FILM
Naar aanleiding van de Blu-rayrelease van The Butterfly Effect wil ik graag deze prent die grotendeels in het vergeethoekje is geraakt, toch weer even onder de aandacht brengen. The Butterfly Effect is weer zo'n film waar je op voorhand beter zo weinig mogelijk over weet, om de impact ervan des te groter te laten zijn bij de kijkervaring. We geven desondanks toch even de aanzet: Evan Treborn (Ashton Kutcher, jongere versies gespeeld door Logan Lerman en John Patrick Amedori) heeft in zijn jeugd regelmatig last van blackouts, die onvermijdelijk gepaard gaan met traumatische situaties. Hij wordt onder meer betrapt met een vleesmes in zijn handen, krijgt in de klas een standje als hij bij een tekening over wat hij later wil worden een seriemoordenaar tekent, maar de precieze omstandigheden, evenals diverse ergere en minder erge staaltjes van kattekwaad, zijn uit zijn geheugen verdwenen. Wanneer hij zijn vrienden Kayleigh (Amy Smart, jongere versies gespeeld door Sarah Widdows en Irene Gorovaia), haar gewelddadige broer Tommy (William Lee Scott, jongere versies gespeeld door Cameron Bright en Jesse James) of hun dikke en niet al te snuggere maatje Lenny Kagan (Elden Henson, jongere versies gespeeld door Jake Kaese en Kevin G. Schmidt) vraagt naar wat er tijdens zijn periodes van geheugenverlies gebeurd is, krijgt hij steevast de huid volgescholden, met de mededeling dat hij er beter nóóit meer om vraagt. Als jonge volwassene blijven echter de toevallen uit, en Evan gaat psychologie studeren, waarbij hij zich probeert te specialiseren in amnesie. Maar de toevallen keren terug, en daarmee gepaard gaand komen er bepaalde herinneringen terug boven. En wat meer is: Evan schijnt de gave te bezitten om deze in zekere mate te sturen...

Jammer genoeg begaat Paradiso de cruciale fout om de theatrical cut en niet ook nog eens de director's cut op schijf te zetten, in tegenstelling tot de uitstekende 2-disk release waar ze beide op staan, en zodoende uitdrukkelijk te kiezen voor de minst goede versie. Waar de makers er in de director's cut in slagen om met een relatief kleine twist de hele film in een compleet ander daglicht te stellen, heeft de theatrical cut, die op deze Blu-ray terug te vinden is, eerder een zoetsappig einde, zo één waar ze in Hollywood pap van lusten. Regisseurs Eric Bress en Jonathan Mackye Gruber waren zelf niet tevreden met het resultaat, vandaar dat ze aan het einde van hun director's cut een compleet, maar dan ook compleet, andere draai hebben gegeven, zo één waar je geschokt van blijft staren terwijl de end credits over het scherm rollen, vol bewondering voor de manier waarop alle stukjes van de puzzel op het einde in elkaar vallen. Dit alles moeten we nu helaas missen; een keuze om net alleen de director's cut op de schijf te zetten zou nog enigszins verdedigbaar zijn, maar de climax wordt jammer genoeg in de theatrical cut een behoorlijke anticlimax. Ik herhaal, dat de studiobonzen het oorspronkelijk bedoelde einde niet zagen zitten, bewijst alleen maar dat ze daar geen goede film herkennen wanneer die hen in de kont bijt. De critici waren bij de cinema-release niet laaiend enthousiast over deze film, en gegeven het anti-climactische einde van de theatrical cut, hadden ze misschien niet volledig ongelijk. Bress en Gruber bewijzen met deze film echter dat een paar simpele details - de director's cut duurt amper vijf minuten langer, maar bevat enkele essentiële toegevoegde scènes - een film een compleet ander aanschijn kunnen bezorgen.

De titel Butterfly Effect slaat op een principe uit de theoretische fysica, en meer bepaald de chaostheorie, dat een kleine verandering in de beginvoorwaarden van een fysisch probleem tot een drastisch andere uitkomst kan leiden. Afgezien van het feit dat sinds de opkomst van de theorie in de jaren 70 en 80 een hoop wetenschapspopulariserende nonsens is uitgebraakt, werd er toch ook wat ernstig onderzoek naar het verschijnsel verricht. De term werd overgenomen in de gedragspsychologie, bij uitbreiding stellend dat kleine gebeurtenissen die een persoon beleeft in zijn jeugd, uiteindelijk kunnen uitgroeien tot een allesbepalende factor in het volwassen leven. Vanuit dit uitgangspunt vertrokken de regisseurs, en ze voegden er enkele science-fictionelementen aan toe die een zekere gelijkenis vertonen metde plot van Frequency. De wetenschappelijke waarde van de film is dus vrijwel nihil, maar de plot is een ideale voorzet voor enkele knappe what if-speculaties, die consistent binnen de eigen logica van de film worden uitgewerkt. Het eerste halfuur moet je als kijker inderdaad wennen aan de rare manier van vertellen, waarbij we, nadat middels de eerste twee blackouts van Evan ons het principe van zijn mentale afwijking wordt uitgelegd, de rest van de film beleven vanuit zijn standpunt, en dus ook bepaalde scènes "missen". Naarmate het hoofdpersonage echter meer en meer begint uit te knobbelen wat er precies aan de hand is, delen we als kijker die ervaring, zelfs wanneer verderop in de plot alle schaakstukken van het bord worden geveegd en we met een compleet nieuwe uitgangspositie worden geconfronteerd.

