Het zuiden van de Verenigde Staten anno 1882. Voor het stadje Appaloosa breken harde tijden aan: wegens de voortdurende confrontaties met indianen besluit de eigenaar van de enige kopermijn om de deuren te sluiten. Overleven wordt moeilijk in Appaloosa en tot overmaat van ramp begint ene Randall Bragg met een stel outlaws van op een ranch net over de grens met New Mexico de bevolking van het mijnwerkersstadje te terroriseren. Bij een confrontatie tussen de bende en de sheriff van Appaloosa als gevolg van de brutale moordaanslag op een medeburger en de verkrachting van zijn vrouwelijke familieleden, wordt de man van de wet samen met zijn beide deputies doodgeschoten. Ten einde raad benaderen de notabelen van Appaloosa de beide burgeroorlogveteranen Virgil Cole en z’n maat Everett Hitch om het stadje en z’n bevolking tegen Randall Bragg te beschermen.

 

 

Virgil Cole wordt de sheriff van Appaloosa en Everett Hitch z’n deputy sheriff. Beide mannen laten niet met zich spotten (eigenlijk zijn het niet meer dan doodgewone killers die betaald worden voor hun smerige werkjes) en ze eisen dat de wet naar de letter wordt nageleefd. Dat betekent o.a. dat niemand in Appaloosa gewapend op straat mag komen en dat verdachte figuren scherp in het oog worden gehouden om bij de minste inbreuk tegen Cole en Hitch aan te lopen. Het duo slaagt erin om de rust in Appaloosa te herstellen en de outlaws op afstand te houden, zij het dat ze daarvoor eerst twee bendeleden moeten omleggen na een opstootje in de saloon. Alles lijkt dus onder controle, maar dan verschijnt de jonge weduwe Allison French, aantrekkelijk en meteen geïmponeerd door de koele en afstandelijke sheriff Virgil Cole, een man van middelbare leeftijd die in een vorig leven alleen met hoeren en een toevallige squaw te maken kreeg en die zich op zijn beurt meteen aangetrokken voelt tot de jonge vrouw die hem vriendelijk en met respect tegemoet treedt. Vrouwen in mannenfilms voorspellen niet veel goeds en dat is ook het geval in deze western van regisseur Ed Harris naar een roman van de Amerikaanse schrijver Robert B. Parker. Cole is niet zinnens om Randall Bragg te laten ontsnappen en hij besluit om de man in New Mexico op te sporen en voor de rechtbank te brengen. Met de steun van zijn rechterhand Everett Hitch wordt dat geen makkelijke, maar een geslaagde onderneming en Bragg wordt tot de strop veroordeeld. Die heeft evenwel Cole’s zwakke plek ontdekt en twee beruchte broertjes ingehuurd om de plannen van de sheriff van Appaloosa te dwarsbomen. Cole moet het onderspit delven en als hij een tijd later verneemt dat Randall Bragg van de president van de V.S. generaal pardon heeft gekregen voor z’n moorden in Appaloosa, krijgt hij het even heel warm.

 

 

Randall Bragg keert als een vrij man terug naar het midweststadje en neemt er de saloon over. Hij maakt er een luxehotel van en investeert z’n fortuin – volgens geruchten die Everett Hitch heeft opgevangen zou hij met z’n maten een goudtransport in Mexico overvallen hebben – in de kwijnende kopermijn. De bevolking van Appaloosa stelt met stijgend ongeloof vast dat de voormalige outlaw via z’n goede contacten in Washington uitgroeit tot een kredietwaardige medeburger en met z’n financiële middelen het mijnwerkersstadje opnieuw in z’n greep krijgt. Voor Cole en Hitch is die gang van zaken niet minder dan een koude douche. Knarsetandend wachten ze op een gepaste aanleiding om Bragg te pakken, want een vos verliest wel zijn haren, maar niet z’n streken.

