Al dertig jaar zwerft Eli (Denzel Washington) door Noord-Amerika en al die tijd is hij onderweg in westelijke richting – in de film van rechts naar links, wat in de States zoveel betekent als van west naar oost! Maar Eli heeft geen haast. Een stem heeft hem kort na de grote explosie een opdracht gegeven en die leidt en beschermt hem. Hoe weet je dat je in de goede richting wandelt?, wordt hem halfweg de film gevraagd. Geloof, is Eli’s gortdroge antwoord. Toch is er meer nodig en daarom is Eli tot de tanden gewapend, want de wereld is een gevaarlijke plek waar kannibalistische mutanten en roversbenden de wegen onveilig maken. Bomen zijn er niet meer, vogels zijn schaars, zoogdieren zijn uitgestorven, behalve katten en ongedierte. In de steden staan alleen nog ruïnes overeind waarin groepjes verwilderde mensen schuilen. De meesten zijn na de grote explosie geboren en hebben geen idee van de wereld zoals die ooit is geweest. Voor wat we toen achteloos weggooiden, zouden ze nu vechten, is Eli’s antwoord op de schaarste, want de economie is niet meer op gang gekomen en een primitieve ruilhandel heeft de ooit bloeiende wereldeconomie vervangen.
 

 

Al meteen in het begin van de film krijgt Eli het aan de stok met een groepje bandieten die het op z’n luttele bezittingen gemunt heeft, maar als een eenmansoorlogsmachine rekent hij met de onverlaten af en laat alleen een stapel lijken achter. Op zoek naar drinkwater belandt hij in een wildwestdorpje waar ene Carnegie (Gary Oldman) vanuit de plaatselijke saloon met een grote kale als persoonlijke lijfwacht en een zeeroverachtige lelijkerd voor het smerige werk de stad controleert. Carnegies macht is gebaseerd op drinkwater, want als enige overlevende van vóór de grote explosie weet hij waar dat overvloedig aanwezig is. Maar Carnegie wil meer steden in z’n macht krijgen en daarvoor heeft hij een welbepaald boek nodig. Al jaren stuurt hij z’n mannetjes eropuit om het op te sporen, maar nog nooit is het ze gelukt om er de hand op te leggen. Laat nu uitgerekend Eli in het bezit zijn van wat wellicht het allerlaatste exemplaar is van het boekwerk dat Carnegie tot elke prijs op de kop wil tikken en dan is de basis gelegd voor een confrontatie tussen een man met een missie en een machtsgeile woesteling.
 

 

The Book of Eli is een postapocalyptisch verhaal dat niet zo veel afwijkt van wat we al eerder hebben gezien in The Road (2009), 28 Weeks Later (2007), The Day Of The Triffids (2009) of I Am Legend (2007) en soortgelijke producties over onze aarde na de grote ramp of na de grote ineenstorting. Het scenario van auteur Gary Whitta moet het vooral van een perfecte sfeer hebben en uiteraard van een zeer sterke hoofdrolspeler, waarmee het regisseursduo Albert & Allen Hughes ook uitpakt in de persoon van Denzel Washington, ondertussen ruim de 50 gepasseerd, maar geknipt voor de rol van de bezielde en karaktervaste Eli. Veel komen we over hem niet te weten, z’n daden zijn belangrijker dan zijn motivatie, zij het dat hij door een innerlijke stem op het rechte pad wordt gehouden en dus eigenlijk nauwelijks zelf keuzes hoeft te maken tenzij z’n leven op het spel staat en z’n missie in gevaar komt. Dát is uiteraard precies wat er in deze film gebeurt en dus hebben de regisseurs de handen vrij om hun hoofdpersonage in een aantal heikele en gevaarlijke situaties te plaatsen met als achtergrond een sciencefictionwestern annex bandietenfilm waarin een belangrijke rol is gereserveerd voor Gary Oldman, dit keer gelukkig minder toegetakeld dan Mr. Zorg uit The Fifth Element (1997), maar minstens zo verdorven en vermetel. De Hughes brothers bedienen zich uitvoerig van materiaal uit bestaande rampenfilms om de actiescènes van The Book of Eli te componeren, evenals de meer algemene sequenties, zoals daar zijn de goedogende en uitgebuite jonge deerne die bescherming zoekt bij onze held, het groepje nietsnutten op zware motoren dat de wijde omgeving terroriseert, de ultieme confrontatie waarbij het huis dat als schuilplaats dienst doet, systematisch aan flarden wordt geschoten zonder dat de held en zijn beschermelinge beschadigd raken, etc. Allemaal heel voorspelbaar; spannend en onderhoudend, dat wel, maar verre van verrassend of origineel.
 

