FILM
The Lord Of The Rings - of zelfs één derde ervan - in een paar woorden samenvatten is een onbegonnen werk. Desalniettemin gaan we het toch proberen: In Midden-Aarde heeft jarenlang een bloedige strijd gewoed tussen Sauron, heerser van het kwaad, en de verenigde legers van mensen en elfen. Na een bittere strijd werd Sauron verslagen, nadat Isildur, de aanvoerder van de mensen, de ring van Saurons hand kon slaan. Op het cruciale moment was Isildur echter te weekhartig om de ring van zijn tegenstander Sauron, symbool van zijn macht te vernietigen. Via tal van omzwervingen - beschreven in Tolkiens boek The Hobbit, maar (nog) niet verfilmd - is de ring in het bezit gekomen van de hobbit Bilbo Baggins (Ian Holm). De ring verleent zijn drager bijzondere krachten, zoals onzichtbaarheid, maar tegelijkertijd vreet het ding aan de ziel, zodat de drager ervan op de duur ervan afhankelijk wordt. Ook Bilbo heeft dit ondervonden, want hij bereikt de abnormaal lange leeftijd van 111 jaar. Ter gelegenheid daarvan geven de hobbits, een vredelievend volkje dat niets met de grote wereldproblematiek wil te maken hebben, een feest ter ere van Bilbo. Tijdens het feest doet de hobbit zijn ring aan en verdwijnt. Op aanraden van de tovenaar Gandalf (een magistrale Ian McKellen) verlaat hij Hobbiton en laat de ring na aan zijn neef, Frodo (Elijah Wood). Jaren verstrijken, en Gandalf komt erachter dat het om de lang verloren gewaande ring van Sauron moet gaan. Hij waarschuwt de hobbits dat ze zo snel mogelijk de benen moeten nemen. En zijn woorden zijn nog niet koud of er staan al negen Ringgeesten voor de poorten van Hobbiton. Samen met zijn vrienden Sam (Sean Astin), Merry (Dominic Monaghan) en Pippin (Billy Boyd) begint een helse vlucht. Gandalf is niet op de afgesproken ontmoetingsplaats in de herberg in Bree, want toen hij het wedervaren van de ring aan de overste van zijn tovenaarsorde, de malafide Saruman (Christopher Lee), is gaan melden, heeft die hem gevangen genomen.


In Bree worden ze van de Ringgeesten gered door een mysterieuze man die zichzelf Strider (Viggo Mortensen) noemt. Zijn echte naam is Aragorn, en hij is de erfgenaam van de verloren troon van Midden-Aarde. Aragorn kan met veel moeite de hobbits naar Elrond (Hugo Weaving) brengen. Ook Gandalf is daar, ontsnapt uit gevangenschap van Saruman, die tot een marionet van Sauron is verworden, en met zijn toverkracht een gigantisch leger van Orcs aan het installeren is. Alle vrije wezens, mensen, elfen en dwergen, die Sauron willen bestrijden sturen vertegenwoordigers naar Elronds vergadering. Dat er iets met de ring moet gebeuren staat buiten kijf, maar de meningen verschillen ernstig wat dat dan wel zou moeten zijn. De discussie laait hevig op, totdat Frodo grootmoedig voorstelt om de enige denkbare manier om de ring te vernietigen, uit te proberen, namelijk de ring in de vuren van Mount Doom gooien, zeg maar in Saurons voortuin. Er wordt een negenkoppig gezelschap samengesteld dat Frodo zal begeleiden, waaronder zijn drie hobbitvrienden, Gandalf, de dwerg Gimli (John Rhys-Davies), de elf Legolas (Orlando Bloom), en de mensen Aragorn en Boromir (Sean Bean). De reis naar het land van Sauron, Mordor, is loodzwaar, en bij een poging om door de oude dwergmijnen van Moria te reizen, komt het gezelschap in zware moeilijkheden. Bovendien kan Boromir moeilijk aan de verleiding weerstaan om zich de ring niet toe te eigenen om zijn geplaagde land Gondor, dat het laatste bruggenhoofd vormt tegen de invasiemacht van Sauron, ter hulp te komen. Tijdens een aanval van de Orcs wordt het genootschap tenslotte uit elkaar gedreven...

You will find adventure, or adventure will find you!


