Buddenbrooks is het verhaal over de ondergang van een vooraanstaande en machtige Lübeckse koopmansfamilie in de tweede helft van de negentiende eeuw na een strijd van ruim 40 jaar tegen zakelijk tegenslagen en moreel verval. De film van regisseur Henrich Breloer is de meest recente bewerking van het meer dan 700 pagina’s tellende meesterwerk Buddenbrooks (1901) van de Duits schrijver Thomas Mann (1875-1955) waarvoor die in 1929 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, een grote roman als metafoor voor het verval van het Duitse natie. Het verhaal begint in 1835 bij Johann ‘Jean’ Buddenbrook, de zelfzekere en gedreven overgrootvader, die zijn rijkdom dankt aan een scherpe ondernemersgeest en een levenswil die onaangetast is. Z’n zoon Consul Johann Buddenbrooks treedt in z’n voetsporen, doch hij valt ten prooi aan een strenge piëtistische ethiek. Hij is een practicus eerder dan een humanist en mist de levenslust van zijn vader. Bovendien laat hij zich inpakken door een frauduleuze schoonzoon, waardoor de gigantische bruidschat van zijn dochter Anthonie ‘Tony’ verloren gaat. De dochter, naïef en een beetje dwaas, keert terug naar het ouderlijke huis in Lübeck, maar ook een tweede huwelijk met een Italiaanse zakenman loopt een paar jaar later met een sisser af. In het karakter en de levenswandel van zijn oudse zoon Thomas en zijn jongere broer Christian worden tekenen zichtbaar van de latere ondergang van de familie. Christian had als kind al neurotische neigingen, later leeft hij als een excentrieke clown in een milieu van bohémiens en maakt hij schulden waarvoor zijn broer Thomas, ondertussen hoofd van de familie, elke keer opnieuw opdraait om een publiek schandaal te vermijden. De veel jongere Clara sterft kort na haar huwelijk aan tuberculose.

 

Op de oudste zoon Thomas Buddenbrook rust de zware taak om de familie én de onderneming te redden. Dat lukt hem middels zware inspanningen en een onwaarschijnlijke zelfbeheersing. Hij wordt zelfs senator in de Hanzestad Lübeck, waardoor het aanzien van de familie een hoogtepunt bereikt. Hij trouwt met Gerda Arnoldsen, de hoogbegaafde en muzikale dochter van een Amsterdamse zakenpartner. Zij brengt een mate van exotisme en kunstzinnigheid in de familie, maar het huwelijk strandt wegens haar koele en nerveuze karakter. Hanno, haar zoon uit een eerder huwelijk, erft de artistieke kwaliteiten van zijn moeder. Ondanks pogingen van Johann Buddenbrook om de jongen voor het ondernemerschap te interesseren, moet hij de hoop op een geschikte opvolger opgeven. Ondertussen hebben de faam en de solvabiliteit van de familie en de onderneming een paar flinke deuken gekregen wegens foute speculaties in de granenhandel en tegenvallende oogsten. Na een banale tandoperatie gaat Thomas’ gezondheid met rasse schreden achteruit. Hij schrijft z’n testament en overlijdt kort nadien, in 1877.

 

 

De Buddenbrooks staan model voor de vele generaties van patriciërsfamilies die handel dreven in de zgn. Hanze-steden langs de kusten van de Noord- en Oostzee. Oorspronkelijk was er alleen maar sprake van handelaarassociaties (12de eeuw) die in de loop der tijden uitgroeiden tot een stedenverbond. Er was de Hanze der XVII Steden in de Champagne, de Vlaamse Hanze van Londen, maar de Duitse Hanze met zo’n 200 verbonden steden was de belangrijkste, van Londen over Brugge (Antwerpen, na de verzanding van het Zwin), Amsterdam en de Oostzee-steden tot Novgorod in Rusland. De stamvader van de Buddenbrooks was al in de 15de eeuw een succesvol koopman in Lübeck, het centrum van de Duitse Hanze. Naarmate de macht van de steden toenam, nam ook de invloed van de rijke kooplieden toe en zoals in het geval van de Buddenbrooks, gingen de zakenmannen in de politiek. Ondertussen bouwden ze een fenomenale rijkdom op en konden ze zich een levensstandaard permitteren die die van de elite (de adel) benaderde. Regisseur Heinrich Breloer toont het allemaal uitvoerig in een twee en een half uur durende film die niet minder dan een ode is aan de glorietijd van de Noord-Duitse Hanze-steden en hun economisch model. Hij portretteert de Buddenbrooks als een familie die aanzien en prestige heeft verworven en die leeft voor de handel die ze groot heeft gemaakt. Maar dat heeft offers gevraagd van de mannelijke leden, maar ook van de meisjes en vrouwen, want elke telg heeft z’n plaats en z’n belang in het fijnmazige netwerk en hij of zij is het aan zichzelf en aan de stam verplicht om de gemeenschappelijke belangen te dienen. Anthonie ‘Tony’ wordt het eerste slachtoffer van die regel, maar het is vooral haar vader die in een val is getrapt, want ondanks een intense informatiecampagne over zijn toekomstige schoonzoon, heeft hij niet gemerkt dat zijn concurrenten het op hem gemunt hebben wegens afgunst en jaloezie. Thomas man suggereert dat Consul Johann Buddenbrooks een ethische moraal en een humanistische filosofie beleed die in het 19^de eeuwse Europese niet meer te rijmen waren met de bikkelharde kapitalistische regels inzake handel en nijverheid.

