Haar verhaal is typisch voor heel veel Turkse jongens en meisjes die in Duitsland zijn geboren en opgegroeid: als baby is ze door haar grootouders naar Duitsland gestuurd waar haar beide ouders in de industrie aan de slag waren. Ze werd tot haar 13^de levensjaar ondergebracht bij een Duits pleeggezin omdat haar vader en moeder in primitieve omstandigheden op het fabrieksterrein woonden en dus niet voor haar konden zorgen, maar toen haar vader merkte dat ze te veel de gebruiken van haar Duitse leeftijdsgenoten imiteerde, nam hij haar mee voor een vakantie naar Turkije. Aan de douanebeambte op de luchthaven van Frankfurt vroeg hij bij hun vertrek om het paspoort van zijn dochter ongeldig te maken zodat het jonge meisje nooit meer naar Duitsland terug zou kunnen keren. Ondertussen woont de blondine – na een mislukt huwelijk – alleen op een flatje in Istanbul. Voor de kost werkt ze in het callcenter van het Duitse postorderbedrijf Quelle, want om kosten te besparen worden de telefoontjes van de Duitse Quelle-klanten naar Turkije doorverbonden, waar ze tegen een fractie van een gangbaar Duits salaris beantwoord worden in perfect Hoogduits…

Murat is een stuk jonger. Hij ging als kind met zijn ouders naar het Duitse Ruhrgebied. Ik was er perfect gelukkig, zegt hij, het was mijn vaderland, want Turkije kende ik alleen van vakantie. Maar als tiener werd hij lid van een Turkse bende en raakte aan de drugs. Ook zijn familie greep naar het enige reddingsmiddel dat ze ter beschikking stond. Ondertussen woont hij in het huis van zijn overleden vader dat hij eigenhandig opknapt, hij heeft een vriendin die onder gelijksoortige omstandigheden naar Turkije is teruggekeerd (en die ook vloeiend Duits spreekt) en hij werkt in het callcenter van postorderbedrijf Neckermann. Als hij een telefoontje beantwoordt, gebruikt hij een Duits klinkende voor- en achternaam. De klanten hoeven niet te weten dat zij door een Turk in Istanbul te woord worden gestaan. Het zijn lange dagen, zegt hij, en het werk is niet meteen een uitdaging. Vrienden heeft hij niet in Istanbul, want het land en de cultuur zijn hem vreemd. Ik sport veel, zegt hij, en nog: mijn sport, mijn werk en mijn vriendin zijn mijn leven. En ook Murat wil ooit terug naar Duitsland.

Een homo van veertig ziet het na 25 jaar echt niet meer zitten in Istanbul. Ze beschouwen je hier als een curiosum, zegt hij, ze nemen me niet serieus. Wat hij vooral betreurt is het feit dat hij er nauwelijks aan normale contacten geraakt. Daarvoor moet je naar een dancing of een homobar, zegt hij, zo werkt dat hier. Ook hij werd als 15-jarige door z’n vader met het smoesje over een vakantie in Turkije weggelokt. Omdat hij geen eigen paspoort had én minderjarig was, was verzet onmogelijk. Hij werkt ondertussen al een hele tijd in het callcenter van Lufthansa en kan dus makkelijker af en toe voor een paar weken naar Duitsland. Omdat hij in Duitsland geboren is, kon hij eigenlijk zonder problemen terug, maar die termijn is ondertussen verstreken. Toch kom ik terug, zegt hij in prachtig Hoogduits, ooit kom ik terug. En ondertussen heeft hij van zijn flat in hartje Istanbul een Duits eilandje gemaakt: hij kijkt naar de Duitse televisie, luistert naar Duitse muziek en bakt voor z’n collega’s in het callcenter elke week een kwarktaart. Hoeveel Duitser kan iemand zijn?

Maar ze keren niet allemaal tegen hun zin of tegen hun wil terug naar het geboorteland van hun ouders. Een jong en goeduitziend meisje is naar Istanbul teruggekeerd om er met een collega een zaak op te zetten voor een Duitse klant. Haar callcenter doet goede zaken en alle personeelsleden zijn Turken die perfect Duits spreken. Ik wil hier oud worden, zegt ze, ik heb niet dat soort nostalgie en ik vermijd zo veel mogelijk contacten met Turken die daarmee bezig zijn. Maar zij heeft een Duits paspoort en zij kan dus zonder problemen naar West-Europa vliegen en er onbeperkt verblijven. Het is een klein detail, maar een hemelsbreed verschil.

In Wir Sitzen im Süden stelt documentairemaakster Martina Priessner haar camera in Istanbul op, in het kantoor en in de huiskamer van Turken die geboren zijn in Duitsland of die er minstens een groot deel van hun jonge leven hebben gewoond, die er school hebben gelopen, die er vriendjes hadden en die zich vanbinnen Duitser voelen. Het gaat om een minderheid binnen een groep die door omstandigheden (en meestal op initiatief van de ouders) is teruggekeerd en die zich niet kan of wil aanpassen in een land dat ze nooit als haar vaderland heeft geaccepteerd, zelfs niet na er 25 jaar te hebben gewoond en geleefd. Het zijn kleine tragedies die stoelen op nostalgie, doch daarom zijn ze niet minder waar of geloofwaardig. Maar er is uiteraard ook het cultureel verschil tussen Duitsland en Turkije waarmee de geïnterviewden het moeilijk hebben, ook al gaan ze in Istanbul grotendeels of zelfs uitsluitend om met Turken die in West-Europa zijn opgegroeid. Hun frustratie is groot, meer misschien wegens het onrecht dat ze is aangedaan dan wegens het feit dat ze niet permanent in Duitsland kunnen zijn, want de werkloosheid is er groot en heel veel Turken beseffen dat hun kansen in West-Europa beperkt zijn in de huidige economische situatie.

Wir Sitzen im Süden is zo’n documentaire waarin je als kijker met de neus op de feiten wordt gedrukt. Daklozen, werklozen, uitgeprocedeerde migranten, illegalen, het zijn vaak niet meer dan woorden uit de krant of uit het journaal, desnoods roepen ze onprettige herinneringen op aan het zoveelste bedelende Marokkaans vrouwtje met hoofddoek aan de Aldi of de Carrefour, maar meestal zijn het begrippen die ver van ons bed blijven. In Wir Sitzen im Süden maakt Martina Priessner die anonieme gezichten zichtbaar en dan blijkt dat het om doodgewone mensen gaat met wie we ons kunnen vereenzelvigen en wier aanklacht ons raakt. Ze zijn het slachtoffer van regels die voor iedereen dezelfde zijn, ongeacht zijn of haar persoonlijke omstandigheden, behoeften of verlangens. Het lijkt een onmenselijk systeem, maar het zorgt wel voor een zekere orde in de wanorde, waarbij negatieve neveneffecten niet te vermijden zijn. Deze mensen zijn het slachtoffer van die negatieve neveneffecten en het is vooral jammer dat de gevolgen niet van tijdelijke maar van permanente aard zijn. Als we vogels waren was er geen probleem, of om een fragment uit een liedje van Klein Orkest te citeren: alleen vogels vliegen van Oost naar West-Berlijn, ze worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten, over de muur, over het ijzeren gordijn, omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn. Het gold tot in 1989 voor Oost-Berlijners en Oost-Duitsers, maar het geldt ook vandaag voor mensen zonder verblijfs- of toegangsticket voor fort Europa.