FILM
Rex Hofman en zijn vriendin Saskia trekken met de auto door Frankrijk, richting hun vakantiebestemming. Wat een zorgeloze week moet worden, verandert echter in een nachtmerrie als Saskia spoorloos verdwijnt op het parkeerterrein van een benzinestation. Drie jaar later is er nog steeds geen spoor van de jonge vrouw, hoewel de ontvoerder geregeld een psychologisch spelletje speelt met Rex door hem briefjes te sturen voor een ontmoeting waarop hij nooit opdaagt. Op een bizarre manier creëert dit een band tussen Rex en de dader, alsof een gezamenlijk lot hen bindt. Dat leidt er uiteindelijk toe dat de ware toedracht van Saskia's verdwijning aan het licht komt, maar niet zonder dat Rex daarvoor een zwaar offer moet brengen.

Dat is in het kort de samenvatting van Spoorloos, een uitstekende thriller van George Sluizer die vergelijking met de meest subversieve films van Alfred Hitchcock probleemloos kan doorstaan. De gestage opbouw van de spanning, een erkenning van het belang van karakterontwikkeling en een oog voor visueel rijm hadden waarschijnlijk op de goedkeuring van de Master of Suspense kunnen rekenen. Maar vooral de wijze waarop het intrigerende scenario de personages door de mangel haalt, is Hitchcockiaans in de beste zin van het woord.

Het script, gebaseerd op het boek Het Gouden Ei van Tim Krabbé, weet de kijker vooral mee te slepen in het verhaal door de eerste twintig minuten louter te focussen op de relatie tussen Rex en Saskia. De trip naar Frankrijk brengt namelijk onderhuidse spanningen aan de oppervlakte die het plezier van de reis dreigen te ondergraven nog voor die goed en wel begonnen is. Maar als het stel halt houdt aan het benzinestation, klaren de wolken op. het is niet toevallig dat net dan Saskia verdwijnt. Cineast George Sluizer plaagt de kijker voordien al tweemaal met de mogelijkheid van een verdwijning (telkens tijdens een crisismoment in de relatie), maar het wegrukken van één van de twee protagonisten net als hun relatie op haar gelukkigst is, maakt de verdwijning des te emotioneler.

De meeste filmers hadden vanaf dit punt waarschijnlijk al hun energie in Rex en zijn zoektocht naar Saskia gestopt, maar Sluizer en Krabbé doen iets veel interessanter. Zij springen terug in de tijd, naar de periode waarin de kidnapper zijn drieste daad voorbereidt. Chemieleraar Raymond Lemorne is iemand die houdt van een geordend leven, waarin de intellectuele denkoefening van een inslechte daad ook in de praktische uitvoering onopgemerkt kan blijven. Raymond zal zich later in Spoorloos als een sociopaat omschrijven en de wijze waarop hij elk aspect van de ontvoering zorgvuldig plant, met een stopwatch en notitieboekje in de aanslag, lijkt perfect aan die definitie te beantwoorden. Naarmate de prent vordert, schuiven de verhaallijn van Raymond en Rex in elkaar, tot in de laatste twintig minuten het psychologische spel tussen de twee crescendo gaat en tot de beangstigende ontknoping leidt die Spoorloos zijn reputatie van topthriller opleverde.

Nochtans begaat de prent ook de nodige misstappen. Een scène waarin Rex ziet hoe zijn primitieve computerscherm zich vult met vermeldingen van Saskia's naam is bijv. wel erg voorspelbaar in het visualiseren van zijn obsessie over haar verdwijning en ook de sequentie waarin Rex luidop droomt grenst aan slechte smaak. Bovendien wordt de psychologische horror van het laatste halfuur doorkruist met banale scènes zoals die waarin de bizarre achternamen van Nederlanders onder de loep worden genomen.

Dat dit onvoldoende is om de film van het juiste spoor te verdrijven, valt toe te schrijven aan twee factoren. Ten eerste is er het uitstekend acteerspel van de cast. Gène Bervoets vertolkt prachtig de onderhuidse obsessie over Saskia en is zo de ideale tegenpool voor Bernard-Pierre Donnadieu als Raymond. Beide laten hun emotie immers zelden aan de oppervlakte komen, maar met radicaal verschillende motieven. Als Saskia is Johanna ter Steege daarenboven het soort personage dat je meteen mist zodra het uit beeld verdwijnt, wat voor Spoorloos toch een cruciaal pluspunt blijkt. De tweede factor die de prent ook in woelige passages drijvende houdt, is de regie van George Sluizer. Hij bezondigt zich niet aan opvallende cameratrucjes, maar houdt de regie sober, op een voorliefde voor hoge camerahoeken na. Maar hij weet vooral een droom over een gouden ei, die een belangrijke metaforische rol speelt in de vertelling, visueel door de prent te weven, het meest treffend in twee begraven munten op de plek waar Saskia verdween.

Maar als er iets is waar Spoorloos vooral voor bekend en berucht zal blijven, dan is het wel dat compromisloze einde dat zo bleek en defaitistisch is, dat de kijker er niet alleen een panische en claustrofobische angst aan overhoudt, maar waarschijnlijk ook een wrang gevoel over de toekomst van de menselijke moraal . Spoorloos is dus niet louter een schitterende thriller, de film is tevens een parabel over hoe hoop, positivisme en kennis niet volstaan om sluimerend kwaad te doorgronden, laat staan er het hoofd aan te bieden.

BEELD EN GELUID
Een film die wellicht de beste uit de geschiedenis van de Lage Landen is, verdient een betere beeldtransfer dan de wazige, korrelige, fletse versie die A-film de kijker hier voorzet. Grain is constant een probleem, in de duistere scènes is het door een gebrek aan contrast vaak moeilijk de actie te herkennen en het kleurenpalet lijkt vooral op monotone grijsheid te mikken. Scherp kan je het beeld evenmin noemen, terwijl ook printbeschadigingen geen uitzondering zijn. Een echte afknapper dus. Maar het beeld verdient een erepenning in vergelijking met de soundtrack, die gekweld wordt door een zodanig fluctuerende mix qua geluidvolume, dat je sommige dialogen amper kan verstaan. Misschien is het een symptoom van de algemene geluidskwaliteit van Nederlandse films uit de jaren tachtig, maar dat is geen excuus om een fantastische film bijna te verneuken met een afgrijselijk audiospoor.

EXTRA'S
De enige extra's zijn een stel Cross-promotionele Trailers.

CONCLUSIE
Spoorloos is een meesterwerkje van een spannende film, waarin een ingenieuze spanningsboog de kijker honderd minuten lang op het puntje van zijn stoel houdt en hem in een onthutsende climax nog een wrange stomp in de maag geeft. Het is dan ook een schande dat de prent er op dvd niet alleen belabberd uitziet, maar dat ze ook afgrijselijk klinkt. Een bonussectie is er ook al niet. Hoog tijd voor een geüpdatete homecinemarelease voor misschien de beste Nederlandse film aller tijden.