FILM
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog had het landelijke Nederlandse dorp Oss meer weg van het Chicago van Al Capone. Een misdaadgolf overspoelde namelijk de streek: verzekeringsfraude, diefstal, moord en doodslag waren er aan de orde van de dag. Dat klinkt als zodanig op de leest geschoeid van een interessante film dat je je afvraagt waarom het tot 2011 heeft geduurd eer dit verhaal eindelijk het witte doek bereikte, zeker als je in de bonussectie van deze Blu-ray de ware feiten achter De Bende van Oss hoort. Misschien had men echter beter nog een aantal jaren gewacht met een verfilming want wat cineast André Van Duren er hier van bakt, is niet veel soeps. De personages bezitten amper karakter, de plot mist coherentie en, cruciaal, spanning ontbreekt volkomen in een prent die overloopt van de goede bedoelingen maar ampel bewijst dat je daar alleen niets mee koopt.

Al vanaf de eerste minuten loopt het mis. Een scène waarin een jonge coureur een vinger verliest om zo een verzekeringspremie op te strijken wordt gevolgd door een sequentie die meer wegheeft van een vage trailer dan van het beklijvend begin van een prent. De plot komt na dit onbegrijpelijk zwakke begin gelukkig snel in focus. Johanna exploiteert het café waar de bende van misdaadleider De Kuiper regelmatig samenkomt. Ze wil echter weg uit dit milieu en als haar man Ties uit de gevangenis wordt vrijgelaten, tracht ze de bende de deur te wijzen en het café om te vormen tot een eerbaar restaurant. De bende ziet dat helaas anders en ook Ties gaat weer op het misdaadpad. De enige manier voor Johanna om écht een nieuw leven op te bouwen, liefst met de wielrenner met de missende vinger, is om een deal te sluiten met verzekeringsmakelaar Harry den Brock. Dit blijkt echter het begin van een neerwaartse spiraal die haar eerder dieper in de malafide praktijken van het 'Osstenrijkse' misdaadsyndicaat laat zinken.

De keuze voor Johanna als protagonist is een goede ingreep van de cineast. Als een van de weinige vrouwen in de cast zou ze een uniek perspectief kunnen bieden op de gebeurtenissen in het Brabantse stadje. Het feit dat ze om het hoofd boven water te houden ook caféklanten 'mee naar boven neemt' zou haar hoop op een beter bestaan bovendien kunnen stofferen. Maar dat potentieel blijft hangen in de voorwaardelijke wijs. Het scenario zet Johanna immers neer als iemand wiens lot eerder door toeval wordt bepaald dan door eigen beslissingen. Voor een personage dat een sterke vrouw moet voorstellen is dat een doodzonde. Ook de vertolking van Sylvia Hoeks helpt niet. Ze vindt nooit het juiste evenwicht tussen charme en verbetenheid die het personage memorabel kon maken.

Waar het hoofdpersonage steken laat vallen, pikt een deel van de nevencast die gelukkig op. De altijd betrouwbare Frank Lammers, zelf een trotse Brabander, is aandoenlijk en knuffelbaar als Harry den Brock en steekt daarmee schril af tegen de rest van de bendeleden. Dankzij Lammers' vertolking wil je als kijker meegaan in zijn verhaal dat de meest treffende emotionele boog van de film is. Ook Benja Bruijning is goed op dreef als de stille maar eerlijke Jan, de man met wie Johanna Oss wil ontvluchten. In een handvol scènes maakt ook Jaap Spijkers een goede indruk als de lokale pastoor die biechtende criminelen de hand boven het hoofd houdt. De grote namen in de cast (Pierre Bokma als een seksueel geperverteerde vleesfabrikant, Matthias Schoenaerts als Johanna's man Ties, Marcel Musters als gangsterbaas De Kuiper) komen dan weer te stereotiep over om te overtuigen. Wel leuk is het feit dat de regisseur voornamelijk Brabanders castte in de kleine nevenrollen, waaronder Theo Maassen.

De wisselvalligheid van De Bende van Oss is niet enkel zichtbaar in het acteerspel. Ook de crew grossiert erin. De productie wekt het Oss van de jaren dertig wel treffend tot leven maar de muziek van het Paleis Van Boem ondergraaft dit realisme met een te bombastische score. De cameravoering is soms aangenaam ambitieus, maar dat wordt tenietgedaan door een haperende montage die het verhaal met horten en stoten aan de kijker serveert. De grootste verantwoordelijke voor het falen van de film is echter André Van Duren. Als co-scenarist van het gekunstelde scenario en regisseur die zijn tv-roots nooit kon verloochenen, kan hij de film - die overduidelijk een passieproject is - nooit naar een hoger niveau tillen dan dat van een bloederige pulproman. En dat is bijzonder jammer, want in wezen had De Bende van Oss alles in zich om een steengoede misdaadfilm in een verrassende setting te worden.

BEELD EN GELUID
De audiovisuele presentatie van De Bende van Oss is zonder meer in orde op deze schijf, maar een verbluffende kijk- of luisterervaring hoef je niet te verwachten. Omdat het beeld danig werd bijgewerkt om een groezelige sfeer te bekomen, ogen de scènes vaak te wenig contrastrijk en scherp. Ook de beoordeling van het grauwe kleurenpalet hangt nauw samen met de toevallige smaak van de kijker. Maar technisch gezien scoort de beeldkwaliteit meer dan voldoende. Het 5.1-audiospoor kan je zelfs prima noemen. De mix zit goed, de dialogen zijn ondanks de Brabantse tongval duidelijk verstaanbaar en alle boxen worden in de meest intense sequenties goed aan het werk gezet.

EXTRA'S
De bonussecte bevat een aantal erg interessante extra's. Ten eerste is er een Audiocommentaar van regisseur Van Duren. De cineast is niet de meest bevlogen spreker, maar hij gaat voldoende in op de uitdagingen die het maken van de film stelde om de kijker niet te vervelen. De beste extra's vinden we echter op de tweede schijf, met vooraan de Making-of van De Bende Van Oss (72 min.). Deze reeks van Omroep Brabant is opgedeeld in zes delen van elk 12 minuten en volgt de productie van begin tot einde. De keuze voor korte, terugkerende rubriekjes is bovendien erg leuk. Eveneens fascinerend blijkt een aflevering van het klasseprogramma Andere Tijden over het tijdperk dat in de de film behandeld wordt. Misdaad in Oss (29 min.) mixt archiefbeelden met inzichtelijk kennerscommentaar en zelfs interviews met familieleden van de bendeleden. Veel CGI lijkt de film niet te bevatten, maar de korte featurette over Special Effects (2 min.) toont hoe sommige beelden in de computer tot leven zijn gebracht. Ten slotte bevat de schijf een videoclip van de titelsong Soms is het Beter (4 min.).

CONCLUSIE
De Bende van Oss heeft alles in zich om een intrigerende misdaadfilm te zijn - gebaseerd op ware feiten dan nog - maar een knullig scenario, wisselvallige acteerprestaties en een suspensloze regie steken stokken in de wielen. Beeld en geluid halen wel een mooie score, terwijl ook de bonussectie bijzonder inzichtelijk blijkt.