De mannen en vrouwen in Les Invisibles hebben twee dingen gemeenschappelijk: ze zijn boven de tachtig en ze zijn homoseksueel. Tegenwoordig is dat voor hen en voor hun omgeving niet echt een probleem meer, maar toen zij jong waren in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw, was homo of lesbo zijn niet evident. Er waren er toen veel minder, zegt één van de mannen in de documentaire, je kwam er niet voor uit want het was een schande, en even later: tot 1981 werd het in Frankrijk nog als een ziekte beschouwd. De huisarts praatte over niet veel meer dan de psychiatrie. Je ging aan jezelf twijfelen. Het zou tot halfweg de jaren 70 duren vooraleer er sprake was van een voorzichtige mentaliteitsverandering.
 

 

De Franse regisseur Sébastien Lifshitz laat in Les Invisibles een aantal oudere landgenoten aan het woord die zich in hun leven hebben moeten weren tegen vooroordelen en discriminatie wegens een afwijkende seksuele voorkeur en die met gemengde gevoelens op die tijd terugkijken, want sommigen verloren hun werk, zoals Catherine en Elisabeth die ondertussen meer dan dertig jaar samen een geitenboerderij hebben op het Franse platteland. Ze verzochten mij om haar weg te sturen, zegt Catherine daarover, maar dat was uiteraard onmogelijk. Dus zijn we samen opgestapt. De nu 83-jarige Yann had als tiener een relatie met een oudere man. Nadien leerde hij een meisje kennen met wie hij trouwde en kinderen kreeg. Ik had een gelukkig huwelijk, zegt hij, een heel normaal huwelijk eigenlijk. Ik hield van mijn vrouw, ik dacht niet aan mannen en toen ik 71 werd kwam het opeens terug. Sindsdien woont hij al geruime tijd samen met de schijnbaar altijd goedgehumeurde Pierre die af en toe een liefdesliedje voor hem zingt.

 

 

Mannen konden in de jaren veertig en vijftig nergens terecht. Ze waren veroordeeld tot pisbakken en afgelegen bosjes en samenwonen was al helemaal onmogelijk, want daarmee trokken ze te veel de aandacht. Ze woonden alleen en waren veroordeeld tot losse sekscontacten. Vrouwen hadden het wat dat betreft iets makkelijker. De behoudsgezinde boeren in het dorp stelden zich wel vragen over twee samenwonende vrouwen, zegt Elisabeth daarover, ze gaven ons geen jaar met de boerderij en de geiten, maar voor de rest lieten ze ons met rust en over het algemeen waren ze vriendelijk. We hadden contact met soortgelijke vrouwen die in de omgeving woonden. We gingen vaak bij elkaar buurten en we leenden elkaar landbouwmateriaal uit. Als jongvolwassenen waren vrouwen vaak betrokken bij de emancipatiestrijd en de protestmarsen omtrent abortus waardoor ze makkelijker contacten legden en relaties aanknoopten. Homofiele mannen en lesbische vrouwen leefden in twee werelden en dat zou nadien niet zo heel erg veel veranderen.
 

 

Verrassend genoeg komen de mannen er in Les Invisibles schijnbaar beter uit dan de vrouwen. Misschien konden ze beter stand houden in een mannenmaatschappij dan hun vrouwelijke lotgenoten of wellicht hebben ze de opgelopen trauma’s beter verwerkt. In elk geval hebben ze minder klachten over de sociaal-maatschappelijk behandeling en de psychische druk waaraan ze zich destijds niet konden onttrekken. De beide mannenstellen laten zich in Les Invisibles door de regisseur uitvoerig filmen tijdens de voorbereiding van de lunch, tijdens een wandeling of een tochtje met de boot in de haven van Marseille. Ze praten ronduit en zien er gelukkig uit samen. De vrouwen laten zich afzonderlijk interviewen. Catherine en Elisabeth ziet de kijker één keer samen in de geitenstal, maar voor de rest praten ze afzonderlijk met Sébastien Lifshitz. Alle andere vrouwen in de documentaire lijken alleenstaanden te zijn. Opnieuw twee werelden.
 

 

Alle geïnterviewden in Les Invisibles spreken vrijuit over hun ervaringen en zelfs over hun voorkeuren. Het is een verrassend effect, want een dergelijke openheid verwacht je niet van tachtigplussers. Wat er wordt verteld is trouwens interessant en heel vaak zelfs grappig en humoristisch. Maar met 110 minuten is deze documentaire wel een lange zit en Sébastien Lifshitz had beslist een beter resultaat bereikt met een flinke knip van 20 minuten, want soms is er sprake van een erg trage voortgang en andere keren laat hij de oudjes wel een heel lange aanloop nemen vooraleer ze ter zake komen. Dit is in alle opzichten een zinvolle release.

Deze documentaire is met bescheiden middelen gemaakt. Dat betekent dat de kleuren niet van het scherm spatten en dat door te weinig licht sommige interieuropnamen een beetje donker zijn. Het beeld is evenwel altijd scherp en genoeg gedetailleerd en voor dit soort materiaal is er dus sprake van een bevredigende beeldkwaliteit. Muziek is sporadisch aanwezig, maar het 5.1-geluidspoor is niet echt zinvol voor dit soort materiaal.

 

Een aantal Andere Trailers.

 

Les Invisibles komt op het moment dat in Frankrijk de discussie over het homohuwelijk in volle hevigheid woedt. De documentaire is niet gemaakt met de bedoeling de discussie richting te geven, maar om de maatschappij te tonen welk leed er veroorzaakt wordt als je mensen verbiedt of de mogelijkheden onthoudt om hun eigen leven te leiden.