Zelfs mensen die geen ruk vinden aan het fantasy-genre, kunnen bij een release als deze avontuurlijke moeder van alle fantasy-avonturen niets anders doen dan bewonderend toekijken en applaudiseren. Fantasy-films worden vooral al eens geplaagd - en weggelachen - door de aanwezigheid van goedkope protserige en soms lachwekkend slechte speciale effecten. Toen New Line Cinema bovendien aankondigde dat ze géén gebruik wensten te maken van Industrial Light and Magic, het toonaangevende productiehuis van George Lucas voor de toelevering van SFX, kon de concurrentie hun lol niet half op, want een film maken zonder hun expertise moest haast wel slecht aflopen. Toen de film dan uiteindelijk in roulatie kwam, moeten ze bij ILM wel danig groen gelachen hebben, want als er al één film is die zich kan meten met groots spektakel zoals de originele Star Wars-trilogie, dan is het deze wel. Het meeslepende verhaal van Tolkien, een allegorie over de strijd tussen Goed en Kwaad, is een aaneenschakeling van lang op het netvlies nazinderende scènes met waanzinnig realistische - soms zelfs redelijk rauwe, gegeven het horror-verleden van regisseur Jackson - maar uitermate geslaagde effecten. Vanaf de openingsscène met de proloog die de kijker wegwijs moet maken in de wereld van Tolkien, over de feestelijke scènes in Hobbiton en de draaiende oorlogsmachine in Isengard, tot en met de hallucinante tocht door de mijnen van Moria en het ultieme gevecht met de Balrog, word je meegesleept in de bijzonder detailrijke wereld van Midden-Aarde. En wat meer is: deze film doorstaat niet alleen de vergelijking met visueel oogverblindende films zoals Star Wars, maar wint ook nog eens op alle vlakken; The Fellowship Of The Ring ademt volledig de authentieke sfeer uit van Tolkiens oeuvre. Alhoewel er enkele dichterlijke vrijheden zijn genomen, zoals het schrappen van het personage van Tom Bombadil uit het boek - voor niet-Tolkien kenners, dat is een nevenfiguur die in het boek enkel maar de hobbits wat gastvrijheid aanbiedt en intussen een riedeltje liedjes uitwisselt met het olijke viertal - en de rol van Arwen Undomiel (Liv Tyler) dan weer net wat aan te dikken, heeft regisseur Peter Jackson een fantastische job gedaan. De vele Tolkien-fans, waaronder ondergetekende, die vreesden dat de film een Disney-achtig afkooksel zou worden, met zingende hobbits en een dansende cartooneske slechterik Saruman, waren bij de release met verstomming geslagen, niet in het minst door het oeverloze respect waarmee Jackson Tolkiens boek heeft bewerkt. Met zijn ervaring als horror-regisseur slaagt Jackson er perfect in om de verschrikkingen van Sarumans leger en in de mijnen van Moria geloofwaardig angstaanjagend te maken, en tegelijkertijd één en ander genoeg groots aan te pakken, zodat de film niet verwatert tot een derderangs horrorprent. Sommige strepen dialoog - onverbeterlijk als ze zijn - zijn letterlijk uit Tolkiens oeuvre geplukt, en worden door de unaniem goed acterende cast op een zodanig natuurlijke wijze uitgebeeld, dat je niet anders kan denken of dat wijlen Tolkien dit een waardige verfilming zou hebben gevonden. Dé uitschieter in de cast is ongetwijfeld sir Ian McKellen, die zijn rol als Gandalf bijzonder meticuleus onder de knie heeft. Afgezien daarvan staat de film bol van de speciale effecten en de spektakelscènes volgen elkaar in een hels tempo op. Af en toe laat Jackson het verrassingseffect spelen, wanneer bijvoorbeeld Bilbo in Rivendel nog éénmaal zijn ring wil zien, of wanneer Galadriel voor de keuze wordt gesteld of ze de ring zou grijpen, en die scènes zijn werkelijk verbluffend goed uitgewerkt. Zelfs voor een drie uur durende film verveelt dit werkelijk geen seconde, ook niet na meervoudig bekijken. De film was een titanenwerk, en de cast heeft nagenoeg twee volle jaren in Nieuw-Zeeland doorgebracht om alledrie de films af te krijgen. De twee sequels, The Two Towers en The Return Of The King zijn in weze al geschoten, maar worden momenteel nog digitaal bewerkt in post-productie. Op het vervolg is het dus jammer genoeg nog wachten.

Eén vreemd minpuntje aan deze release is dat de aftiteling van de film vreemd genoeg enkel in het Frans is, wat op het einde een beetje een domper op de feestvreugde zet.