 

 

Regisseur Heinrich Breloer kent het werk van Thomas Mann ondertussen op z’n duimpje. In 2001 kwam hij op de proppen met de biografische tv-serie Die Manns – Ein Jahrhundertroman; het lag dus in de lijn der verwachtingen dat hij op een keer één van hun grote romans ter hand zou nemen, bewerken tot een scenario en verfilmen. Met Buddenbrooks vat hij meteen de populairste en in Duitsland meest gelezen pennenvrucht van de gebroeders Mann aan. Dat was dringend nodig, want de vorige poging om de roman te verfilmen staat op naam van regisseur Franz Peter Wirtz die in 1979 een elfdelige tv-serie maakte (640 min.), een versie die op IMDB beduidend hoger scoort dan de nieuwe (film)-versie. Heinrich Breloer volgt trouw het boek van Thomas Mann, maar meer dan 700 pagina’s samenvatten in twee en een half uur is uiteraard een riskante onderneming, want het betekent keuzes maken tussen de voortgang van het verhaal en de uitdieping van de karakters. Breloer kiest voor het eerste en middels een zeer efficiënte montage en een haast perfecte overgang tussen fragmenten die zich na elkaar en op verschillende plaatsen afspelen, slaagt hij erin om z’n film vaart te geven, ook al went het effect snel en neigt het bij momenten naar maniërisme. Z’n cameraman Gernot Roll (Nirgendwo In Afrika uit 2001, Heimat-Fragmente: Die Frauen uit 2006) kiest voor gedurfde camerastandpunten en -bewegingen en houdt op die manier de aandacht van de toeschouwer gaande. Desondanks is Buddenbrooks een vrije lange zit, want de regisseur doet geen enkele moeite om met z’n personages het hart van de kijker te winnen. Rasacteur en éminence grise van de Duitse film Armin-Mueller Stahl (Consul Johann ‘Jean’ Buddenbrook) is de uitzondering op de regel, maar zijn optreden is te kort om uiteindelijk het verschil te maken. Thomas Buddenbrook (Mark Waschke) , zijn jongere broer Christian (August Diehl) en zus Anthonie (Jessica Schwarz) blijven een hele film lang afstandelijke figuren waarmee men zich nauwelijks kan identificeren, en helemaal al niet met schoonzoon Bendix Grünlich  (Justus von Dohnanyi) of Thomas’ echtgenote Gerda Arnoldsen (Léa Bosco). Het zal u verbazen, maar de Nederlandse acteur Fedja van Huêt (als Hermann Hagenström) maakt wél het verschil, hoewel het opnieuw om een kleine bijrol gaat. Buddenbrooks is m.a.w. een film die veel meer met het hoofd dan met het hart gemaakt is en dat kunnen de prachtige kostumering, het adembenemende decor en de interessante verhaalstof niet camoufleren.

 

 

Dat regisseur Heinrich Breloer weet hoe hij een verhaal moet vertellen en in beeld brengen, dat staat buiten kijf. Het probleem is dat hij veel meer een documentairemaker is dan een rasechte verteller en dat een rationele benadering hem makkelijker ligt dan een emotionele of romantische aanpak. Het resultaat is een film die heel dicht aanleunt bij Buddenbrooks van Thomas Mann, maar die de intimiteit en het drama’s van sommige hoofdpersonages volledig uit het oog verliest, net die kwaliteiten die de roman destijds z’n onsterfelijke status bezorgden. Dat neemt niet weg dat Buddenbrooks door de ogen van Heinrich Breloer een interessant project blijft, maar wie het boek als een kleine bijbel koestert, die kijkt net zoals uw nederige dienaar met spanning uit naar een nieuwe lange versie, een tv-serie dus.

De visuele en technische kwaliteit van Buddenbrooks is weinig minder dan perfect. Er is geen sprake van ongerechtigheden, het zwartniveau is in orde, de kleuren zijn warm en de details blijven ook in donkere scènes overeind. In alle opzichten wordt Buddenbrooks dus een aangename kijkbeurt. Voeg daarbij de zeer toepasselijke en nooit opdringerige muziek van componist Hans-Peter Ströer en de verfilming van Thomas Manns historische meesterwerk over de teloorgang van één van Lübecks vooraanstaande koopmansgeslachten kan niet meer kapot, zij het dat iets meer menselijke betrokkenheid de film beslist ten goede zou zijn gekomen.

Liefhebbers van Thomas Manns meesterlijke Buddenbrooks zullen uiteraard niet kunnen weerstaan en de dvd van Homescreen unbedingt in huis willen halen. De Duitse pers noemde de verfilming van regisseur Heinrich Breloer zonder meer een meesterwerk. Een buitenstaander met een kritische blik kan u evenwel vertellen dat het hier om een goede interpretatie gaat, maar niet om een film die meerwaarde biedt. Daarvoor is de film tegelijk te kort en te lang; te kort omdat niet alle aspecten van het complexe boek aan bod kunnen komen in twee en een half uur, te lang omdat door een gebrekkige karakterisering het verhaal maar gedeeltelijk beklijft. De acteerprestaties zijn voor de rest goed tot uitstekend, de technische kwaliteit van de disk is zonder meer oké, jammer genoeg is de bonussectie zo goed als leeg, terwijl een kennismaking met regisseur Heinrich Breloer zich nu wel echt opdringt.