Schellebelle 1919, dewaterzooiwestern van de regisseurs Johan Heldenbergh & Kenneth Taylor - een kruising tussen een Vlaamse boerenfilm à la Roland Verhavert én een echte Amerikaanse western – is een pretentieloze Vlaamse filmproductie met een hoog feelgoodgehalte waarin het plezier en het zichtbaar enthousiasme van de grotendeels uit amateurs en kinderen bestaande cast die zich inleeft in een stukje dorpsgeschiedenis van bijna 100 jaar geleden aanstekelijk werkt. Die van Schellebelle hebben hun eigen film gemaakt en daarvoor een beroep gedaan op een paar bekende namen om ook voorbij de dorpsgrens op enige interesse te mogen rekenen en wat ons betreft is die gok geslaagd, want ondanks een petite histoire uit de plaatselijke dorpsgeschiedenis, bevat Schellebelle 1919 voldoende avontuur en drama om een ruimer publiek te bekoren. Het verhaal over een groepje kinderen dat na de Eerste Wereldoorlog naar het weeshuis dreigt te worden gestuurd zodat de burgemeester en z’n trawanten er beter van worden, bevat alle dramatische ingrediënten van een grote roman, zij het dat die niet noodzakelijk perfect zijn uitgewerkt in deze film.
 

 
Het verhaal begint in de loopgraven van de Grote Oorlog in Ieper waar de jonge Casimir en z’n vader Remi Van De Velde uit een brief van de 17-jarige Carolie vernemen dat hun moeder Rosa is overleden. Remi raakt helemaal in de war en het zal een tijdje duren vooraleer Casimir hem naar huis kan brengen. Ondertussen heeft z’n oudste dochter op de boerderij in Schellebelle naast haar eigen broertjes en zusjes nog ruim 20 andere kinderen onder haar hoede genomen: wezen, kinderen wier ouders nog spoorloos zijn of die gewoon achtergelaten zijn, en die samen de Van de Velde-boerderij runnen en ervoor zorgen dat ze wat te eten hebben. De sociale dienst van Schellebelle is het evenwel niet eens met die gang van zaken en stuurt een verantwoordelijke om Carolie en de kinderen mee te delen dat een weeshuis de beste oplossing biedt. De dame uit de betere kringen van Schellebelle wordt evenwel op eieren en stro vermengd met mest ontvangen…

 

 

Op het gemeentehuis worden ondertussen andere plannen gesmeed: de oorlogsburgemeester die met de Duitsers onder een hoedje speelde, is vervangen door z’n partijgenoot Slosse (Jo Van De Velde) en die heeft z’n oog op de akkers van Van De Velde laten vallen: hun strategische ligging langs de Schelde kan voor groot financieel gewin zorgen indien de overheid wordt overtuigd van het belang van een brug over de rivier. Dus huurt Slosse een bende kleine criminelen in om de kinderen Van De Velde en hun vrienden van de boerderij te verjagen. De dood van de pas teruggekeerde Remi zou hem ook goed uitkomen, want dan vervalt de pachtovereenkomst die hun beider vaders indertijd hebben gesloten en die nog minstens 50 jaar geldig blijft. Carolie is evenwel op de hoogte gebracht door de schoonzus van haar vader en door de Franssprekende Marokkaan Latif die oorspronkelijk tot de groep amokmakers behoort, maar die zich het lot van de kinderen aantrekt sinds hij een beetje verliefd is op Carolie. Op de boerderij wordt alles in gereedheid gebracht om de aanval die in de vroege ochtend wordt verwacht, af te slaan. De slecht voorbereide huurlingen van Slosse delven het onderspit en Casimir brengt de gewonden op een kar voor verzorging naar het centrum van Schellebelle waar net de jaarlijkse Potjesmarkt met veel omhaal is begonnen. Een confrontatie met burgmeester Slosse en z’n trawanten in aanwezigheid van het hele dorp is niet meer te vermijden…
 

 

Kostuumdrama’s over het Vlaamse boerenleven hebben een slechte naam sinds regisseur Roland Verhavert er zich meer dan eens aan vergreep in de jaren zeventig en tachtig (De Loteling, Pallieter, Boerenpsalm), maar ook Paul Cammermans (Het Gezin Van Paemel), Paul Collet (Louisa, Een Woord van Liefde), Fons Rademakers (Mira, of de Teleurgang van de Waterhoek) en zelfs Hugo Claus (De Leeuw van Vlaanderen) bevestigden met hun producties het beeld van een arm, boertig en katholiek Vlaanderen alsof de wereld ondertussen stil was blijven staan. Eigentijdse thema’s doen het evenwel niet noodzakelijk beter, getuige de haperende productie van de laatste 20 jaar, terwijl onze noorderburen moeiteloos twee Oscars binnenrijfden (Antonia in 1995, Karakter in 1997). Veel geblaat en weinig wol, het is een typische eigenschap van de Vlaamse filmindustrie, maar het Vlaamse publiek is in hoge mate medeschuldig, want niets is dodelijker dan een gebrek aan kritische ingesteldheid.
 

