Madeleine maakt deel uit van de David Lean Centenary Collection, waarin ook alle andere films uit de Britse periode van de cineast zijn opgenomen: In Which We Serve, This Happy Breed, Blithe Spirit, Brief Encounter, Great Expectations, Oliver Twist, The Passionate Friends, The Sound Barrier en Hobson's Choice.

FILM
Als er één constante is in het gevarieerde Britse oeuvre van David Lean, dan is het wel dat hij voortdurend zijn grenzen verlegt door van genre naar genre te hoppen. Met Madeleine, zijn achtste film in de regisseursstoel, waagt de cineast zich voor het eerst aan een rechtbankdrama. Het verhaal is gebaseerd op ware feiten uit het leven van Madeleine Smith. Zij is de dochter van een rijke familie in Glasgow, die haar maar al te graag aan de gentleman William Minnoch wil uithuwelijken. Madeleine heeft echter andere plannen: zij ziet al maandenlang stiekem de Franse inwijkeling Emile l'Anglier, die ook om haar hand wil vragen. Maar daarvoor moet Madeleine eerst haar ouders inlichten. En dat ziet ze niet zitten. Als gevolg van de sociale druk besluit Madeleine dan toch het huwelijksaanzoek van William Minnoch te aanvaarden. L'Anglier is daar niet mee opgezet en hij dreigt ermee de liefdesbrieven die de rijkeluisdochter aan hem schreef publiek te maken. In het nauw gedreven, smeedt Madeleine moorddadige plannen. Of ze die ook daadwerkelijk uitvoerde, is het onderwerp van een van de meest geruchtmakende processen uit de 19de eeuw.

Het rechtbankgedeelte, dat het laatste halfuur van de film domineert, is zonder meer uitstekende cinema. Niet alleen is het proces fascinerend wegens de onduidelijkheid over de schuld van het hoofdpersonage, ook de beklijvende, claustrofobische beelden van Lean en zijn vaste cameraman Guy Green dragen bij tot de spannende sfeer. Met name de Victoriaanse gewoonte om de beklaagde via een deur in de vloer de rechtbank te laten betreden, werkt visueel en emotioneel bijzonder goed, net als de van traditie doordrongen judiciële gebruiken van het Britse rechtssysteem. Als filmmaker leeft David Lean zich uit in deze sequenties, met uitgekiende camerastandpunten, intrigerende belichting en een montage die veelvuldig gebruik maakt van flashbacks als de advocaten hun standpunt uiteenzetten.

Helaas is diezelfde visuele en thematische flair amper zichtbaar in het eerste uur van Madeleine. Net zoals dat in zijn vorige film het geval was, lijkt Lean zich te mispakken aan een melodramatisch verhaal van een driehoeksrelatie. Het scenario spendeert veel tijd aan het uitwerken van de personages, maar het is bijzonder jammer dat die karakters zo zijn opgetrokken uit clichés. Het hoofdpersonage is bijv. de archetypische jonge vrouw die zich afzet tegen de romantische tradities van het tijdperk en ook haar aanbidders zouden niet misstaan in een goedkope liefdesroman. Over de nevenpersonages, zoals Madeleines starre, koppige vader en haar goedbedoelende kamermeid, heb ik het dan nog niet eens gehad. Dit heeft een nefaste invloed op het kijkplezier, temeer daar de plot zich ook van de ene voorspelbare gebeurtenis naar de andere sleept, zonder passie. Pas wanneer het verhaal een duistere wending neemt en meer in de richting van een psychologische thriller opschuift, gaan het tempo en de kwaliteit van de film geleidelijk de hoogte in.

Die wisselvalligheid van verhaal en karakters vertaalt zich ook in de acteerprestaties. Lean castte eens te meer zijn echtgenote Ann Todd in de hoofdrol en zij trekt zich aardig uit de slag. Ze is geloofwaardig als de jonge vrouw die heen en weer schippert tussen twee amoureuze mogelijkheden in de eerste helft van de film, maar excelleert pas echt als ijskonijn in de rechtbank, dat nooit in z'n kaarten laat kijken betreffende schuld dan wel onschuld. Ivan Dennys Emile is nimmer een sympathiek personage, maar de acteur geeft hem genoeg diepgang om als kijker toch zijn dood te betreuren. De andere aanbidder van Madeleine, gespeeld door Norman Wooland, is dan weer te oprecht en naïef om te beklijven als personage. De nevenrollen gaan gebukt onder het hoge clichégehalte van het scenario, maar de pleiters in de rechtbank doen een goede job. Wel jammer is het feit dat de setting (Glasgow) amper wordt uitgebuit, want slechts enkele acteurs meten zich een Schots accent aan.

Je hebt van die films die je in eerste instantie niet kunnen bekoren, maar naarmate de prent vordert hun focus vinden en daardoor alsnog de kijker weten te overtuigen. Madeleine is zo'n film. Het laatste halfuur redt wat voor het overige een enerverend middelmatige film is en drukt de twijfelaars er nog eens met de neus op wat voor een clevere cineast David Lean wel niet was. Net zoals dat in het echte proces het geval was, geeft hij genoeg motieven om de schuld van Madeleine met zekerheid vast te leggen, maar zaait hij twijfel over het feit of ze de drieste daad van de arsenicumvergiftiging daadwerkelijk uitvoerde. Ongeacht het verdict dat de volksjury op het einde van de film uitspreekt, de twijfel in het hoofd van de kijker blijft sluimeren omdat Lean de conclusie zeer ambigu laat. Dat is het sterkste punt van de film, maar het kan niet volledig de wel erg lange en saaie aanloop naar die climax uitwissen.

BEELD EN GELUID
Ik val in herhaling, maar de restauratie die het BFI uitvoerde op de films in deze David Lean Centenary Collection is exemplarisch. Ook in Madeleine zijn de beelden met oog voor detail opgeveegd, zonder te raken aan de charme van de beeldkorrel. Scherpte en contrast halen een constant hoog niveau. De soundtrack heeft vooral oor voor de dialogen: die klinken steeds helder en foutloos in mono.

EXTRA'S
De enige extra is een Fotogalerij.

CONCLUSIE
Madeleine liljkt een uur lang niet meer dan een zoveelste saaie verfilming van een Victoriaanse driehoeksrelatie, maar eenmaal de prent haar ware, duistere gezicht toont, haak je als kijker gemakkelijk aan. De rechtbankscènes in de laatste dertig minuten laten immers filmmakerij van topniveau zien. Beeld en geluid zijn prima gerestaureerd, maar de bonussectie is nagenoeg leeg.