 

Blijft over de sfeer van deze film waaraan heel veel zorg is besteed en die het resultaat is van een uitstekende keuze inzake beeldcompositie, kleurenselectie en montage. De film begint met niet meer dan wat grauwe tonen en veel tegenlicht, waardoor het hele tijd duurt vooraleer de toeschouwer het hoofdpersonage duidelijk te zien krijgt, een eenzame reiziger op een overlevingstocht die al z’n aandacht vergt, want wie z’n vijanden in dit landschap niet ruikt, is een vogel voor de kat. De camera volgt Eli van op een afstand of kiest voor een hinderlaagpositie waardoor het hoofdpersonage na een tweetal seconden het beeldkader binnenstapt, in close-up, meestal met de zon in de rug. Het procedé accentueert de desolaatheid van de omgeving en veroorzaakt een zekere spanning, want de toeschouwer merkt de plotse verandering in de houding van Eli: z’n waakzaamheid wordt aangescherpt door een incident in het landschap dat de toeschouwer als het ware via zíjn ogen afspeurt op mogelijk gevaar. De regisseurs zullen de methode vaker gebruiken om een symbiose tot stand te brengen tussen een afstandelijke hoofdfiguur en z’n publiek en het werkt, want ondanks de beperkte dialogen, de haast onbestaande karakteruitdieping en de objectiviteit van de camera, gaat de toeschouwer zich toch met Eli vereenzelvigen, al was het maar in de hoop dat het boek dat hij geen moment uit het oog verliest op een veilige manier het wildweststadje van Carnegie mag verlaten.
 

 

De religieuze connotatie is overigens het zwakke punt van het scenario, hoewel die heel belangrijk is in deze film. De regisseurs laten Eli in het begin beweren dat godsdiensten aan de basis liggen van de grote explosie en dat ze dus een gevaar zijn voor het voortbestaan van de mensheid, tegelijkertijd wordt er alles aan gedaan om minstens één godsdienst opnieuw een prominente plaats en een leidende positie te geven in de nieuwe wereld. Het doet denken aan situaties uit de sf-roman A Canticle for Leibowitz (1959) van de Amerikaanse auteur Walter M. Miller Jr., die de scenarist wellicht ooit heeft gelezen. Maar terwijl Miller destijds een nieuwe wereld bouwde (die overigens niet één keer, maar zelfs twee keer werd verwoest) zonder de religie te compromitteren, waardoor die naar historische voorbeelden een essentiële rol kon vervullen, hebben regisseurs en scenarist die oplossing al heel vroeg in The Book of Eli gebrandmerkt als gevaarlijk, waardoor hun uiteindelijke keuze niet alleen qua geloofwaardigheid hapert, maar zelfs onbegrijpelijk is.
 

 

Denzel Washington is goed bezig in The Book of Eli, zij het dat de band met de toeschouwer nooit echt belangrijk wordt. Hij is een beetje Robin Hood en Terminator tegelijk, maar Albert & Allen Hughes zijn vooral geïnteresseerd is zijn capaciteiten als vechtmachine. Gary Oldman is perfect in de rol van de corrupte en machtsgeile dorpspotentaat; de vraag blijft waarom hij zolang wacht om z’n tegenstrever een portie lood door de buik te jagen, want uiteindelijk is Eli ook maar een mens van vlees en bloed. Moedige rollen zijn er voorts nog voor singer-songwriter Tom Waits (The Imaginarium of Dr. Parnassus, 2009) als de ouderwetse technicus, voor de in Oekraïne geboren Mila Kunis (Black Swan, 2010) als de weinig succesvolle femme fatale en voor Jennifer Beals (A Night for Dying Tigers, 2010) als haar blinde moeder.

Heel weinig kleur in deze film. Fletse tinten van sepia, over grauw en vuilblauw met bruine accenten in de verweerde interieurs definiëren zeer precies de sfeer van totale verval en uitzichtloosheid. Het beeld is altijd scherp met prachtige special effects van de CGI-afdeling. Het zwartniveau is in orde met behoud van de details in de iets donkere scènes. De gebruikte master is vrij van ongerechtigheden of digitale storingen. De dreigende en grommende soundtrack van componist Atticus Ross (The Social Network, 2010) past perfect bij het beeldmateriaal qua sfeerschepping. De DTS-track is net iets ruimer dan het Dolby Digital 5.1-spoor, maar eigenlijk zijn beide tracks aan elkaar gewaagd.
 

De Originele Bioscooptrailer.

 

The Book Of Eli is een spannende avonturenfilm die de toeschouwer op een unieke manier onderdompelt in het apocalyptisch wereldje dat schrijver/scenarist Gary Whitta voor deze productie heeft bedacht. Dankzij de regisseurs Albert & Allen Hughes (From Hell, 2001) is er sprake van een prachtig en bij momenten zelfs adembenemend production design en hun camera streelt zowel het desolate landschap als de beschadigde personages, met op de voorgrond uiteraard hoofdrolspeler Eli (Denzel Washington). Jammer genoeg is het verhaal niet veel meer dan een samenraapsel van bekende clichés uit het genre, terwijl de zeer nadrukkelijke religieuze insteek zeer Amerikaans, maar vooral zeer naïef aandoet en ons veel meer vertelt over de States vandaag, dan over de gang van zaken na de ev. grote explosie.