 

Ruim 25 jaar na de laatste Vlaamse boerenfilm is er dus Schellebelle 1919. Het is even schrikken, maar gelukkig is het niet alleen kommer en kwel en mag er ook al eens gelachen worden en vooral: Schellebelle 1919 is een hartverwarmende productie geworden, wat grotendeels op het conto komt van de jonge cast die zich zeer behoorlijk uit de slag trekt. Als er al sprake is van houterig acteerwerk dan ligt dat vooral aan het clichématig en weinig verrassend optreden van de volwassen amateuracteurs (Jo Van De Velde, Patrick Van den Abeele, Gino Venneman), maar misschien had scenarist-regisseur Johan Heldenbergh hun personages (Slosse, de opperwachtmeester, Geylens) wat origineler en minder voorspelbaar kunnen maken? In vergelijking brengen Ester Cattoir (Coralie Van De Velde) en haar witte ridder Latif (Hadj Mohamed Raouf uit Zone Stad, 2010) het er nog goed vanaf. Bij de BV’s herkent u o.a. Stany Crets in een kleine rol.
 

 

De kritiek dat het camera- en montagewerk amateuristisch zouden zijn, willen we bij deze formeel weerleggen, tenzij u voor andere films net zoals nogal wat recensenten andere maatstaven zou hanteren omdat er sprake is van ronkende namen (die vaak ook niet al te veel bewezen hebben). Schellebelle 1919 hoeft niet onder te doen voor andere Vlaamse films en bijv. de opnamen in de loopgraven wekken op geen enkel moment de indruk dat het om een decor zou gaan. Ook de opnamen die in het centrum van Schellebelle gesitueerd worden zijn uitermate realistisch ondanks de vele gevels die achter houten staketsels moesten verdwijnen omdat ze duidelijk uit de periode na 1919 stammen. Wat de kostumering en de algemene aankleding betreft is er – en wellicht mede om financiële redenen – gekozen voor een sobere aanpak en dat komt de algemene indruk uiteindelijk ten goede, want soms valt het zelfs helemaal niet op dat het hier om een verhaal van 100 jaar geleden gaat (bijv. in de vele scènes met de kinderen).
 

 

Dat de kiem van Schellebelle 1919 een sociaal-economisch onderwerp is, is haast niet te vermijden, want wie in het Vlaamse verleden duikt komt haast altijd op de een of andere manier bij thema’s zoals armoede, achterstelling, discriminatie en uitbuiting; voor veel meer was er in het arme Vlaanderen van de 19de en het eerste kwart van de 20ste eeuw geen ruimte, en de rijken, tja, die spraken Frans en behoorden dus tot een ander universum. Films over ons eigen verleden hebben met andere woorden altijd een beperkte invalshoek, want de volkse schrijvers uit die tijd putten voornamelijk uit hun eigen omgeving. Wat zich op het niveau van de burgerij en daarboven afspeelde, dat werd in het Frans geschreven en behoort niet tot de Vlaams-Nederlandse literatuur, ook al spelen de onderwerpen zich op het Vlaamse grondgebied af. Dergelijke films hebben het in het verleden ook altijd veel minder goed gedaan aan de bioscoopkassa, want Vlamingen kunnen zich maar weinig vereenzelvigen met de Franstalige dominantie van toen en een wereld waartoe hun voorouders geen toegang hadden.

 

 

Als we eerlijk zijn dan geven we toe dat Schellebelle 1919 eerder het niveau haalt van een goede tv-film, want er zijn meer overeenkomsten qua vorm, inhoud en acteerprestaties met een uitstekende aflevering uit De Heren van Zichem of De Bossen van Vlaanderen dan met bijv. Mira van Fons Rademakers dat qua niveau toch nog een ferm stuk hoger scoort. Maar dat neemt niet weg dat de film van Johan Heldenbergh & Kenneth Taylor en de inwoners van Schellebelle ondanks een zekere voorspelbaarheid en een hoeveelheid schijnbaar onvermijdbare clichés een verdienstelijke onderneming is geworden die vooral bij een iets ouder publiek in de smaak zal vallen.

 

De beeldkwaliteit is over het algemeen zeer acceptabel, met af en een toe een mistig of een donker beeld, maar altijd met voldoende detaillering. Van ongerechtigheden is geen sprake en het geluid dat eerder onopvallend aanwezig is – behalve wanneer het onderdeel is van een scène – zorgt voor een perfecte sfeerschepping.
 

In de meer dan 30 minuten durende Making-of Schellebelle1919 komt vooral Johan Heldenbergh aan het woord. Hij vertelt hoe het project is gegroeid en de bevolking van Schellebelle erbij betrokken raakte. Tijdens de voorbereiding en de casting zijn heel veel opnamen gemaakt en die krijgt u in deze documentaire uitgebreid te zien, vanaf de eerste voorlichtingsvergadering tot en met de première van de film in aanwezigheid van heel Schellebelle. Uiteraard is er een Originele Bioscooptrailer en ter afsluiting een vrij uitgebreide Fotogalerij.

 

Schellebelle 1919 is een uniek project in de Vlaamse filmwereld waaraan een heel dorp en het ommeland z’n medewerking heeft verleend. Het verhaal is niet beresterk, de acteerprestaties zijn wisselvallig, maar de energie die erin is gestopt en de warmte waarmee zoveel mensen de onderneming tot een goed einde hebben gebracht, het verplicht je als toeschouwer om mild te zijn en dat is precies wat dit project verdient. Technisch is de film zo goed als in orde en Lumière heeft voor een aantrekkelijke technische afwerking en mooie verpakking gezorgd. Op de Vlaamse Filmprijzen 2011 werd Schellebelle 1919 bekroond in de categorie Bijzondere Prestaties.