FILM
Gensters vliegen in het rond in de openingsscène van The Lion In Winter als de Engelse koning Henry II het opneemt tegen zijn dertig jaar jongere zoon in een speels zwaardgevecht. Vechtscènes zullen de komende twee uur schaars blijken, maar de gensters blijven in het rond vliegen. Dat hebben we te danken aan een uitmuntende cast die de knetterende dialogen in het scenario met pathos tot leven brengt. Het waar gebeurde verhaal van koning Henry die moet kiezen wie van zijn drie zonen na zijn dood de troon mag bestijgen, reikt met zijn op King Lear lijkende plot bovendien naar Shakespeariaanse hoogten en slaagt waar andere historische films - met veel meer spektakel - falen. The Lion in Winter brengt de geschiedenis zo treffend tot leven dat je de makers enkele dichterlijke vrijheden met plezier vergeeft.

Kerstmis 1183. Henry II nodigt zijn drie zonen uit op zijn kasteel om ze mee te delen wie de troon van Engeland zal erven. Richard, de oudste, is op het eerste gezicht de beste kandidaat. Hij is een geboren leider die een volk kan begeesteren. Maar hij is ook de favoriet van Eleonore van Aquitanië, de vrouw van Henry, met wie de vorst zodanig in conflict ligt dat hij haar slechts sporadisch uit haar gevangenschap in een afgelegen kasteel laat ontsnappen. De koning schuift zelf liever zijn jongste zoon John naar voren, hoewel voornamelijk om het bed te kunnen delen met diens toekomstige bruid. De middelste zoon Geoffrey geniet de voorkeur van geen van beide ouders en is dus gedwongen om via listen en achterklap een voorname rol in het koninkrijk op te eisen. Om de spanning nog meer op te drijven, geeft ook de jonge Philippe present met Kerstmis. Hij is de zoon van Eleonore uit haar vorige huwelijk met koning Louis. Het staakt-het-vuren dat van kracht is sinds diens dood, wil Philippe maar al te graag opblazen. En nu de interne strijd tussen Henry en Eleonore over de troonsopvolging in alle hevigheid woedt, speelt de ambitieuze Franse koning zijn rol van intrigant genadeloos uit.

The Lion In Winter jongleert kortom met zoveel ballen dat je verwacht dat er elk moment eentje op de grond dondert. Dat gebeurt niet omdat het scenario van James Goldman - gebaseerd op zijn eigen toneelstuk - snugger focust op de relatie tussen Eleonore van Aquitanië en Henry II. Hierdoor grondt hij de prent in de moderniteit, want de film is net zozeer een actueel echtscheidingsdrama als een historische geschiedenisles. Op het schaakbord van The Lion in Winter zijn John, Richard, Geoffrey en Philippe weliswaar intrigerende pionnen, maar de onbetwiste koning en koningin zijn (letterlijk en figuurlijk) het vorstelijke paar. Het stel doet zijn uiterste best om elkaar het bloed van onder de nagels te halen. Op den duur wordt voor beiden een nederlaag zelfs aanvaardbaar, zolang de ander maar genoeg heeft afgezien.

Peter O'Toole en Katharine Hepburn spelen de rollen bovendien met zichtbaar cynisch genoegen. O'Toole, die amper vier jaar eerder ook al Henry gestalte gaf in het minder cynische maar even intrigerende Becket, is een koning die ondanks zijn - voor de middeleeuwen - gevorderde leeftijd nog de ambitie van een broekje heeft. Hij lijkt zelfs conflicten uit te lokken puur om zijn strategische meesterschap te kunnen uitspelen. Katharine Hepburn is geboren om de rol van Eleonore te spelen. Ook in het echte leven was de actrice immers een vrouw die op haar strepen stond, zodat ze veel van haar eigen karakter in de rol kwijt kon. De scènes waarin de legendarische acteurs het scherm delen, behoren tot de beste van de jaren zestig en creëren een spanning die vergelijkbaar is met die van een briljant, intens toneelstuk. Dit centrale duo wordt daarenboven omringd door klasbakken. Zowel Anthony Hopkins als Timothy Dalton maken hun filmdebuut als respectievelijk troonpretendent Richard en koning Phillipe. Vooral Dalton imponeert: hij is de enige van de nevenfiguren die O'Toole echt het vuur aan de schenen kan leggen. Minder bekende namen zijn John Castle en Nigel Terry, maar hun vertolking als de twee andere zonen is eveneens om duim en vingers af te likken.

Toch verdient niet enkel de cast lof voor het eclatante succes van The Lion in Winter. Regisseur Anthony Harvey begon zijn carrière als monteur en werkte o.a. voor Stanley Kubrick. Van hem nam hij voor deze film diens oog voor detail over. Het veelvuldig gebruik van de zoomlens doet dan weer denken aan het oeuvre van Robert Altman. Veel meer lof kan je een regisseur niet toezwaaien, denk ik. De muziek van John Barry blijft meestal op de achtergrond ,maar ze draagt ongelooflijk bij tot de sfeer van de prent. Zijn Oscar heeft de componist wellicht te danken aan de indrukwekkende score die de begingeneriek begeleidt. Kostuums, decors en camerawerk zijn trouwens ook van de hoogste orde.

Na meer dan 11 decennia filmproductie heb je wel vaker prachtige films die om de een of andere reden niet door komende generaties voor vol worden aangezien. The Lion In Winter is daarvan een uitstekend voorbeeld. Het valt te betwijfelen of de regisseurs en scenaristen van morgen aan filmscholen in Vlaanderen en Nederland zelfs maar van de prent gehoord hebben. Dat is niet alleen jammer, het is een regelrechte schande. Of verwacht je van een astronoom ook dat hij nog nooit door een telescoop de ringen van Saturnus heeft bewonderd?

BEELD EN GELUID
Optimum heeft een uitstekende naam als het op transfers van klassieke films aankomt en The Lion In Winter toont aan waarom. Grain is weliswaar geregeld aanwezig en ook de kleuren blinken niet altijd uit qua helderheid, maar voor een 40 jaar oude film ziet The Lion In Winter er prima uit op dvd. Minpunten zijn een wisselvallige scherpte en een gebrek aan contrast in een handvol scènes. Het originele monospoor excelleert in het weergeven van de vlijmscherpe dialogen en geeft een mooie grandeur aan de muziek van John Barry. De geluidsmix was echter voor verbetering vatbaar, want de gefluisterde dialogen hebben een goede verstaander nodig.

EXTRA'S
De enige extra is een Trailer (3 min.) voor de film.

CONCLUSIE
The Lion In Winter is een prachtig staaltje verfilmd toneel. Drie troeven liggen daaraan ten grondslag: het heerlijk cynische en intrigerijke scenario, de exuberante performance van Peter O'Toole en het venijnige tegenspel van Katharine Hepburn. Beeld en geluid mogen er bovendien best zijn op deze dvd. Spijtig is wel dat de bonussectie karig gevuld is.