 

Appaloosa is een zeer klassiek opgebouwde western zonder de minste special effects, die in tegenstelling tot wat het verhaal suggereert niet grossiert in spectaculair wapengekletter tussen de mannen van de wet en de outlaws van dienst. Het zou een vergissing zijn om Appaloosa een echte avonturenfilm te noemen. Regisseur Ed Harris hanteert een zeer authentiek productiedesign en hij wekt de indruk helemaal onder te duiken in de wereld van cowboys, outlaws en indianen, toch is zijn film in de eerste plaats een verhaal over een grote vriendschap en vervolgens over een eeuwige liefde. Zoals hij in Pollock de schilderkunst gebruikte om een imposant beeld op te hangen van een bezeten artiest, is het westernkader in Appaloosa niet meer dan een middel om te kijker/toeschouwer kennis te laten maken met een man met een missie, een man die te allen tijde aan de kant van de wet staat en die zijn inzichten en overtuiging niet laat bepalen door toevallige akkefietjes, maar door een gevoel van rechtvaardigheid waarbij hij elementen als menselijke zwakte en ijdelheid op de koop toe neemt, omdat hij weet hoe mensen in elkaar zitten en als geen ander het verschil kan maken tussen goed en kwaad. De confrontaties met Bragg en zijn mannen zijn kort en intens, zonder buitensporig camerawerk om de spanning op te voeren; het zijn psychologische botsingen tussen mannen met heel verschillende ideeën over samenleving en maatschappij en het geweld dient uitsluitend om die verschillen zichtbaar te maken.

 

 

Virgil Cole en Everett Hitch zijn mannen van weinig woorden. Ze praten weinig met elkaar. Ze trekken al 12 jaar met elkaar op en ze kennen elkaar dan ook door en door. Een blik van de ene is vaak genoeg om

de andere te alarmeren of om duidelijk te maken welke richting de gebeurtenissen zullen kiezen. Na verloop van tijd merkt de kijker overigens dat niet hoofdpersonage Virgil Cole de chroniqueur is van dit verhaal, maar zijn hulpsheriff Everett Hitch, die emotioneel veel minder betrokken raakt en als een objectieve waarnemer en buitenstaander een klare blik houdt op de intriges die zich in het mijnwerkersstadje ontspinnen. Hij redt Virgil Cole minstens één keer uit een pijnlijke situatie en hij is degene die telkens met het goede woord aan komt zetten als zijn baas niet verder geraakt dan wat naïef gestotter (waaruit blijkt dat Cole wel scherpzinnig, maar daarom nog niet intelligent is). Als een goedmenende beschermengel wijst hij Virgil Cole op de tekortkomingen van Allison French met wie de sheriff een relatie begint, maar hij kan niet voorkomen dat Cole zich om haar persoontje in nesten werkt. Met dit soort gespreksonderwerpen hebben beide mannen geen ervaring, zeker niet met elkaar.

 

Renée Zellweger (Oscar voor haar rol in Cold Mountain, 2003), de eeuwige Bridget Jones bij wijze van spreken, bewijst opnieuw dat ze beter kan, want de rol van Allison French is wellicht één van de moeilijkste uit haar carrière. Ze had de jonge weduwe makkelijk als een sluwe en berekende bitch kunnen portretteren, want in de Midwest anno 1882 zag men alleenreizende en aantrekkelijke jonge vrouwen voor hoeren of fortuinjagers aan, maar de beminnelijke en zachtaardige Mrs. French is geen prostituee en ze is niet op zoek naar rijkdom, al kan ze wel wat geld gebruiken, want bij haar aankomst in Appaloosa heeft ze precies 1 dollar op zak en moet ze een baantje als pianiste in de saloon aannemen om haar logies te betalen. Mrs. French is geen sterke vrouw en ze heeft weinig gemeen met Lee Krasner uit Pollock (2000), een vrouw met een sterke wil, met een carrière en een doel voor ogen; de jonge weduwe zoekt vooral bescherming (geen overbodige luxe voor een vrouw in die tijd en op die plek) en daarbij voelt ze zich op een haast dierlijke manier telkens opnieuw aangetrokken tot het sterkste mannetje in de groep. Aanvankelijk is dat Virgil Cole, later wordt dat het sterkste mannetje uit weer een andere troep of de eigenaar van het luxehotel, waarom niet? Ondertussen blijft ze even minzaam en vriendelijk en de kijker ervaart haar ook voortdurend zodanig: naïef, kwetsbaar, ongevaarlijk en manipuleerbaar.

