In januari 1945 besluit Adolf Hitler (Anthony Hopkins) om zijn intrek te nemen in de speciaal voor hem gebouwde bunker onder de kanselarij in Berlijn. Wat z’n generaals al onder ogen hebben gezien, is tot hem nog niet doorgedrongen: de oorlog is verloren, het Derde Rijk is om zeep. Amerikaanse en Britse bombardementsvliegtuigen hangen de hele nacht boven de Duitse hoofdstad, in het westen staan de Amerikaanse legers aan de Rijn en in het oosten rukken de Russen op in de richting van Berlijn. Hitler beveelt een breed tegenoffensief, maar de schaarste aan brandstof voor tanks en vliegtuigen, de haperende productie van noodzakelijke onderdelen voor voertuigen en geweren en de Amerikaanse bezetting van het Ruhr-gebied, maken zijn legers vleugellam. Hij verwijt z’n generaals verraad en de Duitse bevolking gebrek aan moed en fierheid om te vechten voor zijn zaak en hij draagt Albert Speer (Richard Jordan), rijksminister voor Bewapening en Munitie, maar vooral architect van het Derde Rijk, op om de dorpen en steden in Duitsland met de grond gelijk te maken om te voorkomen dat ze z’n vijanden in handen zouden vallen. Speer is het evenwel niet met zijn oude makker en führer eens. Hij meent dat de Duitse bevolking zulks niet verdient, dat hun lot niet met dat van hun leider moet worden verbonden, dat Duitse mannen en vrouwen recht hebben op een eigen toekomst.

 

 

Ondertussen wordt de situatie op het terrein alsmaar moeilijker: de Russen staan in Köpenick (in het zuidoosten van Berlijn), Wenen is in hun handen gevallen, de Amerikanen zijn de Rijn overgestoken en zetten hun opmars voort. Hitlers privéarts passeert vóór elke grote meeting in de bunker om de führer met inspuitingen op basis van stierentestikels op de been te houden: z’n handen en linkerbeen beven als bij een parkinsonpatiënt als hij zich opwindt, onprettige opmerkingen van zijn omgeving over het verloop van de oorlog worden met een scheldtirade beantwoord, soms tot het schuim hem op de lippen staat. Hitler is ziek, doodziek - volgens sommige bronnen leed hij aan een vergevorderde vorm van syfilis – en hij is nog nauwelijks in staat om zich rekenschap te geven van de situatie. Albert Speer besluit om de opdracht omtrent de tactiek van de verschroeide aarde naast zich neer te leggen, Hitler daarover een memorandum te sturen en de gauleiter in steden en dorpen te verbieden om z’n bevel uit te voeren.. Hij neemt een risico en riskeert de doodstraf. Op aandringen van Martin Bormann (Michael Lonsdale), Hitlers secretaris en executeur van diens testament, wordt een gedeelte van het personeel in de bunker geëvacueerd naar het arendsnest in Berchtesgaden in de zuidelijkste punt van Duitsland. Joseph Goebbels (Cliff Gorman) haalt z’n vrouw en kinderen naar het ondergrondse hoofdkwartier om samen zelfmoord te plegen, waar ook Eva Braun zich in veiligheid brengt. Hermann Göring, rijksminister van Luchtvaart, en Heinrich Himmler, leider van de SS, zoeken de führer op in z’n Berlijnse schuilplaats, maar ze maken zich zo gauw mogelijk uit de voeten. Om te voorkomen dat ze in de handen van de Russen vallen, plegen Adolf Hitler en Eva Braun zelfmoord op 30 april 1945.

 

 

The Bunker van regisseur George Schaefer is een interessante 2-delige tv-serie uit 1981 met in de hoofdrollen Anthony Hopkins als Adolf Hitler, een rol die hem op het lijf geschreven lijkt en die de Amerikaan op een interessante manier invult, Richard Jordan (The Hunt for Red October, 1990) als de sympathieke, maar daarom niet minder berekende Albert Speer, Cliff Gorman (All That Jazz, 1979) als de uitgekookte Joseph Goebbels en de in Parijs geboren Michael Lonsdale (Goya’s Ghost, 2006) als de sluwe  en hondstrouwe Martin Bormann. De centrale plot van de tv-serie zoomt in op de relatie tussen Adolf Hitler en Albert Speer, twee mannen die elkaar al heel lang kennen, die als maatjes intensief samengewerkt hebben om Hitlers architectonische dromen voor het Derde Rijk in plannen en daarna in kolossale, classicistische bouwwerken om te zetten. Maar die gouden tijd is voorbij en over hoe het nu verder moet verschillen beide heren van mening. Volgens Hitler heeft het Duitse volk gefaald en verdient het om met zíjn Derde Rijk ten onder te gaan; Speer daarentegen walgt van een dergelijke oplossing, misschien omdat hij het leed op het terrein met eigen ogen heeft gezien of misschien omdat hij beseft dat het falen van hun beider droom niet aan de Duitsers ligt, maar aan de weigering van hun vijanden om zich bij hun plannen met de wereld neer te leggen. George Schaefer brengt de ultieme confrontatie tussen de rijksminister en zijn führer prachtig in beeld in een scène die respect afdwingt wegens de volharding van de ene (Speer) en de zinloze poging van de andere om z’n enige echte vriend in deze wereld niet te verliezen (Hitler).

