-witniveau varieert van uitstekend tot acceptabel. Technische tekortkomingen zijn er nauwelijks, af en toe wat edge enhancement, maar de gebruikte master is vrij van ongerechtigheden. De soundtrack is zeer opvallend aanwezig met typische Italiaanse muziek uit de jaren zestig en zeventig die perfect bij het onderwerp past. De stemmen zijn niet altijd optimaal verstaanbaar, maar dat ligt misschien aan het soort Italiaans dat gesproken wordt. Van de 5.1-mogelijkheden maakt vooral de componist/samensteller uitvoerig gebruik om de kijker onder te dompelen in die zeer aparte Italiaanse sfeer.

Heel uitzonderlijk levert Homescreen een Making of (26 min.) als extra, in dit geval een interessante documentaire waarin de makers noodzakelijke info leveren over de politieke achtergrond van het verhaal en de acteurs hun personage voorstellen. Al bij al een mooi werkstuk met afwisselend fragmenten uit de film, setopnamen en interviews met de regisseur, de producer en de cast. Voor de rest een Originele Bioscooptrailer en Andere Trailers uit het Homescreen-aanbod, o.a. Tussenstand en Un Baiser, svp.

Mio Fratello È Figlio Unico gunt de kijker een blik op de rumoerige jaren zestig en zeventig in Italië door de ogen van een jongetje van twaalf, tegen de achtergrond van ingrijpende politieke evoluties in de schoot van de Italiaanse maatschappij. Regisseur Daniele Luchetti volgt zijn hoofdpersonage Accio/Etter gedurende 15 jaar, een periode die bepalend zal zijn voor zijn toekomst en die van zijn omgeving. Niet iedereen heeft even veel geluk, want Luchetti bouwt een paar verrassende wendingen in zijn scenario in met catastrofale gevolgen voor minstens één personage. De acteerprestaties zijn overwegend goed tot uitstekend; jammer genoeg is het scenario niet een hele film lang even sterk en zal vooral de politiek context niet altijd evident en begrijpelijk zijn voor wie minder vertrouwd is met Italiaanse toestanden.