BEELD EN GELUID
Spijtig genoeg is deze release - in tegenstelling tot de 4 disk-versie met de director's cut die in november zal worden uitgebracht - niet weerhouden voor een DTS-track, maar de Dolby Digital 5.1-track is zeker dynamisch genoeg om je te kunnen laten genieten van de film in al zijn glorie. En glorie valt er te beleven: in zowat elke scène met speciale effecten - lees: in elke scène van de film - worden alle registers opengetrokken, en de mogelijkheden van het LFE-kanaal en de ruimtelijke spreiding optimaal benut. Het briesen van de paarden van de Nazgûl, de industriële geluiden in Orthanc, het zinderen van het oprukkende orc-leger in de mijnen van Moria, maar ook de ambiance op Bilbo's afscheidsfeest en de betrekkelijke rust met kwetterende vogeltjes in Rivendel en Lothlórien, alle zijn met even veel zorg in elkaar gemixt. De hallucinante gotische score van Howard Shore, goed voor één van de vier Oscars, wordt ook nog eens extra benadrukt. Als dit al de Dolby Digital 5.1-track is, dan vragen we ons af hoe de DTS-track van de director's cut zal klinken. Het originele 2.35:1-beeldformaat werd behouden, en het beeld is overal voldoende scherp en gedetailleerd. Nochtans is The Fellowship Of The Ring een zeer donkere film, met zeer veel scènes die zich in het halfduister afspelen. Bij sommige scènes is de achtergrond wat waziger, bijvoorbeeld zeer goed te merken bij de Raad van Elrond, maar dit is niet echt storend. Vooral tijdens de snelle gevechtsscènes haalt de disc ruimschoots voldoende debiet om geen storende compressiefouten te genereren. Ruis of grain is er nauwelijks tot niet aanwezig, artefacts slechts zeer sporadisch.

Nog even vermelden dat de vertalingen in de ondertitels consequent de vertalingen uit de Nederlandse boeken van uitgeverij Het Spectrum volgen. Hobbiton wordt vertaald als Hobbitstee, Bree als Breeg, Baggins als Balings enzovoort.


EXTRA'S
De koopversie van de disk wordt voorzien van een behoorlijk pakket aan extra's, maar het gaat voornamelijk om een reeks promotionele documentaires. Spijtig genoeg worden de meer substantiële documentaires, zoals meer achtergronden bij het creëren van de digitale effecten, weerhouden voor de 4-disc versie. Ook voor een absoluut onmisbare commentaartrack is het wachten op de extended version. Desalniettemin is dit naar absolute normen een aardig pakketje aan bonusmateriaal.

Om te beginnen willen we een eervolle vermelding geven voor de zeer stijlvolle, effectieve menu's op beide discs. Op de eerste disc kan je als een soort easter egg het symbool onderaan aanklikken, waarbij je een overzicht van credits krijgt van de medewerkers aan deze DVD. De tweede disc bevat dan de documentaires. We lichten deze even stuk per stuk toe. Enige puntje van kritiek is dat sommige stukjes in meerdere documentaires voorkomen, en dus de zaak wat nodeloos rekken.


- Welcome To Middle-Earth: Houghton-Mifflin In-Store Special
Deze 16:47 durende documentaire is voornamelijk een promotievideo van de uitgeverij die twee fraaie fotoboeken over het maken van de film heeft mogen uitgeven. De documentaire begint met een interview met de onlangs overleden Rayner Unwin, de zoon van Tolkiens uitgever, die als kind de ter publicatie aangeboden manuscripten mocht lezen en beoordelen, en die feitelijk de eerste lezer van het boek was. Er worden beelden getoond van hoe men een bepaalde lokatie in Nieuw-Zeeland een jaar van tevoren is gaan beplanten om er een geloofwaardige Shire van te maken., en hoe de acteurs drie maanden van tevoren op locatie een initiatiecursus Tolkien hebben gehad. Ook nemen we een kijkje bij WETA, waar onder meer de kostuums en de wapens gefabriceerd worden.

- Quest For The Ring: FOX TV Special
Deze 21:28 durende documentaire was in België al eerder verkrijgbaar op een promo-DVD van Cinéart. Het is een standaard-filmpje om mensen naar de zalen te lokken, gemaakt voor FX, het première-net van 20th Century Fox (die overigens met het maken van deze film niets te maken hebben). Het is een amalgaam van interviews met de acteurs en met Peter Jackson, filmfragmenten, stukjes in de schminkkamer waar de Hobbits hun voeten worden gemonteerd, footage van wat Viggo Mortensen en Orlando Bloom in hun vrije tijd hebben gedaan (vissen respectievelijk parachutespringen). Op het einde volgt als exclusiviteit een afgewerkt stukje van de film, namelijk de scène aan de tombe van Balin in Moria, maar dat is intussen al achterhaald.