 

 

Na het vertrek van de meeste medewerkers verloedert de bunker zienderogen. Het afval stapelt zich op in de muffe gangen, in de kantoren liggen de dossiers kriskras door elkaar of verspreid over de vloer, wat er nog rest van het militair personeel heeft de wijnkelder geplunderd en doet zich te goed aan champagne en vrouwen. De drukte van weleer heeft plaatsgemaakt voor een fin-de-sièclesfeer. Traag kruipt de camera door de verlaten tunnels en langs de betonnen wanden. In de vergaderzaal spreekt een halfdronken Goebbels de laatste medestanders toe. Hij steekt een sigaret op, wat eigenlijk ten strengste verboden is in de slecht geventileerde ruimten, maar het doet er niet meer toe; z’n speech is als een praatje voor de vaak, want een paar vertrekken verder overhandigt Hitlers nieuwe lijfarts Dr. Hasse de führer de gevraagde cyanidecapsules voor hemzelf en voor zijn kersverse echtgenote Eva Braun. Hitler zelf is depressief, afwezig en in gedachte verzonken. Hij trilt, z’n gezicht vertrekt, hij is verraden, door z’n oude maat Himmler die zonder zijn instemming met de Amerikanen over een onvoorwaardelijke overgave onderhandelt, door Göring die vanuit het arendsnest in Bechtesgaden het Duitse volk heeft meegedeeld dat hij de macht heeft overgenomen wegens onbekwaamheid van de führer. Na de thee neemt hij afscheid van zijn medewerkers, de militairen én de secretaressen. Ondertussen legt Magda Goebbels haar zes kinderen te slapen en geeft ze elk een chocolaatje. Ze zullen niet meer wakker worden. Als het bericht komt dat de Russen de Potsdammerplatz bereikt hebben, is het tijd. Een uurtje later, terwijl de met benzine overgoten lijken van Adolf Hitler en Eva Braun als een toorts branden in de door bommen verwoeste voortuin van de bunker, plegen Joseph en Magda Goebbels bezijden de bunker zelfmoord, zij met cyanide, hij met een kogel. Bormann pleegt nog diezelfde dag zelfmoord. Zes leden van het personeel overleven de overrompeling van de Russen. Speer krijgt later in Nuremberg 20 jaar effectief.

 

 

Het verhaal over de laatste maanden in de bunker is van de hand van de overlevenden. De belangrijkste bijdrage is van Gertraud ‘Traudl’ Junge, een jonge vrouw die tussen 1942 en 1945 Hitlers privésecretaresse was. Haar verhaal is op indrukwekkende wijze vastgelegd in Blind Spot – Hitler’s Secretary (2002) van regisseur Alex Heller. The Bunker is gebaseerd op het gelijknamige boek van de Amerikaan James P. O’Donnel die als journalist voor News Week als eerste niet-Rus de bunker bezocht door een bewaker om te kopen (najaar 1945). Hij nam er een aantal uiterst geheime nazidocumenten mee die hij gebruikte tijdens z’n interviews met ooggetuigen en die hij later gebruikte voor zijn publicaties. Hij geldt als een expert inzake de laatste dagen van Adolf Hitler. Z’n landgenoot John Gray (Around the World in 80 Days, 1989) leverde het scenario en schreef de prachtige dialogen. Acteurs én scenario laten het leven in de schuilkelder op een bijzonder realistische manier tot leven komen en bieden inzicht in het drama dat er zich afspeelt: een militair oppercommando dat zinloze wraakacties probeert te voorkomen om mensenlevens te redden, een entourage (Bormann en Goebbels) die de totale overwinning blijft voorspellen, een leider die totaal gebroken en teleurgesteld is en zinnens om z’n eigen volk in z’n ondergang mee te sleuren. Anthony Hopkins brengt een indrukwekkende interpretatie, maar hij baseert zich misschien iets te veel op de karikatuur van Charles Chaplin in The Great Dictator (1940), waardoor hij gepasseerd wordt door een meer ingehouden en beslist net iets geloofwaardigere Bruno Ganz in Der Untergang (2005),

 

 

Regisseur George Schaefer kiest voor een traditionele aanpak in deze tweedelige tv-serie. Z’n opnamen in de bunker zijn claustrofobisch en goed qua sfeer, alleen jammer dat hij meestal kiest voor een camera die zich achteruit beweegt (behalve op de trappen naar de tunnel), waardoor de kijker nooit een goede indruk krijgt van de omvang van het gebouw en de precieze indeling ervan, een aspect dat in Der Untergang van Oliver Hirschbiegel veel meer als een visueel effect is uitgespeeld. De opnamen in de buurt van de bunker baden in een grauw licht met af en toe het geel van de inslaande bommen en het bruin en zwart van de rook en het opwaaiend stof, maar visueel gebeurt er niet veel en zijn het vooral de geluidseffecten die de scènes definiëren. Wegens z’n ouderdom is de kwaliteit van deze tv-film niet perfect: het beeld is soms een beetje wazig, er is sprake van korrelvorming en af en toe zijn er kleine digitale storingen en zelfs een paar niet-verwijderde ongerechtigheden (strepen en vlakken), al blijft het al bij al binnen acceptabele grenzen. Heel vreemd dat titel én aftiteling in de Engelse versie (met Nederlands ondertitels) in het Frans op de disk staan. Het geluid is goed, maar er zit nogal wat ruis op en de stereogeluidsband is krachtig in de iets heftigere scènes. Met de knop iets meer naar rechts, hoort u ons niet klagen.

 

Geen

 

The Bunker van regisseur George Schaefer is nog altijd een zeer bekijkbare, interessante en spannende tweedelige tv-serie over de laatste dagen van Adolf Hitler. De kwaliteit van het materiaal is enigszins aangetast, want de productie is 30 jaar oud, maar dat weegt niet op tegen het belang ervan. Naast Bruno Ganz is Hopkins beslist één van de beste Hitler-vertolkers ooit.