FILM
Een van de meest baanbrekende films van de twintigste eeuw is in zijn originele versie slechts door een handvol mensen gezien. Meteen na de première van Metropolis, in januari 2010, knipte regisseur Fritz Lang immers in een aantal scènes om de prent in te korten. Dat was echter klein bier in vergelijking met het werk dat de Amerikaanse studio Paramount op dat moment stak in het verminken van de film. Zo'n twintig minuten werden voorgoed verwijderd en (erger nog) vernietigd. Het is deze versie die zo'n tachtig jaar lang de ronde deed in bioscopen wereldwijd en op home-entertainmentsystemen. Zelfs de meest rabiate filmrestaurateurs hoopten al lang niet meer op het opduiken van het verloren materiaal. Tot in 2008 een van de meest significante filmvondsten ooit werd gedaan: in Argentië bleek een 16mm-kopie van Metropolis te bestaan die (met enkele tussenstadia) van het originele premièrenegatief was getrokken. Twee jaar later zijn de voordien verloren gewaande scènes en shots van die print samengevoegd met een volledig gerestaureerde versie van de film.

Op de plot hebben de nieuwe sequenties nauwelijks invloed, zo blijkt al snel. Centraal staat nog steeds Freder Frederson, zoon van de stichter van de metropool uit de titel, die na een korte ontmoeting met de beeldschone Maria afdaalt naar de catacomben van de stad, waar duizenden werkers de machines onderhouden die de stad draaiende houden. Wanneer een ontploffing enkele werkers het leven kost, begint Freder zich hun lot aan te trekken. Hij sluit zich aan bij de beweging van Maria, die als een religieuze profete een betere verstandhouding orakelt tussen de ondergrondse werkers en de gegoede klasse die de oppervlakte bevolkt. Maar inmiddels zit Freders vader niet stil. Hij wil zijn macht kost wat kost behouden en belast daarom de gekke wetenschapper Rotwang met het creëren van een robot met het gezicht van de profete. Zij zaait niet veel later tweedracht in de verschillende sociale klassen, waardoor een confrontatie onvermijdelijk wordt en vader Frederson een excuus heeft om extreme maatregelen tegen de opstandige werkers te nemen, ook al maakt zijn zoon daar deel van uit.

Metropolis verrast 84 jaar na de eerste vertoning nog steeds met zijn rake interpretatie van de klassestrijd, die deels gebaseerd is op de gebeurtenissen tijdens de Russische revolutie van 1917. Met zijn epische vertelstijl en zijn monumentale decors lijkt de film bovendien een grote inspiratie te zijn geweest voor de belangrijkste dictators van de twintigste eeuw: Hitler, Mussolini en Stalin. De prent is dus ook buiten de filmwereld van groot belang geweest, hoewel cineasten Metropolis met recht en rede vooral roemen als de grondlegger van de moderne, intelligente sciencefictionfilm. Van Things to Come tot Blade Runner en Inception: allen zijn ze schatplichtig aan Fritz Langs magnum opus. Dat neemt niet weg dat Metropolis vandaag te pompeus overkomt. Door een opinie op film vast te leggen over zowat alle sociale problematieken, van werkersrechten tot commercie, gaat de focus te vaak verloren. Ook loert het kijvende vingertje van de regisseur te vaak om de hoek. Een bijkomend probleem voor een modern publiek is daarenboven de zwaar aangezette christelijke ondertoon: religie wordt in de prent op een boven alles verheven piëdestal gezet.

Het moet bovendien gezegd dat de quasi complete versie die hier besproken wordt, de klassieke status van de prent niet altijd ten goede komt. Voor het grootste deel beperken de toevoegingen zich tot extra reactieshots binnen bestaande sequenties of zijn het shots die de verbluffende architectuur van de film nog eens in de verf zetten. Het gevolg is een tempo dat meer dan eens slabakt en je vaak met heimwee doet terugdenken aan de ingekorte versie van Metropolis. Niettemin bevatten de herontdekte sequenties ook een interessante subplot: het personage Magerman, dat nagenoeg volledig uit de film was geknipt, komt volledig tot zijn recht als het sinistere hulpje van Frederson.

Dat neemt niet weg dat de complete versie van Metropolis niet dezelfde impact heeft als de ingekorte versie. Puristen zullen me misschien aan het kruis binden, maar deze langere versie bevat meer kaf dan koren en rekt de film nodeloos. Dat deze release een historisch document is, dat zowel de oorspronkelijke visie van regisseur Fritz Lang toont als inzicht biedt over wat in de jaren twintig als niet-commerciële elementen werden gezien door de grote studio's, staat echter buiten kijf. Iedere filmliefhebber is het dan ook aan zichzelf verplicht deze dvd in huis te halen. Maar houd ook nog wat geld over, want terwijl ik deze bespreking schrijf, duiken er geruchten op over een nieuwe vondst. Van Stanley Kubricks 2001, een van die prenten die schatplichtig is aan Metropolis, zouden er ook verloren gewaande sequenties zijn opgedoken. Het zijn fascinerende tijden voor cinefielen!

BEELD EN GELUID
Een eenduidige bespreking van deze release is erg moelijk omdat er een groot verschil is in de kwaliteit van enerzijds het gerestaureerde negatief en anderzijds de vermiste sequenties die in Argentinië opdoken. Die laatste staan tsjokvol krassen, bezitten nauwelijks scherpte en zijn in meer dan één scène overbelicht. Het is alsof de print meermaals moedwillig over de montagevloer geschraapt is. Dat staat gelukkig in schril contrast tot de gerestaureerde beelden. Die ogen bij momenten nagelnieuw. De hoeveelheid detail die in achtergronden waar te nemen valt, is een ware revelatie omdat de scherpte en het contrast een onwaarschijnlijk hoog niveau halen. Krassen en grain komen bovendien nauwelijks voor. De print laat je Metropolis herontdekken als was het een compleet nieuwe film. Ook de soundtrack draagt daartoe bij. De originele muziek van Gottfried Huppertz uit 1927 is namelijk opnieuw opgenomen door het Berliner Rundfunk-Sinfonieorchester en schalt in de vorm van een uitgebalanceerd DD 5.1-spoor majestueus uit alle boxen.

EXTRA'S
De disk bevat slechts één extra, maar het is een goede. Die Reise nach Metropolis (52 min.) vertelt met veel oog voor detail het verhaal over de mutilatie van de film in de jaren twintig en de wijze waarop een aantal gedreven filmarchivarissen er de voorbije decennia alles aan gedaan hebben om Metropolis weer in zijn initiële staat te herstellen.

CONCLUSIE
Wie verwacht dat The Complete Metropolis massa's nieuwe inzichten oplevert over de Duitse klassieker, komt bedrogen uit. De toegevoegde scènes hebben immers nauwelijks een impact op de verhaallijn. Geregeld vertragen ze zelfs het ritme van de prent. Maar het blijft fascinerend om de (bijna) complete originele versie van Fritz Langs bekendste film te bekijken. Het beeld kreeg een grondige restauratie en oogt bijwijlen verbluffend. Ook de soundtrack geeft een extra dimensie aan de epische prent. De enige extra op de schijf is een documentaire over de lange zoektocht naar een complete print van Metropolis.