 

Ed Harris is Virgil Cole. Hij schreef het scenario (samen met debutant Robert Knott), regisseerde de film (z’n tweede) en hij slaagt er bovendien in om een indrukwekkend hoofdpersonage ten tonele te voeren dat van z’n omgeving respect afdwingt, maar dat tegelijk niet vrij is van typische menselijke tekortkomingen. Viggo Mortensen (als Everett Hitch) zit in de comfortabele rol van de observator, de aangever die veel meer controle heeft over zijn emoties. Zijn personage doet het met een plaatselijke hoer tegen betaling, netjes en zonder verwikkelingen achteraf. Everett is een eenzaat, maar hij bewijst ook hondstrouw te kunnen zijn en hij is vooral rationeel én intelligent waardoor hij in de coda van de film een keuze maakt die in de lijn van zijn karakter ligt en waardoor Virgil Cole hem erkent als zijn meerdere. Jeremy Irons (als Randall Bragg) is de bastard in deze film en dat blijft hij tot in de allerlaatste scène. Op veel sympathie vanwege de kijker hoeft hij niet te rekenen, maar zijn prestatie is puik en ijzersterk.

Voor Appaloosa keert cameraman Dean Semler (The Alamo, Apocalypto, Dances With Wolves) voor één keer terug naar zijn oude liefde de filmrol. Hij maakt ruime opnamen van het dorre landschap en het stoffige mijnwerkerstadje om de fantastische omgeving tot leven te brengen. Virgile Cole en Everett Hitch portretteert hij meestal samen in één en hetzelfde frame zonder close ups en altijd met een ruime blik op de omgeving waarin ze zich bewegen. Het resultaat is de combinatie van een prachtige natuurfilm en een intens menselijk drama. Hij kiest voor vele tinten van bruin en beige voor het landschap en donkere kleuren voor decor en aankleding. De filmprint is vrij van ongerechtigheden en de transfer is nauwelijks minder dan perfect.Voor de muziekscore deed regisseur Ed Harris een beroep op Jeff Beal, de componist van o.a. de series Carnivalè (2005) en Rome (2007) en die ook Harris’ debuutfilm Pollock van een soundtrack voorzag. Beal kiest voor precieze fraseringen die perfect inspelen op de sfeer die de regisseur wil oproepen zonder dat zijn score op enig moment de aandacht afleidt van de dramatische handeling. U kan bij het bekijken van de film kiezen voor een Dolby stereotrack of een Dolby 5.1-track, waarbij het verschil alleen qua ruimtelijk effect echt meetbaar is en de subwoofer iets meer op de voorgrond treedt.

U kan de film bekijken met de Commentaartrack door Ed Harris & Robert Knott waarop vooral Ed Harris zeer pertinente opmerkingen en informatie levert. In Bringing the Characters to Life (7 min.) vertelt Ed Harris hoe hij na twee hoofdstukken in het boek van Robert B. Parker meteen verkocht was en vooral gecharmeerd door de grote vriendschap tussen de beide hoofdpersonages. Voorts wijdt hij aandacht aan de budgettaire beperkingen en het feit dat de crew bereid was om voor weinig geld te werken. Renée Zellweger liet zich verleiden door de veelzijdigheid van haar personage en cameraman Dean Semler wilde gewoon graag met Harris dit boek verfilmen. In Historic Accuracy of Appaloosa (10 min.) wordt onze aandacht gevestigd op de zorg die is besteed aan de reconstructie van de tijdgeest, de wapens, de kleren en de opbouw van het mijnstadje. In The Town of Appaloosa (5 min.) vertelt Ed Harris over de wijzigingen die hij heeft aangebracht aan het originele decorontwerp van Appaloosa en in Dean Semler’s Return to the Western (5 min.) vertelt de cameraman over zijn ervaringen met dit project. Bij zes Verwijderde Scènes (12 min.) geeft Ed Harris commentaar. Ze zijn niet essentieel voor deze film, maar de regisseur wijst erop dat hij makkelijk een film van drie uur had kunnen maken, een zgn. director’s cut, waarin nog een aantal zijaspecten uit het boek van Robert B. Parker aan bod komen.

Appaloosa is Ed Harris’ tweede productie en opnieuw is er sprake van een intrigerende en spannende film, vermomd als een eigentijdse western. Met Viggo Mortensen, Jeremy Irons en Renée Zellweger heeft hij drie troeven in de hand en gecombineerd met z’n eigen prestatie wordt Appaloosa een uniek psychologisch drama dat de toeschouwer tot op het randje van zijn stoel brengt tot in de laatste minuut. Maar eind goed al goed, zij het dat de koele en vaak afstandelijke aanpak van regisseur Ed Harris misschien niet bij iedereen in de smaak zal vallen. De technische kwaliteit van deze dvd is uitstekend, de bonussectie is redelijk.