- A Passage To Middle-Earth: Sci-Fi Channel special
Deze documentaire is ongeveer hetzelfde van opzet, maar duurt 41:39, en is gemaakt voor Sci-Fi Channel, een kabelprogramma in de VS dat uitsluitend science-fiction en fantasy uitzendt, en zich op een redelijk goed op voorhand geïnformeerd publiek richt. Naast de in de documentaire van Fox aangehaalde punten, worden verschillende leden van de cast één voor één gevraagd wat toelichting te geven bij hun personage, wordt Alan Lee, de verantwoordelijke voor de afdeling artwork, uitgebreid geïnterviewd, toont men hoe bepaalde acteurs zoals Liv Tyler lessen Elvish kregen, hoe men de elvenfiguranten heeft geselecteerd, en krijgen we een glimp van de computergegenereerde cave trol.

- lordoftherings.net Featurettes
Hier krijgen we een verzameling van 15 korte documentaires die reeds eerder op de officiële website van de film verschenen, en die inhoudelijk nauw aansluiten bij de drie grotere documentaires:
* Finding Hobbiton (2:14)
* Hobbiton Comes Alive (2:35)
* Believing The World Of Bree (2:54)
* Ringwraiths: The Fallen Kings (4:36)
* Rivendell: The Elven Refuge (3:55)
* Languages Of Middle-Earth (3:08)
* Two Wizards (1:57)
* Music Of Middle Earth (4:26)
* Elijah Wood (1:43)
* Viggo Mortensen (1:43)
* Orlando Bloom (2:18)
* Cate Blanchett (1:49)
* Liv Tyler (1:39)
* Ian McKellen (1:45)
* Weathertop: The Windy Hill (3:04)

- Trailers
Hier krijgen we dan de fameuze 2 teaser trailers en de éne volledige trailer die iedereen intussen wel ad nauseam zal gezien hebben.

- TV Spots
Deze sectie bevat zes speciaal voor TV gemaakte trailers van elk een halve minuut, met onder meer een potje pochen over het aantal Oscarnominaties (13, waarvan spijtig genoeg maar 4 verzilverd), en diverse andere filmprijzen.

- Enya "May it be" Music Video
De titel zegt het al: Enya afgewisseld met beelden van de film.

- Extended DVD Edition Preview
In dit filmpje (3:06) krijgen we, ingeleid door Peter Jackson, al een voorsmaakje van de in november te verschijnen 4-disc versie, met onder meer al een paar stukjes nieuwe scènes en een sneak peek van het bonusmateriaal. Ook bevat dit filmpje een stukje waarin componist Howard Shore terug de studio induikt om voor het extra half uur aan DVD Special Edition-beeldmateriaal te voorzien van een nieuw stuk soundtrack, volgens hem (en volgens ons ook) nog nooit eerder gedaan.


- Behind-the-scenes: Preview Of The Two Towers
Maar dit is de extra waar iedereen op aan het wachten is: een 10:44 lang filmpje waarin we een vooruitblik krijgen op het tweede deel van de trilogie. We krijgen een introductie van de nieuwe acteurs Bernard Hill (koning Theoden), Brad Dourif (Grima Wormtongue), Miranda Otto (Eowyn) en Karl Urban (Eomer). Er wordt al in het kort wat over het verhaal verteld - wat iedereen die het boek heeft gelezen natuurlijk al kent -, we volgen Peter Jackson op zijn zoektocht naar een lokatie voor de hoofdstad van de ruiters van Rohan, we bekijken de schaalmodellen die dienen voor de Battle of Helm's Deep, en we mogen al eens in de opnamestudio kijken waar het karakter Gollum computergegenereerd wordt.

- The Two Towers Videogame Preview
Electronic Arts gunt ons in dit 3:02 durend filmpje een blik op een computerspel dat herfst 2002 op de markt komt, waarbij je als Aragorn, Legolas of Gimli een deel van de film actief kunt herbeleven.

Conclusie voor de extra's: veel, maar het beste werd uiteraard voor later geconserveerd. Vooral de preview van de tweede film blijft bij. De beeldkwaliteit van het gefilmde bonusmateriaal is niet altijd van dezelfde kwaliteit als de main feature.

CONCLUSIE
The Lord Of The Rings is een absoluut meesterwerk dat naar meer smaakt. Ons woordenboek met lofbetuigingen is nu zowat opgebruikt, en dit was nog maar de eerste van de drie films.