Toegegeven, het klinkt allemaal zeer cryptisch, en The Butterfly Effect ís dan ook een redelijk enigmatische film. De uitwerking ervan is echter zeer doordacht: er wordt spaarzaam maar effectief omgesprongen met speciale effecten, belichting en kleuren zijn allemaal gekozen in functie van de diverse subplots en er zitten geen dode momenten in het verhaal. Zelfs de namen van de personages zijn niet zomaar toevallig gekozen: Evan Treborn klinkt bijna zoals "Event Reborn", wat nog minder toevallig is als je weet dat in het oorspronkelijke script de naam van het personage Chris Treborn ("Christ Reborn") was. Ook zit er in de film een duidelijke referentie naar het inmiddels ook verfilmde A Sound Of Thunder, een kortverhaal van Ray Bradbury waarin een bende nietsvermoedende tijdreizigers in het dinosaurus-tijdperk per ongeluk de loop van de geschiedenis verandert door een vlinder dood te trappen. De film zit doorspekt met dergelijke details - in één van de studentenhuizen op de campus hangt er een flyer voor "Bradbury University" - en dat maakt dat de critici, waaronder ondergetekende, hun mening toch na een tweede kijkbeurt moeten bijstellen in positieve zin.

Grootste verrassing was echter voor ons het feit dat acteur Ashton Kutcher blijkbaar op zéér overtuigende wijze ook ernstige rollen aankan. Want, zeg nu zelf, als iemand die voornamelijk bekend staat als het speelgoedje van de overrijpe Demi Moore, met titels als Dude, Where's My Car?, Just Married, My Boss's Daughter en een handjevol MTV-misbaksels op zijn palmares, in grote letters op de cover van een dvd prijkt, is dit alleen al een argument om er met een wijde boog omheen te lopen. We hebben onze mening over de man na het bekijken van deze film duidelijk moeten herzien, alhoewel Kutcher moeiteloos overklast wordt door John Patrick Amedori, de kindacteur die de rol van Evan op zijn 13de vertolkt. Kutcher werd voor deze rol verkozen boven al even grote "karakteracteurs" als Josh Hartnett, Seann William Scott en Joshua Jackson. Ook Amy Smart valt op in positieve zin, doordat ze haar karakter ongeveer evenveel gedaanteverwisselingen moet doen ondergaan als dat van Kutcher, en verder is er ook een zeer goede maar weinig dankbare rol weggelegd voor Eric Stoltz als geperverteerde pedofiel.

Maar toch: de theatrical cut is de director's cut niet, en voor mijn part zit daar qua inhoud toch een puntenverschil van meer dan 10 procent op. Het is het verschil tussen gewone goeie mainstream-cinema versus een briljant idee dat een begaafde regisseur maar één keer in zijn leven gemiddeld krijgt. Aan andere aspecten van de disk te zien moest deze backcatalogus zo goedkoop mogelijk worden geproduceerd. Dat is gelukt, maar de artistieke waarde van de film is er flink door gezakt.

BEELD EN GELUID
Het beeld is een stuk scherper dan op de dvd-versie, die ik overigens prompt daarna nog eens herbekeken heb voor het alternatieve einde. Details zoals het gras nabij de campus, het houtsnijwerk aan de brievenbus die in de lucht vliegt, de scènes in de gevangenis, ze zijn allemaal rijk aanwezig en worden veel gedetailleerder weergegeven. De kleuren zijn sober en stabiel en wisselen erg naarmate de mood swings van het hoofdpersonage, maar ze zijn nergens echt slecht te noemen. Het contrast en het zwartniveau zijn voorbeeldig. Qua geluidstrack is de fenomenale DTS-ES 6.1-track van de dvd moeten sneuvelen voor een DTS-HD MA 5.1-track. Ook deze bevat enorm veel detaillering, zoals de ambiënte geluiden in de klaslokalen, de woudgeluiden in de bossen waar Evan en zijn vrienden doortrekken en het ziekelijke geknetter van het vuurtje waarmee Evans "vriend" Tommy een geheel nieuwe begripsinvulling wil verschaffen aan het lemma hotdog. Ik kan me echter toch niet van de indruk ontdoen dat de dvd met zijn ES 6.1-track, en nu moet ik voorzichtig zijn wat ik zeg, toch niet moet onderdoen voor de HD MA 5.1-track. De laatste is een stuk luider en agressiever, maar de 6.1-track is best subtiel te noemen.

EXTRA'S
Al het relevante bonusmateriaal dat op de 2-discversie te vinden was, niet in het minst de tweede versie van de film zelf, is voor de Blu-rayrelease verdwenen. Voor een film van dit kaliber is het ongelofelijk dat Paradiso deze ontzettend foute zet doet; dit bewijst nogmaals dat het "investeren" in goedkope, extraloze disks uiteindelijk meer schaadt dan baadt.

CONCLUSIE