FILM
Toen televisie begin jaren vijftig zijn intrede deed in meer en meer Amerikaanse woningen, wist de filmindustrie dat het komende decennium minder lucratief zou zijn dan de voorgaande. Net zoals tijdens de huidige economische crisis het aanhalen van de riem niet noodzakelijk de oplossing blijkt te zijn, zagen ook de studiobonzen in Hollywood begin jaren vijftig echter in dat meer spenderen ook meer rendement kon opbrengen, zelfs in onzekere tijden. Dat resulteerde o.a. in het ontwikkelen van nieuwe technologieën (3D-films, Cinemascope) maar eveneens in het het doen van datgene wat Hollywood het best doet: groots spektakel brengen. Met Quo Vadis in 1951 (en in mindere mate Samson and Delilah twee jaar eerder) lanceerde MGM opnieuw het genre dat de studio's het komende decennium toeliet om te concurreren met de kleine beeldbuis: het Bijbelse epos.

Quo Vadis was al eens eerder verfilmd, maar de laatste succesvolle adaptatie van het boek van Henryk Sienkiewicz dateerde nog uit de tijd dat de mensen (althans die in films) niet spraken. Dat MGM niet lang na de Tweede Wereldoorlog de tijd rijp zag om een nieuwe versie te lanceren, was niet verwonderlijk: na een woelige, moeilijke en onzekere periode had het publiek nood aan een spiritueel houvast. Quo Vadis kon dat bieden. Het verhaal over een Romeinse bevelhebber die langzaam ontdooit voor de leer van Christus door toedoen van het slavenmeisje waarop hij verliefd is, staat immers bol van de spirituele wijsheid. Daarnaast biedt het verhaal ook de kans groots uit te pakken met de setting: het brandende Rome van de waanzinnige Keizer Nero moest het door vlammen verteerde Atlanta uit Gone With The Wind naar de kroon steken. Alle ingrediënten kortom waar MGM zo tuk op was.

Bijna zestig jaar na dato moeten we echter vaststellen dat de studio zich zodanig liet verblinden door de mogelijkheden van het verhaal, dat de resulterende productie eerder een opeenstapeling van goede bedoelingen is dan een entertainende rollercoaster. Op de sets en de kostuums valt uiteraard niets aan te merken. Als één studio het gespendeerde geld zichtbaar kan maken op het witte doek, is het MGM wel. De grandeur van de decors waarmee Cinecitta in Rome volgebouwd werd, blijft ook nu nog overeind, hoewel meer verfijnde en grootsere sets uit latere Romeinse epen de art direction van Quo Vadis wat overschaduwen. Onvergetelijk zijn echter de matte paintings van grootmeester Peter Ellenshaw: zijn schilderijen op glas om het Rome van de eerste eeuw te suggereren, voegen een persoonlijke touch toe aan de voor het overige karakter missende sets. De muziek van Miklos Rosza zou de toon zetten voor latere epen en helpt je door de saaie momenten heen. En dat zijn er jammer genoeg nogal wat. Vooral in het eerste anderhalve uur van Quo Vadis bezondigt het scenario zich aan oeverloze expositie. De vele karakters moeten uiteraard allemaal geïntroduceerd worden, maar het vermoeden is dat dit veel efficiënter had kunnen gebeuren. Tegen de tijd dat de prent alsnog een versnelling hoger schakelt - wanneer de door Nero bevolen likkende vlammen de Eeuwige Stad in de as leggen - is het kalf dus al half verdronken. De tweede helft van de prent is merkbaar beter en meer entertainend, vooral omdat de spirituele boodschap verpakt wordt in guwelscènes als de dood van de christenen in het Colosseum of gecounterd wordt door de groeiende gekte van Nero. De plot wordt dan ook daadwerkelijk voorwaarts gestuwd i.p.v. de waarden en normen van goed christendom drammerig uit te leggen.

Als het hoofdpersonage is Robert Taylor wellicht een tikje te oud om te overtuigen als een generaal die de tradities van het leger verloochent voor de christelijke overredingskracht van een jonge vrouw. Zijn ommeslag naar het nieuwe geloof gebeurt bovendien te bruusk: deels een gevolg van het scenario, deels van een acteerstijl die weinig ruimte voor nuances laat. In een ondankbare rol moet Deborah Kerr de vermoorde onschuld gestalte geven. De actrice laat zelden een onverschillige indruk na, maar in Quo Vadis zet ze een van de snelst vergeten performances van haar carrière neer. In schril contrast hiermee staat Peter Ustinovs Nero. De Britse acteur begint niet al te geloofwaardig aan de film, maar de sluimerende gekte laat hij beetje bij beetje aan de oppervlakte komen en tegen het einde van de film staat de waanzinnige keizer voorgoed in het geheugen van de kijker gegrift. In een minder opvallende rol is ook Leo Genn steengoed.

Met een ervaren regisseur als Mervyn LeRoy aan het roer zou het verbazing wekken mocht Quo Vadis geen geroutineerd, vakkundig drama zijn geworden. Helaas kan de cineast niet de drammerige aard van het script verdoezelen: je krijgt immers voortdurend het gevoel dat de prent - tenminste gedeeltelijk - nieuwe zieltjes voor Jezus' leger moet winnen. De majestueuze decors en de duizenden figuranten staan bovendien wat haaks op die spirituele boodschap, zodat oprechtheid ver te zoeken is. Quo Vadis blijft dan ook vooral een artificiële bedoening die de kijker niet of nauwelijks tot emotie kan bewegen. Waar gaat dat heen, zou men haast spottend zeggen.

BEELD EN GELUID
Quo Vadis mag dan bijna zestig jaar oud zijn, de Blu-ray-transfer die Warner ons biedt, doet er alles aan om die leeftijd zo geloofwaardig mogelijk te verhullen. De scherpte en het contrast zijn ongelooflijk goed voor een prent uit 1951: de kleinste details van deze grootse productie komen bijgevolg uitstekend tot hun recht. Ook het Technicolor palet is een lust voor het oog. Grain wordt tot een minimum beperkt. Niet elke scène ziet er even scherp, contrastrijk of kleurrijk uit, maar gemiddeld scoort de transfer erg hoog. De soundtrack bestaat uit een monospoor dat logischerwijze diepte ontbeert, maar klinkende dialogen uit de boxen laat schallen en Miklos Rosza's trendsettende muziek de grandeur geeft die ze verdient.

EXTRA'S
Veel items telt de bonussectie niet, maar wat aanwezig is, heeft kwaliteit. Het Audiocommentaar van filmhistoricus F.X. Feeney laat geen moment onbenut om het belang van Quo Vadis voor de filmgeschiedenis te benadrukken. Veel lovende woorden horen we ook van diverse filmcritici en -professoren in In The Beginning: Quo Vadis and the Birth of the Bliblical Epic (43 min.), een degelijke retrospectieve documentaire. Afsluitend zijn er twee Trailers van de film uit de oude doos.

CONCLUSIE
Quo Vadis zette vast en zeker de trend voor de grootse Bijbelse en Romeinse epen die Hollywood in de jaren vijftig aan de lopende band produceerde. De film is echter niet de beste uit het rijtje: de plot ontspoelt zich immers te traag en te warrig en het production design overweldigt de personages en hun emoties. Wel te onthouden blijft Peter Ustinovs aanstekelijke interpretatie van de waanzinnige Keizer Nero. Beeld en geluid ogen en klinken uitstekend op Blu-ray. De bonussectie is niet grootser dan groots, doch klein maar fijn.