FILM
Het filmmakersduo Joel en Ethan Coen houdt van de afwisseling tussen een lach en een traan. Dat de opvolger voor hun donkere Oscar-winnaar No Country For Old Men dus een vederlichte, excentrieke komedie is, komt niet als een verrassing. Burn After Reading volgt de prestaties van een stel inwoners in Washington DC met als rode draad verslavingen, midlifecrisissen en (het gebrek aan) intelligentie. Osborne Cox (John Malkovich) is een aan de drank verslaafde CIA-man die na zijn ontslag aan zijn memoires begint. Hij is getrouwd met de hardvochtige tandarts Katie (Tilda Swinton), die achter zijn rug het bed deelt met seksverslaafde Harry Pfarrer (George Clooney). Tegelijkertijd heeft Harry ook een relatie met fitnessintructrice Linda Litzke (Frances McDormand), die op haar beurt (vergeefs) aanbeden wordt door haar baas (Richard Jenkins). Wanneer Linda's ijdele en domme collega Chad (Brad Pitt) toevallig een disk vindt met daarop de memoires van Osborne Cox, grijpt ze de kans om de ex-CIA'er af te persen om met het geld plastische chirurgie te betalen.

Burn After Reading schijnt de Coen-versie van een klassieke deurenkomedie te zijn: alle personages zijn immers met elkaar verbonden zonder dat ze het zelf weten en hun daden leiden tot een sneeuwbaleffect in de levens van de karakters. En op papier zou het allemaal moeten werken. Maar in de praktijk voelt de film constant fout aan: het samengooien van al die excentrieke personages is te veel van het goede. Zelfs in hun meest absurde komedies voeren de Coens immers doorgaans één figuur op die de stem van de rede vertolkt. Die stem is niet aanwezig in Burn After Reading, waardoor de prent eerder een aaneenschakeling is van (weliswaar vaak leuke) sketches dan dat er sprake zou zijn van een coherent geheel.

Een ander probleem is het IQ van de personages: de filmmakers doen hun best om de domheid van de karakters te verantwoorden door hun obsessionele verslavingen - George Clooney houdt van sex, Frances McDormand en Brad Pitt zijn geobsedeerd door hun eigen lichaam - maar ze slagen daar slechts gedeeltelijk in. Waarom zou een kijker emotioneel investeren in een debiel die een ander op klungelige wijze afperst of in een baas die zo dom is in te breken om de vrouw die overduidelijk niet van hem houdt, toch voor zich te winnen? Deze verkeerde inschatting van de Coen-broertjes zorgt ervoor dat Burn After Reading hun meest kille, gevoelloze film tot op heden is. Het schrijverschap is er nog steeds (ik telde minstens een handvol citeerbare zinnen), maar het lijkt alsof de cineasten hun hart niet in het project stopten.

Aan de inzet van de acteurs ligt het in ieder geval niet, want zij zetten stuk voor stuk hun beste beentje voor. George Clooney's gevoel voor komische timing is inmiddels bekend van zijn eerdere samenwerkingen met de Coens en hij puurt dan ook het uiterste uit elke grap, balancerend op de grens tussen geloofwaardig en over the top. Frances McDormand speelt haar rol een stuk serieuzer, waardoor het contrast met de andere personages geregeld humor van de bovenste plank oplevert. Tilda Swinton en Richard Jenkins komen relatief weinig in de film voor, maar maken het beste van respectievelijk een eersteklas bitch en een hondstrouwe eenzame man. Voor Malkovich is het de eerste samenwerking met Joel en Ethan Coen en hoewel de rol speciaal voor hem is geschreven, geeft de acteur een uitgebluste indruk - op één vroege scène na, waarin zijn lichaamstaal heerlijk verwoordt hoe hij zich voelt bij zijn 'kruisiging' door de CIA. De man die de show steelt, is echter Brad Pitt. Hij is hilarisch als de oerdomme fitnessinstructeur die helemaal niet beseft in welk wespennest hij zich begeeft. Wat Pitt zo briljant maakt, is dat hij zich volledig laat gaan, zonder remmingen. Dat is waarom hij naast een mondiale superster ook vooral een uitstekend acteur is.

Dat naast de acteurs ook de technische crew een goede indruk nalaat, maakt het mislukken van Burn After Reading des te pijnlijker. Componist Carter Burwell levert bijvoorbeeld een memorabele score af, terwijl ook de vervanging van vaste cameraman Roger Deakins door Emmanuel Lubeszki geen verlies van kwaliteit betekent. Alleen monteur Roderick Jaynes laat enkele steken vallen, vooral in een hoogst onduidelijk gemonteerde scène waarin George Clooney een van zijn andere castleden neerschiet. Als je weet dat Roderick Jaynes een alias is voor de Coens zelf, weet je dus meteen dat de schuld voor het onderperformen van Burn After Reading slechts bij twee personen kanworden gelegd. Hoewel de film niet noodzakelijk op de brandstapel gegooid moet worden na het bekijken - vooral de veel te korte, nihilistische scènes met J.K. Simmons en David 'Sledge Hammer' Rasche in het CIA-hoofdkwartier zijn absolute blijvers - bestaat de kans dat je spontaan Burn After Reading redelijk snel uit de harde schijf in je hersenen verwijdert.

BEELD EN GELUID
Hoewel de beeldkwaliteit zeker vergeleken mag worden met andere releases van recente speelfilms, stelt de transfer toch teleur. Positieve punten zijn het kleurenpalet en de zwartlevels, maar de scherpte is nimmer optimaal, wellicht omdat de print gebruik lijkt te maken van een redelijk grove korrel. In de duistere scènes had bovendien het contrast net dat beetje beter gekund. De soundtrack creëert een verrassend ruimtelijk soundscape voor een prent die voornamelijk op dialogen focust.

EXTRA'S
In de bonussectie moeten we het stellen met drie weinig inzichtelijke featurettes, die een kruising zijn tussen interviews en een B-roll. Finding the Burn (5 min.) is bijgevolg een veel te korte making of, DC Insiders Run Amuck (12 min.) focust op de casting en Welcome Back, George (3 min.) zet George Clooney in de bloemetjes voor zijn derde samenwerking met de (op de featurettes veel te terughoudende) Coens.

CONCLUSIE
Burn After Reading bevat voldoende gniffels om niet te vervelen, maar het gebrek aan coherentie speelt de film serieus parten wanneer de climax nadert. De pure komedies van de Coens zijn altijd minder geniaal dan hun drama's en deze film bevestigt dat nog eens, ondanks diverse goede acteerpresaties. Beeld en geluid halen een degelijk niveau, maar de extra's zijn een maat voor niks.